KARPATY- znajdują się na południu Polski
Budowa geologiczna
-gromadzą się osady morskie na dnie zalegającego tutaj morza zwanego Tetydą
-pod koniec okresu kredowego mają tutaj miejsce pierwsze ruchy orogeniczne wypiętrzające ten teren
-formuje się trzon krystaliczny tworzony przez granitowe intruzje wepchnięte w osady mezozoiczne
-w trzeciorzędzie obszar ten zostaje wydźwignięty i sfałdowany
-powstałe fałdy i płaszczowiny nasunęły się od strony południowej i przewróciły się ponad trzonem krystalicznym
- coraz bardziej intensywnie zaczynają działać procesy erozyjne i denudacyjne
- w plejstocenie na obszarze tym formują się lodowce
- obecnie największy wpływ na rzeźbę ma wietrzenie
-Tatry zbudowane są z dwóch jednostek tektonicznych- krystalicznego trzonu (odporne granity i łupki krystaliczne) i skał osadowych budujących płaszczowiny (mało odporne wapienie i dolomity)
Rzeźba terenu
Rzeźba tatrzańska charakteryzuje się głównie:
-wysokimi szczytami i łańcuchami
-przełęczami
-obniżeniami
-zjawiskami krasowymi
-dolinami V i U - kształtnymi
-obszarami gołoborzy
-żlebami
Stosunki wodne
- Tatry odwadniane są przez system rzeczny Dunajca
- rzeki na tym obszarze posiadają duże spadki i często tworzą się na nich wodospady i bystrze
- na obszarze Tatr występuje ok. 40 jezior a największe z nich to Morskie Oko i Czarny Staw
Warunki klimatyczne
- pionowy gradient termiczny w Tatrach, oznaczający spadek temperatury wraz ze wzrostem wysokości, wynosi 0,6° na 100m
- średnie sumy opadów na tym obszarze wynoszą od 1400 do 1800 mm
- pogoda często ulega zmianie
- długo zalega tutaj pokrywa śnieżna
- charakterystyczny jest ciepły i suchy wiatr halny wiejący z południa
- często występują tutaj mgły i niskie chmury
- Tatry odznaczają się bardzo krótkim okresem wegetacyjnym
- pionowe zróżnicowanie klimatyczne na swoje odbicie w piętrowym ułożeniu roślinności
WYŻYNA KIELECKO - SANDOMIERSKA - znajduje się w południowo- wschodniej części Polski
Budowa geologiczna
-należy do wyżyn i starych górotworów Wyżyny Małopolskiej
-składa się z dwóch części: Gór Świętokrzyskich zbudowanych z kwarcytów, których najwyższym pasmem są Łysogóry oraz Wyżyny Kielecko - Sandomierskiej, którą budują wapienie, dolomity i piaskowce
Rzeźba terenu
- obszary zbudowane z twardych kwarcytów pokryte są ostrokrawędzistymi rumowiskami skalnymi zwanymi gołoborzami
- wzniesienia ciągną się w kierunku południowo-zachodnim
- liczne formy krasowe na tym obszarze
- występuje tutaj zjawisko odwrócenia rzeźby polegające na niezgodności rzeźby terenu z budową geologiczną, co jest skutkiem różnej odporności skał na czynniki erozyjne
Stosunki wodne
- doliny rzeczne przyjmują kierunek północno-wschodni tworząc kratowy układ
- często spotykane jest tutaj zjawisko kaptażu rzecznego będącego skutkiem działania erozji wstecznej; rzeka silniej erodująca przeciąga wody rzeki słabiej erodującej; rzeki te oddzielał kiedyś dział wodny, który w wyniku kaptażu został rozcięty
Warunki klimatyczne
- średnie sumy opadów wynoszą od 600 do 800 mm
- średnia temperatura na tym obszarze jest mniejsza o 2°C od średniej temperatury Polski
- okres wegetacyjny trwa tutaj ok. 200 dni
Szata roślinna
- najwyżej położone gołoborza porastają lasy jodłowe
- część terenu zajmują pola uprawne
- obszary lessowe zajmują zbiorowiska leśne składające się z buków, dębów i modrzewi
- na obszarze tym utworzono Świętokrzyski Park Narodowy
Gleby
- czarnoziemy
- mady
- piaski rzeczne
Bogactwa mineralne
- nieduże zasoby rudy żelaza
- nieduże zasoby rudy ołowiu
- wapienie i marmury
NIZINA MAZOWIECKO - PODLASKA- położona w środkowo- wschodniej części Polski w dorzeczu Wisły
Rzeźba terenu
- w jej krajobrazie nie spotyka się raczej jezior, moren czołowych itd.
- obszar odznacza się monotonną, płaską i rozległą powierzchnią
- występują tutaj wody artezyjskie
- osobliwością terenu są wydmy paraboliczne występujące na obszarze Kampinoskiego Parku Narodowego
Stosunki wodne
- rzeki na tym obszarze tworzą układ promienisty
- do ważniejszych rzek niziny zaliczamy: Pilicę, Wkrę, Narew, Wisłę, Bzurę, Biebrzę i Bug
Gleby
- bielice
- bagienne
- mady rzeczne
-ogólnie obszar odznacza się słabymi glebami
Warunki klimatyczne
- zaznaczają się cechy klimatu kontynentalnego
- obszar odznacza się ciepłymi latami, suchymi i mroźnymi zimami oraz dużymi amplitudami temperatury
- średnie sumy opadów wynoszą średnio 500 mm
- okres wegetacyjny trwa ok. 200 dni
Szata roślinna
- ważnym elementem tutejszej szaty roślinnej są sady
- obecnie lesistość niziny jest nieduża a występujące tu puszcze są pozostałością dawnych olbrzymich kompleksów leśnych
- utworzony został na tym obszarze Kampinoski Park Narodowy
POJEZIERZE SUWALSKIE - położone w północno-wschodniej części Polski, zaliczane do Pojezierza Mazurskiego
Budowa geologiczna
- położone jest na wyniesieniu Mazursko - Suwalskim
- budują je skały prekambryjskie, które pokrywają utwory plejstoceńskie (piaski, żwiry, gliny)
Rzeźba terenu
- charakterystyczna dla tego obszaru jest rzeźba młodoglacjalna
- pojezierze odznacza się dużymi deniwelacjami terenu sięgającymi do 100m
-jednym z podstawowych elementów krajobrazu są jeziora, z których ok. 200 ma powierzchnię powyżej 1 ha
Warunki klimatyczne
- pojezierze odznacza się klimatem umiarkowanym kontynentalnym
- charakterystyczne są długie, mroźne zimy, kiedy średnia temperatura powietrza wynosi -4°C oraz krótkie, ale upale lata ze średnią temperaturą wynoszącą +18°C
- okres wegetacyjny trwa ok. 180 dni
Gleby
- pojezierze odznacza się słabo urodzajnymi glebami
Szata roślinna
- obszar ten odznacza się dużą lesistością
- najczęściej w zbiorowiskach leśnych spotyka się sosny i świerki
ŻUŁAWY WIŚLANE- uważa się je za najmniejszą polską krainę
- zajmują powierzchnię ok. 2 tys. km2, z czego ok. 30% ma charakter depresji
Stosunki wodne
- na obszarze tym występuje duża ilość naturalnych i sztucznych cieków wodnych
- paradoksalnie jednak Żuławy mają poważne problemy z wodą pitną
Gleby
- 83% terenu zajmują żyzne mady rzecze
Flora i fauna
- nie występują tutaj zbiorowiska leśne
- przeważającymi użytkami są łąki i pola uprawne
- obszar jest siedliskiem licznych gatunków ptactwa wodnego
Warunki klimatyczne
- obszar odznacza się klimatem umiarkowanym morskim z łagodnymi i ciepłymi zimami oraz deszczowymi i chłodnymi latami
- średnie sumy opadów wynoszą od 500 do 600 mm
- często wieją tutaj bryzy
Degradacja środowiska przyrodniczego w Polsce
Degradacja środowiska mierzona jest za pomocą takich mierników jak:
- ilość zużytych nawozów sztucznych
- poziom zakwaszenia jezior, rzek i gleb
- szybkość eksploatacji zasobów leśnych a stopień ich odnawiania
- chronienie flory i fauny
- stopień zanieczyszczenia powietrza
- utylizacja odpadów
Obszary odznaczające się silnym zdegradowaniem to:
- Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP)
- port w Szczecinie i Gdańsku
- Mazowsze z Warszawą
- duże ośrodki przemysłowe
Najwięcej ścieków emituje przemysł:
- metalurgiczny
- energetyczny
- chemiczny
Województwa odznaczające się największą emisją zanieczyszczeń:
1) pyłowych
- śląskie
- dolnośląskie
- małopolskie
- wielkopolskie
2) gazowych
- śląskie
- łódzkie
- małopolskie
- dolnośląskie
- wielkopolskie
Obszary występowania klęsk ekologicznych:
- Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP)
- lasy w Górach Izerskich (Sudety)
- Lublińsko w Głogowskim Zagłębiu Miedziowym
GOP- GÓRNOŚLĄSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY
Zamieszkuje go ok. 2mln ludzi. Odznacza się bardzo silną degradacją środowiska.
Degradacja spowodowana jest głównie:
- wydobywaniem surowców mineralnych
- dużym przeludnieniem
- nadmiernym uprzemysłowieniem
- dużą uciążliwością niektórych gałęzi przemysłu
Problemy związane z wodą:
- obszar ten odznacza się deficytem wody
- położony jest na dziale wodnym oddzielającym dorzecze Wisły i Odry
- ścieki w przeważającej części trafiają do rzek
- nie ma wystarczającej ilości oczyszczalni
- w wyniku wydobywania surowców mineralnych następuje zapadanie się terenu i tworzą się leje depresyjne
Zanieczyszczenia powietrza:
- ok. 40% wszystkich zanieczyszczeń gazowych w Polsce
- ok. 30% wszystkich zanieczyszczeń pyłowych w Polsce
Zmiany ukształtowania terenu:
- nowymi formami wypukłymi są: hałdy, nasypy, kopce, groble
- nowymi formami wklęsłymi są: wykopy, wyrobiska, rowy, zapadliska
LEGNICKO - GŁOGOWSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY I TARNOBRZESKIE ZAGŁĘBIE SIARKOWE
Znajduje się w północno- zachodniej części Polski. W jego obrębie znajdują się Legnica, Lublin, Polkowice i Głogów.
Degradacja powierzchni terenu:
- wydobywanie surowców skalnych metodą odkrywkową
- duża część odpadów składowana jest na obszarach hałd i stawów osadowych
Zanieczyszczenie powietrza:
- gazy i pyły emitowane do atmosfery
- zwiększona ilość metali ciężkich w warzywach
Zanieczyszczenia wody:
- duże zanieczyszczenie wody wskutek działalności górniczej
- tworzenie się lei depresyjnych
- zjawisko stepowienia obszaru
