Rozkwit średniowiecza nastąpił w okresie od X do XIII w. Wówczas obowiązującym językiem na starym kontynencie była łacina. W 1215r. odbył się sobór laterański IV, na którym papież Innocenty III podjął decyzję, że każda parafia i katedra powinna założyć szkołę, w której młodzi chłopcy mogliby przygotowywać się do służby pańskiej. Jednak z biegiem czasu szkoły te zaczęły kształcić także przyszłych urzędników.
W tego typu szkołach od XI w. uczyli polscy duchowni, którzy wykładali jednak po łacinie. Przyjęta wówczas metoda nauczania nawiązywała do metody scholastycznej, zgodnie z którą o filozofii nie należało dyskutować i przyjąć jej założenia bezrefleksyjnie. Zasada ta odnosiła się do praw zawartych w Piśmie Świętym w logice Arystotelesa oraz do teorii osób określanych mianem Ojców Kościoła. Przedmiotów nauczano na pamięć.
Wyróżniano dwa etapy nauczania:
- Trivium, które składało się z trzech przedmiotów: retoryki, gramatyki i dialektyki
- Quadrivium składało się z czterech przedmiotów: algebry, astronomii, geometrii i muzyki
Te siedem przedmiotów tworzyło kanon określany mianem sztuk wyzwolonych (artes liberales). W miastach na przełomie XII i XIII w. zaczęły powstawać prywatne szkoły kupieckie, w których nacisk kładziono na naukę rachunkowości, języków obcych i reagowania listów.
Absolwenci szkół klasztornych i katedralnych wyjeżdżali po ukończeniu szkoły do Paryża, Bolonii czy Oksfordu by kontynuować edukację na uniwersytecie.
Najstarszy uniwersytet w Europie powstał w Bolonii po przekształceniu z istniejących tam od IV w. szkół nauczających prawa rzymskiego. Uniwersytet rozpoczął swoją działalność w 1087r. Początkowo wykładano tam jedynie prawo rzymskie i kanonicze. Od XIII w. działał również wydział filozofii i medycyny, a od 1360r. wydział teologii.
Uniwersytet w Paryżu powstał w 1170r. na kanwie działających już szkół katedralnych i parafialnych. W latach 1174-1194 papież Celestyn III przyznał uniwersytetowi prawa autonomiczna. Uczelnia ta była popierana przez papieży, co przyczyniło się do tego, iż w XIII w. Uniwersytet Paryski stał się najważniejszą uczelnią w świecie chrześcijańskim. W latach 60-tych XII w. do Oksfordu przybyła część profesorów wraz ze studentami z Paryża. W 1170r. otrzymali oni wiele przywilejów, dzięki którym udało im się założyć uniwersytet. W 1214r. uczelnia została oficjalnie uznana przez Kościół. W Oksfordzie największą uwagę przywiązywano do nauki nauk przyrodniczych.
W 1222r. został założony Uniwersytet w Padwie (Włochy). Powstał on dzięki przekształceniu działających o IX w. szkół retoryki i prawa przez przybyłych z Bolonii profesorów ze swoimi studentami. W 1399r. uczelnię podzielono. Powstał uniwersytet legistów, czyli studentów prawa oraz uniwersytet artystów, czyli studentów medycyny i sztuk wyzwolonych. W 1404r. uczelnię ponownie połączono.
W Polsce pierwszy uniwersytet powstał w 1364r. w Krakowie dzięki staraniom Jarosława Bogorii ze Skotna. Na Akademii Krakowskiej powstały trzy wydziały: prawa, medycyny i nauk wyzwolonych. W późniejszym okresie powstał także wydział teologii. Absolwenci medycyny otrzymywali tytuł doktora, prawa-magistra, a nauk wyzwolonych-bakałarza.
