Urbanizacja może być pojęciem rozumianym w różnoraki sposób. Ze względu na demograficzne ujęcie urbanizacji pojęcie to oznacza zjawisko koncentracji ludności w miastach. W dziedzinie osadnictwa urbanizacją nazywamy:
- proces koncentracji funkcji miejskich;
- proces rozwoju już istniejących miast;
- proces przekształcania się osad miejskich w osady wiejskie;
- proces powstawania nowych miejscowości;
- proces tworzenia się aglomeracji miejskich;
- proces przemian w aspekcie zorganizowania osiedli miejskich pod względem rozwoju budownictwa wielokondygnacyjnego.
Procesem urbanizacyjnym w aspekcie przemian na tle społeczno - kulturowym nazywamy rozpowszechnianie się tzw. miejskiego stylu życia. Geografia osadnictwa charakteryzuje dwie podstawowe typologie ludności: ludność wiejską i ludność miejską.
Proces urbanizacji po zakończeniu II wojny światowej:
Po zakończeniu II wojny światowej w szybkim tempie poczęły rozwijać się miasta, w których lokalizowano nowe zakłady przemysłowe. W latach 50-tych XX wieku rozpoczęła się pierwsza fala wzrostu ludności w miastach, co było skutkiem napływu ogromnej liczby ludności z obszarów wiejskich na obszary miejskie, wzrosty przyrostu naturalnego i zmianami granic administracyjnych miast. Głównymi obszarami napływu ludności stały się tereny Górnego Śląska i dużych organizmów miejskich, takich jak:
- Warszawa,
- Kraków,
- Łódź.
Druga faza tego etapu przypada na lata 70-te XX wieku, jednakże nie była ona tak imponująca jak faza poprzednia. Główny kierunek migracji nadal utrzymywała się jako kierunek wieś - miasto, lecz głównie do miast wybrzeża. Okres migracji wewnętrznych uległ ograniczeniu dopiero po nastaniu okresu kryzysu gospodarczego lat 80-tych. W tych latach i latach 90-te nastąpił etap stagnacji współczynnika urbanizacji.
Dziś miasta zamieszkiwane są przez 62% ludności Polski. Polska liczy obecnie 860 miast. Liczba miast powyżej 200 tyś. mieszkańców wynosi 20, a powyżej 100 tyś. wynosi 43 - jest to obszar zamieszkiwany przez 30 % ludności Polski.
Największymi miastami są:
- Warszawa - 1 600 000 mieszkańców (cały obszar aglomeracji warszawskiej)
- Łódź - 818 000 mieszkańców,
- Kraków - 740 000 mieszkańców,
- Wrocław - 640 000 mieszkańców,
- Poznań - 580 000 mieszkańców.
Pod pojęciem miasta rozumie się organizm, wydzielany na podstawie kryteriów:
- prawno - administracyjnych - miasto to osada, która jest uznana za miasto przez właściwy organ prawny i uzyskała na mocy prawa państwowego prawa miejskie.
- fizjonomicznych - wyróżnia się miasta w oparciu o cechy zewnętrzne, takie jak: typ zabudowy, architektura.
- ekonomicznych - podstawowym wyznacznikiem jest struktura zatrudnienia mieszkańców w sektorze pozarolniczym.
- infrastrukturalnych - czynnik decydujący to stopień rozwoju infrastruktury miejskiej: rozwój kanalizacji miejskiej, sieci ciepłowniczych, energetycznych oraz rozwój komunikacji miejskiej.
- socjalnych - według stopnia rozpowszechnienia miejskiego stylu życia.
- kulturalnych - na podstawie koncentracji ważnych ośrodków naukowych i znaczących centrów kulturalno - oświatowych oraz ich wpływu na tereny przylegające.
- wielkościowych - jest to kryterium najczęściej wykorzystywanym w pracach porównawczych. Nie uwzględnia się tu rodzaju kraju, mimo iż w określonych państwach liczba mieszkańców, powyżej której dana osada kwalifikuje się do miana miasta jest różna. Dlatego kuriozalnym staje się przykład Kuby, kraju, w którym w pewnym okresie czasu obserwowano znaczny stopień urbanizacji. Było to w konsekwencji wynikiem przyjętych subiektywnie kryteriów.
