Kryzys cesarstwa rzymskiego : 

- upadek znaczenia władzy cesarskiej .- najazdy plemion germańskich.- podział imperium.- wielka wędrówka ludów.- wprowadzenie barbarzyńców do armii rzymskiej.Kryzys republiki rzymskiej : 

- wojny domowe.

- zmniejszenie liczby chłopów.- wzrost znaczenia wodzów rzymskich popieranych przez legiony.- niezadowolenie plebejuszy z rządow senatu.