INDIE

Od 1500 roku p.n.e. obszar Indii stał się obiektem systematycznego podboju przez plemiona Ariów. Powstały liczne państewka zarządzane przez naczelników i rywalizujące między sobą. Panował w nich system czterech kast, czyli grup ludności - kapłanów, wojowników, rolników oraz poddanych. Poza kastami egzystowali niewolnicy. Około 500 roku p.n.e. część Indii została podbita przez Persów, a Aleksander Macedoński wkroczył do Pendżabu. Państewka indyjskie pod koniec IV wieku p.n.e. zjednoczył i stworzył z nich jeden organizm państwowy Czandragupta z dynastii Maurów. Za jego następców państwo podupadło a wzmocniła je ponownie dynastia Guptów w IV i V wieku n.e., która jednak pokonana została przez Hunów pod koniec V wieku n.e. Zasługą mieszkańców starożytnych Indii jest wynalezienie cyfr arabskich, systemu dziesiętnego, cegły.

CHINY

Państwo chińskie powstało w dorzeczu rzeki Huang-ho. W drugim tysiącleciu p.n.e. rządziła tam dynastia Szang, następnie do III wieku p.n.e. dynastia Czou. W tym okresie powstało wielkie państwo chińskie od Mandżurii po rzekę Jangcy. Prawdziwą świetność przeżywały Chiny za rządzących z dynastii Cin, której założycielem był Szy Hunag Ti. To za jego czasów rozpoczęto Budowę Wielkiego Muru mającego chronić Chiny przed napaściami koczowników, zwłaszcza zaś Hunów. Od III wieku p.n.e. do III wieku n.e. w Chinach panowała dynastia Han. Kontynuowała ona dzieło poprzednich władców, a jednocześnie poszerzono Chiny o Mongolię i dalsze terytoria. Wciąż uciążliwe były ataki zwłaszcza Hunów, do walki z którymi powołano jazdę. Wybitnym władcą z dynastii Han był cesarz Wu Ti. Dominującą grupą społeczną w wielkim państwie chińskim byli chłopi. Ziemia spoczywała w rękach cesarza i arystokracji, na potrzeby których powstało niewolnictwo pałacowe. Rzemieślnicy zajmowali się głównie wyrobem przedmiotów z brązu, kości słoniowej, jedwabiu i ceramiki. Chińczykom zawdzięczamy wynalazek prochu strzelniczego, igły magnetycznej, czcionki drukarskiej, szkła, papieru. Zwłaszcza ludność chłopska była niezwykle wyzyskiwania, jej bunty nie prowadziły jednak do zasadniczej zmiany sytuacji. Chińczycy wyznawali wielobóstwo, cesarz nosiły tytuł "Syna Nieba". W VI wieku p.n.e. działali Konfucjusz i Lao-cy. Konfucjusz zalecał szacunek dla przeszłości, rodziców, panującego, którego naśladować winni poddani. Lao-cy stworzył taoizm, który zalecał dążenie do połączenia z bytem moralnym "Tao" i nie uwzględniał wpływu państwa na jednostki.

PALESTYNA

Koczownicze plemiona izraelskie zdołały opanować kraj Kanaan w południowej Syrii w II tysiącleciu p.n.e. Żyzne tereny sprzyjały wykształceniu się kultury rolniczej pośród plemion izraelskich dotychczas trudniącej się wyłącznie hodowlą bydła. Wkrótce bezpieczeństwu Izraelitów zaczęli zagrażać Filistyni, którzy zdołali zagarnąć Arkę Przymierza wraz z kamiennymi tablicami z wyrytym na nich dziesięciorgiem przykazań. Na skutek zagrożenia zewnętrznego wykształciło się państwo izraelskie o ustroju monarchicznym. Pierwszymi królami państwa byli Saul i Dawid. Temu drugiemu udało się zdobyć Jerozolimę i pokonać Filistynów w 985 roku p.n.e. oraz podbić plemiona aramejskie i Damaszek. Za panowania syna Dawida - Salomona nastąpił ożywiony rozwój gospodarczy Izraela, handlowano końmi, wznoszono wspaniałe budowle - świątynia i pałac w Jerozolimie, królewskie stajnie.

Izraelici wyznawali wiarę w jednego boga - Jahwe. Jej założenia zawarte zostały w Starym Testamencie.

Po śmierci Salomona państwo izraelskie podzieliło się na część północną oraz południową czyli królestwo judzkie, którego stolicą stała się Jerozolima. Obydwa państwa były słabe, zaczęły szerzyć się w nich kulty obcych bogów, przed którymi ostrzegali prorocy. Podboju państwa izraelskiego dokonał władca Asyrii Sargon II. W szóstym wieku p.n.e. Jerozolima dwukrotnie zdobywana i niszczona była przez Babilończyków.

PAŃSTWO SUMERÓW

Sumerowie, których pochodzenia do dzisiaj nie da się określić dokładnie, w IV tysiącleciu p.n.e. utworzyli na południu Mezopotamii własne państwa. Nie byli jednak w stanie zjednoczyć ich w jeden silny organizm państwowy. Nie byli liczebnie silni, ale stworzyli wysoką kulturę, która oddziaływała na cały Starożytny Wschód. W gminach wiejskich już w III tysiącleciu p.n.e. powstała prywatna własność. W ośrodkach miejskich, z których najważniejsze to Ur, Uruk i Lagasz życie polityczne, religijne i gospodarcze koncentrowało się wokół świątyń. Kapłan dzierżył jednocześnie najwyższą władzę króla. Król-kapłan sprawował władzę administracyjną, wojskową i sądowniczą. Z czasem uprawnienia te zostały uszczuplone przez wyodrębnienie się naczelnika wojskowego. Władzę naczelnika wspierali wojownicy tworzący arystokrację. Naczelnicy zakładali dynastie, a największą potęgę osiągnęli Sumerowie za panowania I dynastii z Ur około roku 2500 p.n.e.

W połowie trzeciego tysiąclecia p.n.e. Sumerowie ulegli Semitom dowodzonym przez Sargona z Akadu. Sumerowie zdołali jeszcze około 2100 roku p.n.e. przeżyć renesans, na co wpływ miała zapewne ogromna siła ich kultury. Zbyt silne były już jednak wpływy Semitów-Akadów, stąd okres ten nazywa się okresem sumero-akadyjskim, a państwo Sumero-Akadem. Dominującą rolę odgrywało w tym okresie miasto Ur, ale coraz bardziej słabł już wtedy żywioł sumeryjski. Sumero-Akad był atakowany zwłaszcza przez Elamitów. Ostateczny cios zadali jednak Sumerom nowi przybysze - semiccy Amoryci skupieni wokół Babilonu. Walka o Sumero-Akad toczyła się długo, a zwycięsko wyszedł z niej władca Babilonu- Hammurabi. Sumerowie zostali wchłonięci przez Semitów, a ich spuściznę kulturalną przejęli Amoryci, którzy nie byli jednak tak twórczy jak Sumerowie.