Przemysł elektromaszynowy

Do działów tej gałęzi przemysłu należą:

- przemysł metalowy

- przemysł maszynowy

- przemysł precyzyjny

- przemysł środków transportu

- przemysł elektrotechniczny

- przemysł elektroniczny;

Cechą charakterystyczną jest duża różnorodność produktów, zarówno wszelkiego rodzaju maszyn, zarówno dużych gabarytowo, jak i bardzo małych. Zatrudnienie w tym dziale wymaga często specjalnych kwalifikacji od pracowników.

W ostatnich latach następuje ciągła specjalizacja produkcji oraz rozwijanie współpracy w zakresie kilku dziedzin. Skomplikowana jest produkcja, składa się niejednokrotnie z wielu faz wytwarzania, co powoduje konieczność sięgania do wielu dziedzin wiedzy.

Na początku największą uwagę skupia się na przeróbkach termicznych materiałów (m.in. wiórowej czy plastycznej), a na samym końcu następuje montaż przygotowanych części.

Istnieje możliwość produkcji poszczególnych elementów osobno, dlatego dochodzi do rozproszenia produkcji, ale jednocześnie wywołuje to potrzebę pewnego jej skoordynowania.

Potrzeba kooperacji pomiędzy poszczególnymi zakładami wytwórczymi oraz specjalizowania się ich, powoduje specyfikę przestrzennego rozmieszczenia tych zakładów na terenie Polski. Lokalizacja przedsiębiorstw związana jest z lokalizacją zakładów, które posługują się poszczególnymi typami maszyn, np. w przemyśle włókienniczym. Przemysł elektroniczny rozpowszechnia się tam, gdzie istnieje dostęp do kadry pracowniczej, szczególnie wyspecjalizowanej w tej dziedzinie. Z kolei przemysł, który zajmuje się produkcją maszyn ciężkich rozmieszczony jest tam, gdzie jest szeroki dostęp do surowców, wykorzystywanych w procesie produkcji, np. rud żelaza.

Szczególnie ważny jest dostęp do wykwalifikowanej i wykształconej kadry pracowniczej. Potrzebne są osoby zarówno na poziomie inżynierów, jak i techników oraz pracowników, wykonujących poszczególne czynności z zakresu produkcji. Należy brać pod uwagę postępującą automatyzację tego procesu i konieczność jej znajomości przez pracowników.

Przemysł elektromaszynowy charakteryzuje się dość dużą pracochłonnością, ze względu na dużą ilość czasu, jaką zajmuje proces produkcyjny, w szczególności w fazie montażu gotowych części. Poszczególne zakłady musza zatrudniać więc często bardzo dużą ilość pracowników.

Zakłady produkcyjne umieszcza się najczęściej w dużych okręgach przemysłowych, gdzie istnieje dogodny dostęp zarówno do siły roboczej, jak i do potrzebnych surowców. Zwłaszcza ten pierwszy czynnik ma znaczny wpływ na efektywność zakładu. Lokalizacja w dobrze rozwiniętym gospodarczo obszarze umożliwia migrację pracowników pomiędzy kilkoma zakładami. Na terenach mniej uprzemysłowionych pozyskanie odpowiedniej kadry, zwłaszcza o wyższym wykształceniu, może sprawiać większy problem. Ponadto są to obszary mało atrakcyjne, zarówno dla inwestorów, jak i dla konsumentów, dlatego utrzymanie pracowników w takim zakładzie może być trudne. W większych ośrodkach jest także stosunkowo łatwy dostęp do ośrodków naukowych i instytutów badawczych. Dodatkowym argumentem, przemawiającym za umieszczeniem zakładu w dobrze rozwiniętym okręgu, jest możliwość zaadaptowania do pracy osób napływowych, które poszukują pracy i mogą stanowić siłę roboczą, podczas, gdy zakład boryka się z problemami kadrowymi. Zatrudnianie takich osób nie jest szkodliwe dla przedsiębiorstwa, istnieje możliwość stosunkowo szybkiego ich wyszkolenia.

Ważną dla lokalizacji przedsiębiorstwa zmienną jest dostęp do rynku zbytu i duży popyt na produkty, a także możliwość uzyskiwania potrzebnych do ich produkcji surowców.

Przemysł elektromaszynowy w Polsce jest szczególnie dobrze rozwinięty na Mazowszu oraz na Górnym Śląsku. W tych regionach zatrudnionych jest w tej gałęzi produkcji ok. 30% pracowników spośród ogółu na obszarze Polski (ok. 1,5 mln). Dobrze prosperują w tej dziedzinie także Staropolski oraz Bielski Okręg Przemysłowy, a także takie ośrodki, jak: Trójmiasto, Poznań, Wrocław, Łódź, Kraków, Szczecin, Bielsko- Biała, Lublin, Bydgoszcz.

Ta gałąź przemysłu często rozwijała się już przed II wojną światową, a tradycja ta podtrzymywana jest do dzisiaj. W latach 50. ubiegłego wieku powstawało coraz więcej nowych, prężnych zakładów oraz rozbudową już istniejących. Najlepiej rozwijały się zakłady w: Szczecinie, Gdańsku, Lublinie, Warszawie czy Krakowie oraz na Górnym Śląsku.

Przemysł elektromaszynowy to jedna z najbardziej rozwiniętych gałęzi przemysłu polskiego. Zawiera wiele różnorodnych działów, a każdy z nich posiada własne, odmienne problemy. Są one wciąż restrukturyzowane i dostosowywane do nowych technologii oraz do spełniania coraz to nowych potrzeb odbiorców.

Przemysł maszynowy

Jednym z najważniejszych działów jest produkcja maszyn na potrzeby innych dziedzin przemysłu. Obejmuje ona około 17% osób, zatrudnionych w tej gałęzi wytwórstwa. Zanotowano także jej znaczny rozwój w ostatnich latach. Unowocześnienie wielu zakładów, ich rozbudowa, rozwój, pozyskanie nowych rynków zbytu powodowały, że gwałtownie wzrastał popyt na takie maszyny i urządzenia. Wzrosły wskaźniki importu i eksportu, wzrostowi uległa także ilość inwestycji zagranicznych w polski przemysł.

Przykładem produktów przemysłu maszynowego są obrabiarki, które używane są powszechnie w wielu rodzajach zakładów. Szczególne zapotrzebowanie na nie istnieje w dużych okręgach przemysłowych oraz rejonach produkcyjnych. Wiąże się to z zapotrzebowaniem na kadrę inżynieryjną, techniczną oraz robotniczą oraz dostępność do odpowiedniego zaplecza naukowego.

Najwięcej obrabiarek produkuje się w następujących ośrodkach: Warszawa, Łódź. Poznań, Poręba, Wrocław, Pruszków, Kuźnia Raciborska, Dąbrowa Górnicza, Andrychów oraz w mniejszych: Ostrzeszów, Pleszew, Elbląg, Chocianów.

Także duży procent produkcji zajmują maszyny na potrzeby górnictwa ( kombajny, wrębiarki, transportery, urządzenia szybowe), szczególnie dla kopalń węgla kamiennego, ale także np. rud metali.

Tego rodzaju urządzenia produkują zakłady w: Katowicach, Mikołowie, Rybniku, Sosnowcu, Zabrzu, Mysłowicach, a więc tam, gdzie rozwinięty jest przemysł wydobywczy.

Wytwarzaniem urządzeń dla przemysłu odlewniczego, który produkuje często na potrzeby eksportowe, zajmują się ośrodki w: Skierniewicach, Krakowie czy Nowej Soli.

Dla przemysłu chemicznego natomiast produkują przedsiębiorstwa usytuowane m.in., w: Krakowie, Skierniewicach, Nysie, Kielcach, Gliwicach, Wyrach, Katowicach, Tarnowskich Górach, Toruniu, Rawiczu, Blachowni Śląskiej, Oświęcimiu, Tarnowie, Kędzierzynie.

Produkowanie maszyn i urządzeń dla przemysłu energetycznego (np. kotły, turbiny) rozwinięte jest szczególnie w: Elblągu, Raciborzu, Katowicach, Sosnowcu, Mikołowie, Gliwicach. O lokalizacji zdecydowały: łatwa dostępność do surowców z jednej strony, a do rynku zbytu z drugiej.

Inne gałęzie przemysłu, na których usługach pozostaje przemysł maszynowy, to np. przemysł: papierniczy i drzewny (Wrocław, Cieplice Śląskie, Koźle, Bydgoszcz, Łambinowice) , budowlany (Radomsko, Gniewkowo, Solec Kujawski, Bydgoszcz, Aleksandrów Kujawski),czy szklarski (Piotrków Trybunalski, Pieńsk, Jaroszowiec).

Wreszcie maszyny włókiennicze produkowane są tam, gdzie przemysł włókienniczy jest najlepiej rozwinięty, głownie w: Łodzi, Zgierzu, Zduńskiej Woli, Bielsko- Białej, Kamiennej Górze, Dzierżoniowie, Kaliszu.

Dla przemysłu spożywczego urządzenia wytwarzają zakłady w: Toruniu, Bydgoszczy, Żninie, Gnieźnie, Nakle nad Notecią, Pleszewie, Wronkach, Poznaniu czy Ostrowie Wielkopolskim. Największe zapotrzebowanie zgłasza przemysł cukrowniczy (ponad 33% produkcji).

Maszyny takie także wytwarza się w: okolicach Trójmiasta, Krakowie, Warszawie, Łodzi, Cieszynie, Żarach oraz Białymstoku.

Producenci wyrobów przemysłu maszynowego nie mają problemu ze znalezieniem rynku zbytu, ponieważ produkty te są potrzebne do funkcjonowania prawie wszystkich innych gałęzi gospodarki. Dlatego też zakłady, produkujące maszyny do poszczególnych działów przemysłu lokalizowane są tam, gdzie ona się rozwija.

Produkcja maszyn i urządzeń to najobszerniejszy i najlepiej rozwinięty dział przemysłu elektromaszynowego. Z kolei najbardziej nowoczesnym działem tej gałęzi przemysłu jest wytwórstwo Maszy i urządzeń elektrycznych. Jakość jego produktów jest bardzo istotna z punktu widzenia konsumentów. W ostatnich latach trendem jest wytwarzanie maszyn energooszczędnych, pozwalających uczynić korzystanie z tych maszyn bardziej ekonomicznym i wydajnym.

Eksport maszyn i urządzeń, produkowanych w Polsce wykazuje w ostatnich latach tendencje wzrostowe.

Lokalizacja poszczególnych działów przemysłu elektromaszynowego:

  1. Przemysł metalowy: Warszawa, Białystok, Lublin, Olkusz, Radom, Kraśnik, Poniatowa, Myszków, Kraków, Włocławek, Częstochowa, ośrodki na Górnym Śląsku;
  2. Przemysł maszynowy: Warszawa, Pruszków, Górny Śląsk, Bydgoszcz, Elbląg, Poznań, Mielec, Brzeg, Grudziądz, Lublin, Kraków, Kutno, Płock, Słupsk, Strzelce Opolskie, Nowa Dęba, Gorlice, Racibórz, Bielsko- Biała, Nowa Sól;
  3. Przemysł elektroniczny: Warszawa, Nowy Sącz, Piaseczno, Gdańsk, Mława, Wrocław, Września, Dzierżoniów, Września ( produkcja maszyn i urządzeń biurowych, komputerów, przemysł radiowo- telewizyjny, telekomunikacyjny- duże zaangażowanie obcego kapitału);
  4. Przemysł środków transportu: Warszawa, Bielsko- Biała, Sanok, Lublin, Wrocław, Laskowice, Szczecin, Starachowice, Gliwice, Gdańsk, Gdynia, Dębica, Nowy Sącz, Świdnik, Słupsk, Olsztyn; około 50% zakładów skupionych jest w rękach prywatnych;
  5. stoczniowy: Szczecin, Gdynia, Gdańsk; stanowi dość ważną gałąź polskiej gospodarki; w Polsce wykonywane jest ok. 3% zamówień światowych;
  6. kolejowy: Wrocław, Świdnica, Chorzów, Poznań, Ostrów Wielkopolski;

Przemysł chemiczny

Jest to prężnie rozwijająca się gałąź gospodarki, choć w Polsce nie jest ona rozwinięta na równi z innymi krajami, zarówno w Europie, jak i na świecie. Aby mogła ona dobrze prosperować, potrzebne są unowocześnienia, w technice czy też technologii produkcji. W gałęzi tej stosowane są specyficzne technologie produkcji, np. obróbka termiczna. Istnieje też tendencja do ergonomizowania produkcji poprzez zużywanie mniejszej ilości produktów czy też energii. Do procesu wytwarzanie wprowadza się nowe techniki, czemu sprzyja funkcjonowanie dużych przedsiębiorstw, pojawia się także coraz częściej automatyzacja. Większe zakłady lokalizuje się zwłaszcza w dużych okręgach przemysłowych, z tych samych powodów, które wymienione były wyżej. Zalicza się do nich na przykład dostęp do dobrze wykwalifikowanego personelu pracowniczego, szczególnie posiadającego wyższe wykształcenie i specjalizującego się w którejś z użytecznych dziedzin, ale także technicznego. Szczególnie ważne jest dobre dofinansowanie poszczególnych działów produkcji, szczególnie tych, gdzie potrzebne jest wprowadzanie nowych technologii i metod, stąd też ważnym czynnikiem jest dokapitalizowanie przez podmioty zagraniczne, na przykład dobrze widoczne w przemyśle farmaceutycznym, czy drogeryjnym.

Zakłady chemiczne muszą także tak wybierać swoją lokalizację, aby móc zaspokoić potrzeby zwiększonych dostaw wody, możliwości odprowadzania ścieków oraz dostępu do surowców i energii.

Szczególnie chętnie pozyskiwanymi do wytwarzania produktów chemicznych surowcami są:

  1. siarka: wydobywana głównie w okolicach: Lubaczowa, Tarnowa, Grzybowa; następuje to przy wykorzystaniu metody odkrywkowej lub otworowej ( topienie siarki poprzez zalewanie jej wrzącą wodą, wtłaczaną w głąb ziemi); wydobycie siarki w Polsce maleje w ostatnich latach;
  2. sól kamienna: kopalnie w Wieliczce i Bochni, Mogilnie, Inowrocławiu;
  3. sól magnezowa i potasowa: Kłodzko, okolice Pucka;
  4. gips i anhydryt: Niecka Nidziańska;

Przemysł chemiczny wykorzystywany jest zarówno do bezpośredniej konsumpcji jego produktów (kosmetyki, farmaceutyki, farby, lakiery, kleje, itp.), jak i na potrzeby innych działów produkcji. Wytwarza się w jego zakresie szeroką gamę produktów, użytecznych w różnych sferach życia. Produkcja w przemyśle chemicznym obejmuje ok. 11% całości wytwórstwa w Polsce.

Działy przemysłu chemicznego:

  1. Istnieje wykorzystanie chemii nieorganicznej do następujących działów produkcji:

- kwas siarkowy- Tarnobrzeg, Police, Janików;

- soda - Kraków, Janików, Inowrocław;

- nawozy sztuczne - azotowe (Tarnów, Chorzów, Kędzierzyn, Puławy, Włocławek) oraz fosforowe (Gdańsk, Police);

2. Istnieje wykorzystanie chemii organicznej w następujących działach produkcji:

- przemysł włókienniczy - Tomaszów Mazowiecki, Gorzów Wielkopolski, Łódź, Toruń, Włocławek;

- przemysł farmaceutyczny - Kraków, Poznań, Warszawa, Jelenia Góra, Pabianice, Rzeszów, ponad 65% polskich firm farmaceutycznych jest w jakiś sposób powiązana z zagranicznym kapitałem; ten dział produkcji prężnie rozwija się w ostatnich latach;

- przemysł gumowy - Sanok, Olsztyn, Dębica, Bydgoszcz;

- wytwórstwo farb, lakierów, klejów i innych podobnych wyrobów: Cieszyn, Wrocław, Włocławek;

- przemysł drogeryjny - szczególnie w większych miastach; często duży udział kapitał zagranicznego; jest to dział, w którym wytwarza się bardzo różnorodne produkty, od środków czystości zaczynając, kończąc na kosmetykach i wyrobach perfumeryjnych;

- przemysł tworzyw sztucznych - Tomaszów Mazowiecki, Gorzów Wielkopolski, Szczecin, Toruń, Pionki, Sochaczew, Oświęcim, Górny Śląsk.