Mazowsze to region, gdzie w przeszłości występowało bardzo dużo puszcz i niedostępnych bagien, które przyczyniły się do zahamowania procesów osadniczych. Do XVI wieku 108 miejscowości uzyskało prawa miejskie, a z nich najbardziej wyróżniła się Warszawa. Zyskała ona na znaczeniu po ulokowaniu tam stolicy Polski, a następnie uruchomieniu pierwszej linii kolejowej, która wpłynęła nie tylko na jej rozwój, ale także ożywiła znajdujące się na jej trasie miejscowości.
Intensywny rozwój Warszawy został znacznie zahamowany podczas wojen. Miasto było zaatakowane, przez co nie miało szans na rozwój handlu, usług ani przemysłu. Dopiero po II wojnie światowej nastąpił znaczny wzrost liczby ludności i ponowny rozkwit miasta. Bardzo duża liczba osób została zatrudniona przy odbudowywaniu miasta. Znaczne zmiany widać było już w niedługim czasie po wojnie, Warszawa odzyskała dawne funkcje - administracyjne, polityczne, kulturalne.
Warszawa obecnie w regionie mazowieckim bardzo wyróżnia się na tle innych miast poziomem rozwoju, infrastrukturą techniczną i społeczną, liczbą miejsc pracy, inwestycjami itd.
Województwo mazowieckie liczy 4,65 miliona mieszkańców. Odznacza się dużą gęstością zaludnienia, ale jest ona zróżnicowana na obszarze regionu. Koncentracją ludności odznacza się Warszawa i jej okolice (suburbia). W stolicy w strukturze płci społeczeństwa dominują kobiety - jest to związane z przyciąganiem kobiet przez miejsca pracy w usługach, chęć zdobycia dobrego wykształcenia i perspektywami kariery zawodowej.
Do Warszawy napływają wciąż ludzie młodzi, ze względu na duże możliwości zdobycia pracy, jednocześnie wiele osób wyprowadza się stąd na tereny podmiejskie. Są to najczęściej osoby, które osiągnęły już zadowalającą ich pozycję materialną, znudzeni atmosferą wielkiego miasta.
W Warszawie obserwuje się, widoczne również w wielu innych miejscach migracje wahadłowe, polegające na codziennych dojazdach ludności do pracy lub szkoły.
Kształtowanie się sieci osadniczej kraju
Od dawna istniał podział na wsie i miasta, i był on związany z podziałem pracy - na wsiach koncentrowało się głównie rolnictwo, w miastach - rzemiosło i pierwsze usługi.
Najstarsze miasta w Polsce powstawały już w średniowieczu (np. Kraków, Poznań). Wtedy lokalizowano je głównie nad rzekami, często spełniały funkcje obronne. Dopiero w XIX wieku zaczęły powstawać miasta na obszarach bezodpływowych, był to również okres ostatecznego ukształtowania się sieci osadniczej kraju. Szybki wzrost liczby ludności miejskiej nastąpił po II wojnie światowej, jednak nie zaszły wtedy duże zmiany w wyglądzie sieci miejskiej.
Obecnie w miastach koncentrują się główne usługi: administracyjna, komunikacyjna, handlowa, kulturalna, oświatowa, turystyczna. Na obszarze kraju istnieje kilka dużych aglomeracji miejskich: katowicka, warszawska, krakowska, poznańska, łódzka, gdańska, szczecińska, bydgosko - toruńska, opolska, bielska, częstochowska i inne. Mieszka w nich około 45% ludności Polski.
Wśród mniejszych ośrodków miejskich, wiele przeżywa kryzys, ze względu na odpływ ludności, brak inwestycji, likwidacje zakładów przemysłowych. Z kolei miasteczka położone w pobliżu dużych ośrodków dobrze rozwijają się, ze względu na zaawansowane procesy suburbanizacji, czyli odpływ ludności z dużych ośrodków na obszary podmiejskie. Na wsiach obserwuje się coraz lepszy rozwój i upowszechnianie się tzw. miejskiego stylu życia. Jednak na wschodzie kraju obszary wiejskie wciąż pogrążone są w kryzysie, ze względu na ujemne saldo migracji, starzenie się społeczeństwa, zachwianie równowagi w strukturze płci. Regiony te pozostają na razie bez większych perspektyw.
