Położenie geograficzne Polski sprzyja rozwojowi transportu. Leżymy w Europie środkowej na granicy Unii Europejskiej, nie mamy przeszkód naturalnych i posiadamy dostęp do morza. Polska jest punktem krzyżowania się najważniejszych szlaków tranzytowych, łączących różnorodne pod względem środowiskowym i gospodarczym rejony Europy. Tym samym należymy do najważniejszych krajów tranzytowych w Europie.

Gownym czynnikiem dla rozwoju gospodarczego państw jest komunikacja. Sprawna i nowoczesna gospodarka zależy przede wszystkim od sprawnej i nowoczesnej sieci transportowej. Obecna sytuacja gospodarcza naszej ojczyzny przykro potwierdza tą powszechnie znaną regułę.

Transport kolejowy

Na system transportu w Polsce składa się przede wszystkim transport kolejowy i samochodowy. Na duże odległości transport prowadzi kolej, gdyż jest bardziej opłacalne, a transport drogowy działa głównie na rynkach lokalnych i regionalnych. Taką zależność kształtuje kalkulacja kosztów. Analizując zużycie energii w przeliczeniu na jednostkę ładunku, okazuje się ,że transport samochodowy zużywa ok. 3-5 razy więcej energii niż transport koleją. Atutem transportu samochodowego jest to, że towar dociera bezpośrednio od nadawcy do odbiorcy, dzięki temu nie dochodzą dodatkowe koszty przeładunków.

Jak w wielu krajach, tak i w Polsce, na układ sieci kolejowej w dużej mierze wpłynęła historia. W krajach uprzemysłowionych proces budowy sieci kolejowych został zakończony na początku XX wieku. Zadecydowało o tym szybkie wejście na drogę produkcji przemysłowej i bogactwo tychże państw. W Polsce natomiast, zauważalny jest efekt niedorozwoju kolei rosyjskiej na ziemiach byłego Królestwa Polskiego, i w nieco mniejszym stopniu na terenach zaboru austriackiego, a także brak spójności tychże sieci, spowodowany rozczłonkowaniem państwa w dobie zaborów. W wyniku tych uwarunkowań budowa sieci kolejowej trwała do lat 70-tych ubiegłego stulecia. Dodatkowym czynnikiem zaburzającym tą inwestycję były zmiany granic Rzeczpospolitej Polskiej, powstałe w wyniku drugiej wojny światowej.

Najważniejszymi trasami powstałymi w okresie dwudziestolecia międzywojennego i po drugiej wojnie światowej są: szerokotorowa Linia Hutniczo Siarkowa, magistrala węglowa na trasie- Herby - Karsznice - Inowrocław - Kościerzyna - Gdynia, Centralna Magistrala Kolejowa na trasie Zawiercie - Grodzisk Mazowiecki, trasy Warszawa - Poznań i Warszawa - Kraków i linię Skierniewice - Łuków.

Pod względem technicznym koleje polskie nie należą do najnowocześniejszy, choć ostatnio zauważalne są tendencje rozwojowe w przewozach IC. Dużym osiągnięciem jest elektryfikacja całej sieci kolejowej, szczególnie z uwagi na fakt, że dokonywana była w okresie wychodzenia z kryzysu komunistycznego. Mimo zacofania przewozimy bardzo dużo ładunków i wyprzedzają nas tylko największe kraje na świecie, takie jak: Chiny. USA, Rosja, Indie i Niemcy.

Transport drogowy

Gęstość sieci drogowej znacznie przewyższa gęstość sieci kolejowej. W roku 1989 w Polsce było ok. 160 tyś. kilometrów dróg o nawierzchni twardej, co dawało nam zagęszczenie wynoszące 50km dróg na 100 km2. W krajach zachodu wskaźnik ten jest o wiele wyższy. Co do standardu dróg w naszym kraju to jest on oceniany jako niski, a nawet bardzo niski. Właściwie nie posiadamy autostrad, a jedynym sposobem na szybkie przemieszczanie się są drogi szybkiego ruchu. Najdłuższą drogą tego typu jest trasa łącząca Warszawę i Katowice.

Przez Polskę przebiega kilka tras o znaczeniu międzynarodowy, o łącznej długości 5 tys. km.:

1) Berlin - Legnica - Opole - Kraków - Rzeszów - Przemyśl - Lwów.

2) Berlin - Poznań - Warszawa - Moskwa;

3) Warszawa - Radom - Kielce - Kraków - Cieszyn;

4) Białystok - Warszawa - Łódź - Wrocław - Praga;

5) Gdańsk - Toruń i Piotrków Trybunalski - Katowice - Cieszyn;

6) Gdańsk - Warszawa - Lublin - Lwów;

Polska w poszczególnych rejonach posiada równomierne zagęszczenie drogami. Wyjątkiem jest województwo małopolskie, gdzie gęstość dróg jest najwyższa a wynosi ok. 98 km/ 100 km2. Województwami najsłabiej wyposażonymi w drogi są rejony dawnych województw: słupskiego, białostockiego i suwalskiego, gdzie gęstość wynosi 38 km/ 100km2.

Analizując stosunek liczby samochodów do liczby mieszkańców, Polska pozostaje w tyle za pozostałymi krajami Europy. W 1989 na 1000 mieszkańców było 112 samochodów. Ponadto obecnie przeważają na drogach samochody używane, sprowadzone z zagranicy o niskich parametrach technicznych. W krajach wysoko rozwiniętych liczba samochodów jest kilkakrotnie wyższa. Wyjątkiem są samochody ciężarowe, gdzie dysproporcje z zachodem są mniejsze niż w przypadku samochodów osobowych. Dane wskazują że transportem samochodowym przewozi się więcej osób niż kolejowy. To samo tyczy się przewożonych towarów.

Poniższy schemat obrazuje wzajemne zależności pomiędzy poszczególnymi środkami transportu:

Tyś.ton mln.tono-km tys.pasażerów mln.pasażero-km

Żegluga morska 28299 212259 667 251

Żegluga śródlądowa 14040 1193 5770 68

Transport rurociągowy 41219 17661 - -

Tansport lotniczy 12 40 2305 4887

Transport samochodowy 1347864 38447 2563975 58062

Transport kolejowy 388920 11114 951544 55888

( dane z roku 1989)

Żegluga śródlądowa

Sieć rzeczna w Polsce, jej układ i rozmieszczenie, sprzyja rozwojowi żeglugi śródlądowej. Osią całego systemu dróg wodnych są dwie największe rzeki: Wisła i Odra, które łączą większość okręgów przemysłowych z największymi portami położonymi nad Morzem Bałtyckim: Szczecin, Gdańsk. Ustrój wodny polskich rzek nie sprzyja jednak żegludze. Przez większość roku poziom wód jest niski, poza okresem wiosennych roztopów. Tym samym uniemożliwia żeglugę ciężkim statkom transportowym. Aby poprawić aktualny stan rzeczy należałoby zainwestować w budowę zbiorników retencyjnych i kaskad, które piętrzą wodę. Rzeki w Polsce są rzekami nieuregulowanymi. Wyjątek stanowią Odra i dolna Wisła. Dlatego wykorzystanie większości rzek do żeglugi jest w zasadzie niemożliwe. Przynajmniej jak na dzień dzisiejszy. Dużą przeszkodą jest także okres zlodowacenia rzek, który trwa z reguły kilka tygodni, szczególnie na wschodzie Polski.

Najważniejszą drogą rzeczną jest Odra, dzięki połączeniu poprzez Kanał Gliwicki z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym. Jeżeli chodzi o Wisłę, to żegluga na niej odbywa się między Warszawą a Gdańskiem i na krótkim odcinku pod Krakowem. Ponadto na jeziorach Mazur i kanałach Elbląskim i Augustowskim odbywa się żegluga o charakterze turystycznym. Żegluga śródlądowa, w transporcie ogólnym, ma udział rzędu ok.1%.

Żegluga morska

Żegluga morska zajmuje się obsługą międzynarodowych przewozów z Polski oraz z innych krajów. W 1989 roku flota morska Polski liczyła 249 statków mających łączną wyporność 4mln DWT. Flota morska, niestety, stale się kurczy, z uwagi na to, że większość jednostek jest przestarzała a stocznie ciągle borykają się z problemami finansowymi. Posiadamy niewielką ilość jednostek wyspecjalizowanych w przewozach ładunków, które posiadają odpowiednie rozwiązania i urządzenia techniczne pozwalające na szybki załadunek i rozładunek.

Poslska może pochwalić się czterema dużymi portami morskimi: Świnoujście, Szczecin, Gdynia i Gdańsk. Sytuacja przeładunkowa w tych portach jest obecnie znormalizowana, ale wymaga lepszej polityki i odpowiedniego dofinansowania. Analizując przeładunki w poszczególnych portach można dopatrzyć się pewnej specjalizacji. Przez Gdańsk przepływa zwykle węgiel, siarka i drewno. Gdynia zajmuje się przeładunkiem materiałów drobnych i zbóż. Z kolei Świnoujście-Szczecin specjalizuje się w surowcach chemicznych, rudach żelaza i węglu. Gdańsk i Świnoujście posiadają połączenia promowe łączące Polskę z Danią, Szwecją i Finlandią. Przewozy do portów bałtyckich stanowią tylko niewielki odsetek wszystkich kursów. Najczęściej statki wypływające z Polski płyną do odległych portów.

Transport przesyłowy

Transport rurociągami zyskuje coraz bardziej na znaczeniu, gdyż jest tani w porównaniu z innymi środkami transportu, szybki i pozwala na zaoszczędzenie dużej ilości miejsca, a także jest przyjazny dla środowiska naturalnego. Ten typ transportu ma zastosowani w naszym kraju do przesyłu wody, węglowodorów płynnych i gazów. Do najważniejszych połączeń rurowych należy zaliczyć : rurociąg "Przyjaźń" oraz ropociąg łączący Gdańsk z Płockiem. Następnie z Płocka do Warszawy i Koluszek biegnie połączenie przesyłające paliwa płynne.

Bardzo dobrze jest rozbudowana sieć gazociągów. Gaz jest dostarczany do wszystkich większych miast ze złóż karpackich i wielkopolskiego, zlokalizowanego koło Ostrowa Wielkopolskiego. Wielkopolskiego także ze wschodu. Śląsk słynie z dobrze rozbudowanej sieci rozprowadzającej gaz koksowniczy.

W Polsce mamy także kilka magistrali wodociągowych. Łączą one Jezioro Zegrzyńskie z Warszawą, zbiornik Sulejowski z Łodzią oraz Zbiorniki Goczałkowicki i Żywiecki z Aglomeracjami Śląska.

Transport lotniczy

W 1989 Polskie Linie Lotnicze LOT posiadały flotę powietrzną liczącą 49 samolotów. Obecnie liczba ta znacznie wzrosła, ale i zwiększyła się konkurencja na rynku usług lotniczych. Polska prowadzi kursy do wszystkich większych miast Europy a także taki długie linie jak np.: Warszawa Singapur-10996 km, czy też Warszawa Bangkok- 9622 km. Ostatnio wzrastają na znaczeniu wewnętrzne połączenia lotnicze, z uwagi na obniżenie cen biletów. Trwa restrukturyzacja floty powietrznej i unowocześnianie sprzętu, w dużej mierze jeszcze radzieckiego. Konkurencja wymogła zakupy nowoczesnych, amerykańskich samolotów.