Powstanie Bałtyku.
Bałtyk jest jednym z młodych mórz Oceanu Atlantyckiego oraz najmłodszym w Europie. Rozwój Bałtyku był ściśle uzależniony od topnienia lodowca podczas zlodowacenia tzw. północnopolskiego a także podnoszenia się bądź obniżaniem terenu północnej Europy , jest to zjawisko izostazji inaczej równowagi pomiędzy pewnymi elementami skorupie ziemskiej.
12 tys. lat wstecz wody z topniejącego lodowca, wypływające z jego czoła, a więc od południowej. Norwegii, środkowej Szwecji a teraz ich odpowiednikiem są tzw. wały morenowe -Salpausselka, uformowały słodkowodne jezioro, które podczas dalszego łagodnienia klimatu a tym samym topnienia lądolodu oraz wynoszenia lądu (najszybciej miało to miejsce w Zatoce Botnickiej) to jezioro miało połączenie z Oceanem Atlantyckim poprzez duże jeziora w Szwecji. I tak oto 500 lat po owych procesach doszło do powstania zimnego Morze Yoldiowego , którego nazwa pochodzi od mięczaka - Yoldia Arctica. Topniejący przez wieki lądolód doprowadził do kolejnego wypiętrzania Skandynawii, a tego następstwem była strata połączenia z Oceanem Atlantyckim oraz powtórne przeobrażenie powstałego zbiornika- morza (miało to miejsce około 8 tys. lat wstecz) w jezioro, które zwano ancylusowym (kolejny gatunek ślimaka -Ancylus fluviata).
Jednocześnie nadal obniżały się południowe części tegoż jeziora ancylusowego , co sprawiło iż powstało powtórne połączenia zbiornika słodkowodnego z Atlantykiem poprzez cieśniny.
W ten oto sposób wykształciło się morze litorynowe (gatunek ślimaka -Littorina litorea), to morze zajmowało dużą powierzchnię oraz było bardziej zasolone niż obecnie. Z badań geologicznych można wnioskować., iż Bałtyk wiele razy zmieniał kształt oraz swoją powierzchnię. Z występowania złoża bursztynów okolice Grudziądza, czy na Kurpiach, można wnioskować, że morze sięgała dalej w głąb kraju, aż do górnej Wisły oraz do Mazur.
Położenie M. Bałtyckiego.
Bałtyk to morze śródziemne w północnej części kontynentu europejskiego. Jest ono otoczone przez Półwysep Skandynawski oraz brzegi środkowej Europy i wschodniej ,pozostając w połączeniu z Wszechoceanem przez liczne ale wąskie cieśniny Danii: cieśninę Sund, oraz Mały i Wielki Bełt, także Kattegat i tymiż wodami Kattegatu oraz tzw. Skagerraku (nazwa pochodzi od trasy Skagen aż do Marstrand).
Nad Morzem położone są następujące państwa: Polska, Szwecja, Finlandia, Litwa, Łotwa, Estonia, Dania, Rosja, Niemcy, zaś w zlewisku Bałtyku leżą jeszcze: Norwegia, oraz Czechy czy Słowacja.
Ogólna charakterystyka, w liczbach Morze Bałtyckie.
* Powierzchnia Bałtyku wynosi 415,266 km2
* Objętość wód w morzu: 22 mln km3
* Zasolenie wód morskich: średnio między 7-8 promili, jest powiązane z ilością słodkich wód płynących z od M. Północnego, zwiększa się ze wschodu na zachód: około 1-2 promile( Zatoca Botnicka), czy 7-8 na południu natomiast 8-9 na zachodzie, zaś najwięcej to 18 promili w Cieśninie Kattegatu
* Głębokość: średnio waha się między 52-56 m, maksymalna głębokość jest to459 m (w Głębi Landsort).
* Przezroczystość wody morskiej: od 6-15 m (Zatoka Gdańska) aż 19 m ( Bornholm).
* Ukształtowanie dna morza: jest wynikiem obecności lądolodu oraz czynników z nim związanych.
Źródłami zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego są:
* rzeki niosące liczne zanieczyszczenia poprzemysłowe ( z miast)
* ścieki komunalne oraz ścieki przemysłowe z miast położonych nad morzem
* produkty , które są wyrzucane przez liczne statki
* prowadzenie odwiertów w dnie morza
* statki- tankowce, które mają katastrofy
* występowanie portów rybackich
* rolnictwo
* ruch turystyczny
Skutki zanieczyszczeń
Bałtyk jest silnie zanieczyszczony. Niekorzystnym skutkiem intensywnego postępu gospodarczego są liczne zanieczyszczenia transportowane rzekami. Najgroźniejsze źródło zanieczyszczeń to ścieki komunalne oraz ścieki przemysłowe , także liczne odpady wyrzucane ze statków, czy odwierty w dnie morza aby wydobyć ropę naftową. Zatem trzeba budować nowe oczyszczalnie ścieków i mniej skażać rzeki. Skutki są następujące:
* powstanie pustyni beztlenowej a więc te wszystkie związki organiczne , które dostają się do Bałtyku , mogą wpływać na użyźnianie środowiska morza. Konsekwencją tego jest udział biomasy, a jej duża ilość spada na dno morza, i tym samym ogranicza warunki tlenowe. To może doprowadzić do zaniku form życia a powstania obszarów tzw. beztlenowych.
* ginięcie fauny i flory morza
* maleje liczba łowisk i połowów.
* utrata możliwości uprawiania turystyki i walorów zdrowotnych
Zanieczyszczenie M. Bałtyckiego.
Zlewisko morza skupia około 140 milionów osób, które łącznie produkują 15% całej produkcji światowej. Nad jego brzegami jest 60 dużych miast. Ogólnie ujmując masa zanieczyszczeń , które dostają się do morza z poszczególnych krajów to około 1,2 miliona ton każdego roku. To bardzo dużo jak na taki mały akwen. Ożywiona i bardzo intensywna żegluga na morzu to 70 tysięcy statków każdego roku oraz flota odławiająca na Bałtyku .Nad morzem jest ulokowane 1000 portów oraz przystani. W stoczniach M. Bałtyckiego w dużych miastach portowych takich jak: Kopenhaga, Kilonia, czy Rostock, także Szczecin i Gdańsk, Sankt Petersburg, nawet Sztokholm i inne. -budowane są potężne statki. Bałtyk jest coraz bardziej zanieczyszczony. Wielu osób ciągle się zastanawia czy można jeść ryby wyłowione w morzu. To samo tyczy się kąpieliska na naszym wybrzeżu, pojawiają się zakwity glonów , czasami trzeba zamykać kąpieliska.
Konsekwencje ciągłego zanieczyszczenia wód Bałtyku.
Dotyczy to dwóch perspektyw i skutków dla morza:
* Nadmierne użyźnianie wody morskiej ( inaczej eutrofizacja)
* Zatrucie organizmów żyjących w Bałtyku ( inaczej intoksykacja)
Istnieją także inne problemy, takie jak coraz gorszy stan plaż czy kąpielisk morskich, a skażenia są wywołane intensywnym rozwojem zakładów celulozowo-papiernicze, także kwaśnych deszczów. To wszystko oznacza niekorzystny stan wód Bałtyku.
Eutrofizacja to proces spowodowany nadmiernym udziałem związków , które użyźniają wody, efektem tego procesu jest szybko postępujący zakwit planktonu morskiego w całym okresie wegetacji, a to powoduje spadek przezroczystości wód morskich. W następnym etapie pozostałości obumarłego planktonu spadając na dno zbiorników wodnych zużywa resztki tlenu. A to wpływa na spadek zainteresowania morzem przez wczasowiczów, oraz śmierć organizmów roślinnych i zwierzęcych w morzu.
Intoksykacja świata organicznego w wodach morskich.
Skutkiem występowania dużych ilości substancji toksycznej w wodach morskich nie są do końca zbadane. Ale całe zjawisko niepokoi liczne środowiska badaczy morza. Duża zawartość tych związków jest zagrożeniem dla rozwoju świata ryb czy pozostałych organizmów żyjących w morzu, również zakłóca łańcuch pokarmowy. Postępująca degradacja całego środowiska morza.
Największe zakres zaburzeń równowagi ekologicznej w naszym morzu zauważono w rejonie polskich wybrzeży zazwyczaj: Zatoka Gdańska i Zatoka Pomorska.
Zły stan naszych plaż oraz dostępnych kąpielisk nadmorskich ważny problem wywołany licznymi dopływami zanieczyszczeń komunalnych poprzez rzeki. Polska nie posiada urządzeń odpowiednich oczyszczania ścieków z okrętów w portach oraz stoczniach, wszystkie wody są zanieczyszczone. Określono też bardzo silne dopływy licznych związków toksycznych, przede wszystkim pestycydy, metale śladowe a nawet związki ropopochodne na naszym wybrzeżu. Podczas ostatnich lat odczytano spore zmiany w całym ekosystemie morskim. Pojawiły się zatrute toksynami glony najczęściej sinice. Zmianie uległ cały ekosystem tzw. ichtiofauny oraz żyjących ryb. Wiele gatunków organizmów zanika, ale na ich miejsce są nowe-inne. Powodem tych zmian są inne warunki dla procesu rozrodu gatunków ryb: czasami także zniszczenie tarlisk oraz stopniowe ograniczanie dostępu czy większa liczba drapieżników, i wczesny połów osobników jeszcze niedojrzałych w pełni płciowo. Największe obniżenie wielkości wyławianych ryb zanotowano w wodach Zatoki Puckiej, tutaj zaczęły masowo ginąć węgorze, co wpłynęło na obniżenie zasobów tych ryb w spożyciu. Degradacja całego środowiska morza zaczyna się też na dnie i w głębinach- tu zanikają warunki tlenowe.
Sposób naprawy środowiska M. Bałtyckiego.
* -ograniczenie ilości zanieczyszczeń pochodzących z fabryk i zakładów nad morzem.
* wybudowanie nowych oczyszczalni ścieków.
* stopniowe ograniczanie bądź wprowadzenie zakazu stosowania tych materiałów , które nie rozkładają się samoczynnie (chodzi tu przede wszystkim o tworzywa sztuczne)
* bardziej efektywne wykorzystanie wszystkich odpadów poddanych utylizacji.
* poprawa świadomości ekologicznej wśród obywateli państw nadbałtyckich
* nieustanna ochrona bagien oraz wszystkich zatok morskich , będących naturalnymi filtrami dla zanieczyszczeń.
* wprowadzenie ograniczenia masowego używania proszków z fosforanami do prania .
* ograniczenie użycia nawozu sztucznych.
* ograniczenie użycia w rolnictwie środków chwastobójczych.
* zakaz używania chloru w tzw. zabieleniu masy celulozy.
Dodatkowo trzeba krzewić w społeczeństwie świadomość ekologiczną, zmieniać zachowania społeczne. Trzeba odnowić polskie plaże, oczyszczać wodę w zatokach, podjąć nowy wzór wizji czystości i przeznaczenia morza.
Cały proces odbudowy ekosystemu morza powinien być prowadzony stopniowo, poprzez budowę oczyszczalni ścieków żeby polepszyć stan sanitarny strefy wybrzeża w miarę szybko. Ponadto wyeliminowanie ścieków toksycznych przez co spadnie ich ilość w wodach. Wówczas dojdzie do odnowienia środowiska morskiego i zachowanie jego walorów dla następnych pokoleń.
