NOC LISTOPADOWA
Car Mikołaj I miał zamiar wysłać polską armię do Belgii aby stłumić rewolucję. Zaś w miejsce polskich wojsk miały wejść do Królestwa rosyjskie siły. W zaistniałej sytuacji grupa podporucznika Piotra Wysockiego zadecydowała o rozpoczęciu powstania. Noc Listopadowa niemal nie zakończyła się zdławieniem buntu w zarodku. Między innymi nie udał się zamach na Wielkiego Księcia Konstantego. Wiadomość o rozpoczęciu walk nie doszła na czas do wszystkich sprzysiężonych. Włączenie się ludności Starego Miasta oraz zdobycie składu broni czyli Arsenału przeniosło szalę zwycięstwa na stronę rebeliantów. Rząd tymczasowy rozpoczął organizowanie rozruchów na prowincji. Chłopicki ogłosił się dyktatorem, który jednak był pełen wątpliwości w możliwość sukcesu Polaków. Chłopicki chciał uniknąć jego zdanie daremnego rozlewu krwi. Cały grudzień 1830 roku prowadzone były w Petersburgu pertraktacje dotyczące sposobów zakończenia zaistniałego konfliktu. Strona polska domagała się aby car respektował swobody konstytucyjne, powiększył terytorium Królestwa a także nie wprowadzał rosyjskich wojsk do Królestwa Polskiego. Rokowania te nie przyniosły oczekiwanego rezultatu. Car Mikołaj I zażądał bezwzględnej kapitulacji i podporządkowania się jego łasce. W przypadku takich drastycznych rozbieżności nie było nawet mowy o rozstrzygnięciu konfliktu w drodze dyplomatycznej. Chłopicki złożył swój urząd dyktatora powstania. Wybuchła wówczas wojna polsko-rosyjska.
WOJNA POLSKO-ROSYJSKA
Dowództwo polskie było przygotowane na samodzielne działania, gdyż w założeniach armia Królestwa miała uczestniczyć w wojnach przy boku armii carskiej. Początkowe miesiące powstania, kiedy nie prowadzono jeszcze działań wojennych, zostały wykorzystane na umocnienie armii. Liczebność jej podniesiono do 57 tysięcy żołnierzy. Otwarto własne fabryki zbrojeniowe. 5 lutego 1831 roku rozpoczęła się wojna. Wojska Królestwa odniosły parę taktycznych zwycięstw, takich jak pod Wawrem, Dobrem i Stoczkiem. Najbardziej zacięta była bitwa pod Olszynką Grochowską (25 lutego). Generał Józef Chłopicki został ciężko ranny podczas tej bitwy. Niespodziewane zwycięstwa powstańczej armii miały miejsce pod Wawrem, Dębem Wielkim (30-31 marca) i Iganiami (10 kwietnia). W czerwcu 1831 roku zakończyło się powstanie na Litwie, mimo że wsparte zostało przez polskie posiłki z Królestwa,.
GŁÓWNI DOWÓDCY POWSTANIA
Jan Skrzynecki, Michał Radziwiłł, Józef Chłopicki, Józef Bem, Henryk Dembinski.
UPADEK I ZNACZENIE POWSTANIA
Jedną z głównych przyczyn klęski powstania na obszarach ziem polskich stała się bierność wojsk polskich. Generał Skrzynecki więcej liczył na poparcie ze strony mocarstw europejskich aniżeli na sukces na polu walki. Z konsekwencją odmawiał podejmowania ofensywy przy użyciu wszystkich sił militarnych. A przecież armię Dybicza zdziesiątkowała cholera. Dowódców powstańczych cechowała niewiara w zwycięstwo.
PRZEŚLADOWANIA I REPRESJE PO POWSTANIU
W Królestwie została rozlokowana stutysięczną rosyjska armia. Rozpoczęto budowę twierdz, na przykład Cytadeli w Warszawie. Polscy żołnierze byli wcielani w szeregi carskiej armii a potem wywożeni na Syberię lub na Kaukaz. Wielu powstańców musiało odpowiadać przed rosyjskimi sądami. Skonfiskowanych zostało około 10% własności ziemskiej. Znaczna jej część dostała się dygnitarzom, którzy brali udział w stłumieniu powstania. Dzieci osób przebywających na emigracji wcielono do tak zwanych batalionów dziecięcych, które potem były wysyłane w głąb carskiej Rosji. Ci, których uznano za powstańczych przywódców zostali zamknięci w więzieniach lub zesłani na Sybir. Rozpoczęła się likwidacja narodowej i politycznej odrębności Królestwa Polskiego. W 1832 car zniósł konstytucję i zastąpił ją o wiele bardziej ograniczonym Statutem Organicznym. Znosił on sejm, armię i koronację. Władzę prawodawczą posiadał w swych rękach monarchy. Językiem urzędowym pozostał język polski. Polskie też zostało cywilne i kryminalne ustawodawstwo; zachowano również swobody obywatelskie. Jedną z form represji stało się wprowadzenie granicy celnej pomiędzy Królestwem i Rosją. Wywołało to wstrzymanie rozwoju włókienniczo-tekstylnego przemysłu w Królestwie. Uniwersytet Warszawski został zamknięty, ograniczono też ilość szkół średnich jak też elementarnych.
