W Grecji nie było wielkich rzek, wokół których tworzyłyby się wielkie cywilizacje. Tylko 30% terytoriów nadawało się pod uprawę. Takie ukształtowanie terenu sprawiło, iż Grecy nie stworzyli jednego państwa. W starożytnej Grecji odkryto złoża rud metali: żelaza, ołowiu, srebra. Innym zaś bogactwem państwa był marmur oraz glinka do wyrobu naczyń. Była także dobrze rozwinięta linia brzegowa, dlatego też Grecy związali swoje życie i kulturę z morzem. Sami Grecy nazywali siebie Hellenami, a ziemie przez siebie zamieszkane Helladą. Nazwa ta pochodzi od Hellen, mitycznego przodka wszystkich Greków, wymienionego przez Homera.
Dzieje starożytnych Greków można podzielić na kilka okresów (podział umowny): okres archaiczny, który datuje się od początku wieku VIII p.n.e. do początku wieku V p.n.e.; okres klasyczny, który przypada na wiek V i IV p.n.e. i okres hellenistyczny, począwszy od śmierci Aleksandra Macedońskiego w 32 roku p.n.e. do podboju Rzymu przez Egipt w 30 roku p.n.e.
Kultury przedhelleńskie.
Zanim na terenie zamieszkałym przez Greków wykształciły się typowe greckie miasta-państwa (poleis, lp. polis), istniały dwa organizmy państwowe i cywilizacyjne, które określa się mianem kultur przedhelleńskich: kultura kreteńska i kultura mykeńska.
Kultura kreteńska (minojska) trwała od początku III tysiąclecia p.n.e. do około 1200 roku p.n.e. Nazwa pochodzi od miejsca Kreta i od mitycznego władcy wyspy Minosa. Centrum życia politycznego i kulturalnego było miasto Knossos. Cechą charakterystyczną tej kultury była budowa wielu przepięknych pałaców. Kreta była największą wyspą na Morzu Egejskim. Najstarsze ślady osadnictwa na jej terenie datują się na VI tysiąclecie p.n.e., kiedy to z Azji Mniejszej lub Syrii przybyła ludność która potrafiła uprawiać rolę i budować domy. Kreta to także wyspa wielu mitów, m.in. Minosa, syna Europy i Zeusa. Cywilizację minojską odkrył archeolog Artur Evans, który począwszy od 1897 roku prowadził wykopaliska w Knossos. Pałace kreteńskie były wielofunkcyjnymi budowlami. Najważniejszym ich punktem było wielkie podwórze, wokół którego wznoszono pałac. Był on nie tylko siedzibą władcy, ale także ośrodkiem produkcji rzemieślniczej. Pomieszczenia gospodarcze znajdowały się na parterze, natomiast piękne apartamenty budowano zazwyczaj na piętrze. Ściany pałaców były zdobione przeróżnymi freskami. Najpiękniejszy z pałaców to pałac w Knossos. Dziś można podziwiać tylko jego ruiny.
Kultura mykeńska trwała od XVI wieku p.n.e. do XI wieku p.n.e. Nazwa pochodzi od Myken, najważniejszego ośrodka politycznego i kulturalnego. Badania nad tą kulturą prowadził odkrywca Troi z 1876 roku Schliemann. Cechą charakterystyczną tej kultury były monumentalne budowle, głównie zamki obronne oraz pałace, które kierowały całym systemem gospodarczym, w głównej mierze handlem. Około 1200 roku p.n.e. ziemie greckie zaczęli najeżdżać Dorowie. Przejęli oni bardzo wiele z dorobku kultury mykeńskiej, między innymi język grecki.
Okres archaiczny.
Wraz z rozwojem poleis pojawiają się greckie świątynie w VIII wieku p.n.e. Początkowo były to konstrukcje drewniane. Budowle z kamienia pojawiają się dopiero w VII wieku p.n.e. W budownictwie sakralnym pełna rezygnacja z drewna nastąpiła dopiero w VI wieku p.n.e. Kiedy kamień stał się domeną wielkich świątyń, jak też bogatych domów rodzin arystokratycznych , drewno zaczęło być domeną dość ubogiego budownictwa świeckiego. Początkowo świątynia była prostym prostokątnym pomieszczeniem, które przykryte było dwuspadowym dachem (cienkie płyty gipsowe lub zwykła dachówka). W miarę upływu czasu pojawił się nowy element, coraz bardziej charakterystyczny dla budownictwa sakralnego starożytnej Grecji, a mianowicie kolumnada otaczająca budynek. Pod koniec VII wieku p.n.e. wykształciły się dwa style budowy kolumn: styl dorycki i styl joński.
Styl joński: kolumna złożona, zakończona tzw. ślimaczkiem. Przykładem tego stylu jest świątynia Artemidy w Efezie.
Styl dorycki: kolumna prosta, bez żadnego zakończenia. Najpiękniejszy przykład tego stylu to Panteon, wzniesiony w V wieku p.n.e.
Od połowy VII wieku p.n.e. pojawia się rzeźba posągowa, na początku z kamienia, a później odlewana z brązu. Dla sztuki archaicznej typowe stało się przedstawianie nagich nieruchomych młodzieńców. Kobiety przedstawiane na rzeźbach był zawsze okryte lekkimi szatami.
Okres klasyczny.
W okresie tym ważne miejsce w architekturze zaczęły posiadać budowle użyteczności publicznej, takie jak: gimnazjony - miejsca do ćwiczeń sportowych; buleuteriony (siedziby Rad (bulla); strategejony - miejsca siedziby wojskowych, głównie strategów; prytanejony - siedziby prytanów, a więc urzędników wysokiej rangi, oraz teatry, od połowy VII wieku p.n.e. wznoszone z kamienia. Najlepiej zachowany teatr grecki znajduje się w Epidauros. Oprócz tego dość popularne stały się monumentalne grobowce, budowane najczęściej na terenach Azji Mniejszej. Przykładem tego typu budowli jest przepiękne mauzoleum w Halikarnasie. Ze względu na dość powszechne użycie różnego rodzaju kolumn, pojawiają się nowe elementy architektoniczne. Należał do nich między innymi tolos, a więc budowa sakralna wzniesiona na planie koła i otoczona kolumnadą. Przykładem tego rodzaju budowli jest świątynia Ateny w Delfach i tolos w sanktuarium Asklepiosa w Epidauros. Innowacją była też stoa, a więc portyk kolumnowy wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, zamknięty od tyłu ścianą, często z pomieszczeniem w głębi oraz nimfeum, czyli grota lub gaj z naturalnymi źródłami, gdzie czczono nimfy jako bóstwa wodne. Czasem było to także architektoniczne ujęcia źródła lub fontanny w formie sztucznej groty lub altany oraz tzw. perystyl, wewnętrzny dziedziniec lub ogród otoczony portykiem kolumnowym.
Epoka klasyczna to także okres bardzo wyraźnych zmian w rzeźbie. Od V wieku p.n.e. postacie nabierają cech indywidualnych oraz zaczynają być przedstawiane w ruchu, a nie jak dotychczas nieruchomo. Do greckich rzeźbiarzy V wieku p.n.e. należy zaliczyć: Fidiasza, autora posagów znajdujących się na Akropolu i w Olimpii, Myrona, twórcy "Dyskobola", czy rzeźby czyli sportowca na chwilę przed wykonaniem rzutu oraz Polikleta.
Budownictwo świeckie w okresie klasycznym można rozpatrzyć na podstawie analizy dwóch domów: domu przeciętnego, niezbyt zamożnego Greka (miasto Dystos) oraz rezydencji bogatego arystokraty (miasto Ateny). Podstawowa różnica między tymi dwoma budowlami dotyczyła wymiarów powierzchni: zwykły dom miał około 6 metrów kwadratowych, podczas gdy powierzchnia rezydencji wynosiła prawie 25 metrów kwadratowych. Domy biedniejszych obywateli były zazwyczaj konstrukcjami jednokondygnacyjnymi, podczas gdy domy bogatych posiadały dwa piętra. Wewnątrz domu przeciętnego Greka znajdowały się zazwyczaj dwa pokoje, z czego jeden był większym pomieszczeniem w kształcie prostokąta. Wejście składało się z pary drzwi, tworzących coś na kształt ganku, czy korytarza. Przed domem znajdował się niewielki dziedziniec, zabudowany od trzech stron. Wejście do domu bogatego obywatela prowadziło przez długi korytarz. W środku znajdowało się wiele pokojów, spośród których najbardziej reprezentatywny był pokój będący domeną mężczyzny, tzw. andron. Wydzielona część domu przeznaczona dla kobiet (tzw. ginecea) była zazwyczaj mniejsza i skromniejsza od pokoju mężczyzny. Z uwagi na fakt, iż właściciele takich domów, często zajmowali się sprawami gospodarczymi, miedzy innymi handlem, przy domu położone były budynki gospodarcze: sklepy, czy warsztaty. W przypadku obu rodzajów domu stałym budulcem była najczęściej palona cegła, która wyparła z czasem całkowicie kamień.
Miasta greckie.
Powstają już w epoce archaicznej. Zróżnicowany proces urbanizacji doprowadził do wykształcenia się dwóch rodzajów miast: polis oraz ethos. Pierwotnie termin polis oznaczał miejsce ufortyfikowane. Potem zaczęto utożsamiać z nim greckie miasta-państwa. Sercem i centrum miasta była agora, czyli plac będący miejscem zgromadzeń i handlu. Wokół niego wznoszono budynki sakralne (świątynie) i publiczne. Wraz z rozwojem miasta zanikła władza królewska i pojawiły się nowe instytucje, takie jak rady i zgromadzenia. Najważniejsze miasta-państwa starożytnej Grecji to Sparta i Ateny. Akropol było to miasto-twierdza położone na wzgórzu Aten, które pełniło ważną rolę kultu religijnego. Wzniesiono tam wielką świątynię Ateny, a u jej stóp przybytek Zeusa Olimpijskiego. Mury zbudowano w kształcie elipsy.
Ethos zaś charakteryzował się brakiem centrum miejskiego. Występował głównie na terenach północno-zachodnich wybrzeży Grecji. Do największych ethos greckich należała Tesalia, czy Fokida. Ludność w takich miastach żyła rozproszona w poszczególnych osadach.
Miasta miały ze swego podstawowego założenia spełniać funkcje obronne, dlatego też najczęściej wznoszone je na wzgórzach. Miasto położone na tego typu terenie było trudniejsze do zdobycia przez nieprzyjaciela, niż miasto położone na terenie równinnym. Wejście do miasta otwierała wielka brama z kilkoma wieżami. W epoce klasycznej miasta składały się z krętych uliczek, wzdłuż których budowano domy.
W epoce tej nabrały cech trwałych tzw. miasta strefowe, a więc o zbudowane na planie kwadratu i podzielone na prawie równe działki użytkowane przez poszczególnych mieszkańców.
Okres hellenistyczny.
W budownictwie mieszkalnym, w bogatych sferach społeczeństwa, pojawiają się marmury oraz dekoracje ścienne. Przedsionek prowadzący na podwórko staję się bardziej udekorowany, a wewnątrz pojawia się eskedra, czyli pomieszczenie ze specjalnie przygotowanymi siedzeniami.
W rzeźbie greccy artyści hellenistyczni wzorowali się głównie na rzeźbach okresu poprzedniego. Rzeźbione postacie zaczęły być przedstawiane bardzo realistycznie. Ukazywane było ich cierpienie i brzydota. Największym arcydziełem rzeźbiarskim tego okresu jest fryz, zdobiący wielki ołtarz Zeusa w Pergamonie.
