We wczesnym średniowieczu dominującym w Europie modelem ustrojowym państwa była monarchia patrymonialna. Charakteryzowała się ona tym, że monarcha uznawał państwo za swoją prywatną własność, za ojcowiznę rodu, z którego się wywodził. Dlatego rozbicie dzielnicowe (tzw. rozdrobnienie feudalne) nie było wówczas zjawiskiem niezwykłym. Także w dziejach Polski średniowiecznej mamy do czynienia z okresem rozbicia dzielnicowego. W 1138 r. Bolesław Krzywousty dokument (tzw. testament Bolesława Krzywoustego), na mocy którego ustalono podział państwa między synów księcia. Bolesław Krzywousty, który miał liczne potomstwo, dzieląc kraj chciał uniknąć walk o sukcesję (następstwo) tronu po swojej śmierci. Najstarszy z synów, Władysław II (zwany potem Wygnańcem) otrzymał Śląsk oraz ziemię lubuską. Bolesław IV Kędzierzawy znalazł się w posiadaniu Mazowsza i Kujaw, a Mieszko III (zwany potem Starym) - Wielkopolski. Henryk miał otrzymać ziemię sandomierską, a ziemia sieradzko - łęczycka stanowić miała w przyszłości zabezpieczenie dla Kazimierza Sprawiedliwego. Poszczególne dzielnice miały być dziedziczne (czyli dziedziczone przez potomków poszczególnych książąt), natomiast władzę zwierzchnią nad wszystkimi władcami dzielnicowymi sprawować miał senior, czyli najstarszy z dynastii Piastów. Oprócz swojej dzielnicy każdy senior władał tzw. dzielnicą senioralną (z Krakowem) oraz sprawował zwierzchnictwo nad Pomorzem. Jednak wbrew intencjom Bolesława Krzywoustego nie udało się uniknąć walk o władzę. wkrótce po śmierci księżnej Salomei (wdowy po Bolesławie) wybuchła wojna między seniorem Władysławem II, a jego braćmi. Wojna ta zakończyła się porażką Władysława (1146 r.) i jego ucieczką do Niemiec. Nie zakończyło to sporów pomiędzy synami Bolesława Krzywoustego. Co więcej, w dwóch kolejnych stuleciach (tj. XII i XIII) ustawicznie pogłębiał się podział ziem polskich. Książęta dzielnicowi dzielili podległe im ziemie pomiędzy swoich synów. Począwszy od końca XIII wieku coraz więcej zwolenników zyskiwała idea zjednoczenia ziem polskich. Jej wielkim zwolennikiem był wielkopolski książę Przemysł II, który w 1295 r. został koronowany na króla Polski. Pod swoim panowaniem udało mu się połączyć Wielkopolskę i Pomorze. Jednak już w rok po koronacji Przemysł został zamordowany. W 1300 król Czech Wacław II zajął Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie, a następnie koronował się na króla Polski. Pod jego panowaniem znalazły się też księstwa śląskie. Po nagłej śmierci Wacława II w 1305 r. tron objął jego syn Wacław III. Jego panowanie trwało jednak tylko rok (został zamordowany w 1306 r.). Dzieła zjednoczenia dokonał Władysław I Łokietek, który w latach 1304 - 1306 opanował Małopolskę, Kujawy oraz ziemię sieradzko - łęczycką. W 1314 r. zajął Wielkopolskę, a w 1320 r. koronował się na króla Polski. Władysław Łokietek zmarł w 1333 r., a na tronie zasiadł jego syn - Kazimierz Wielki (1333 - 1370). Polska wyszła z okresu rozbicia dzielnicowego w zupełnie innym kształcie. Po pierwsze, poza jej granicami znalazł się Śląsk, prawie w całości przyłączony do Czech. Po drugie, Pomorze Gdańskie znalazło się w rękach Zakonu Krzyżackiego. Po trzecie wreszcie, niezależność zachowało Mazowsze.
