Poprzez urbanizację rozumiemy zespół przemian w ekonomii, społeczeństwie, kulturze i przestrzeni, których zadaniem jest rozwój miast i obszarów stref podmiejskich, jak również wzrost liczby ludności mieszkającej w miastach świata, w kraju czy w danym regionie.
Proces urbanizacji to zjawisko wieloaspektowe. Poprzez ten proces rozumiemy:
- Urbanizację formalną - oznaczającą posiadanie przez daną jednostkę osadniczą nadanych mu odgórnie na postawie spełnionych określonych kryteriów praw miejskich.
- Urbanizację demograficzną - polegającą na przemieszczaniu się ludności ze wsi do miast, co staje się powodem wzrostu odsetka ludności w mieście.
- Urbanizację ekonomiczną - odznaczającą się zwiększaniem się odsetka liczby ludności zawodowo czynnej i pracującej w zawodach poza rolnictwem, a szczególnie w zawodach przemysłowych i usługowych.
- Urbanizację społeczną - uwidaczniającą się poprzez upowszechnianie miejskiego stylu życia wśród ludności na wsi.
- Urbanizację przestrzenną - przejawiającą się w powiększaniu zasięgu powierzchniowego miast już istniejących, budowie nowych jednostek osadniczych lub nadawaniu osiedlom ustawowych praw miejskich uwzględniając ich funkcję pozarolniczą. W wyniku tego dochodzi do tworzenia się wielkoprzestrzennych układów miejskich, zespołów miast pod nazwą aglomeracji miejskiej i podobnych im form, w postaci: konurbacji, megalopolis, zespołów metropolitalnych.
Aglomeracją miejską - nazywamy zespół jednostek osadniczych, tworzonych i objętych dominacją jednego miasta ( np.: aglomeracja Łodzi, aglomeracja Warszawy, aglomeracja Londynu)
Konurbacją miejską - nazywamy taką formę aglomeracji, która stworzona jest przez zespół równorzędnych ze względu na pełnione funkcje społeczno - gospodarcze miast (np.: miasta Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, konurbacja Zagłębia Ruhry)
Megalopolis - jest wielkim powierzchniowo obszarem zurbanizowanym, utworzonym na skutek połączenia się wielu aglomeracji miejskich lub konurbacji (np.: magalopolis Bostonu - Hartford - Nowego Jorku)
Fazy urbanizacji:
- wzrasta liczba ludności miejskiej
- suburbanizacją - nazywamy gwałtowny wzrost liczby ludności w mieście związanym z rozwojem przemysłu. Jest to przeważnie wzrost liczby ludności w skali rocznej o kilka punktów procentowych. Dziś najintensywniej zachodzi on na terytorium krajów Azji Południowo-Zachodniej.
- dezurbanizacją - nazywamy proces prowadzący do stabilizacji całkowitej liczby ludności w mieście a nawet jej zmniejszanie w wyniku przenoszenia się i przeprowadzania ludności na obszary terenów podmiejskich. Faza ta zaznacza się obecnie w krajach o wysokim stopniu rozwinięcia.
- reurbanizacją - nazywamy zjawisko scalania się kilku aglomeracji wielkomiejskich o charakterze metropolitarnym w megalopolis jak również silnego rozwoju usług na obszarze peryferyjnym.
Współcześnie obserwujemy najszybszy proces postępu urbanizacji w krajach o wysokim stopniu rozwoju. Kontynentami najbardziej zurbanizowanymi w roku 1999 były:
- Ameryka Północna.- z udziałem 78% ludności miejskiej,
- Europa - z udziałem 76%,
- Ameryka Południowa - z udziałem 75%.
Najniższym wskaźnikiem urbanizacji w 1999 roku odznaczały się kontynenty:
- Afryka - z udziałem 38%,
- Azja - z udziałem 37%.
