Powierzchnia graniczna pomiędzy litosferą a atmosferą lub hydrosferą jest nieregularna. Składa się z szeregu form, które powstają w wyniku ciągłych przemian. Na te przemiany wpływają czynniki zewnętrzne (wietrzenie i erozja) i wewnętrzne (np. trzęsienia Ziemi, zjawiska wulkaniczne, plutoniczne, ruchy górotwórcze). Powierzchnia lądów na Ziemi przekracza 29% ogólnej powierzchni. Ponad 70% powierzchni, to wody na Ziemi. Lądy skoncentrowane są przede wszystkim na półkuli północnej. Zróżnicowanie wysokości lądów i głębokości oceanów w stosunku do całkowitej powierzchni Ziemi, można przedstawić za pomocą krzywej hipsograficznej. Jest to więc wykres uwzględniający osi wysokości i głębokości oraz procentowego udziału powierzchni Ziemi.
Nizina to obszar leżący na wysokości od 0 do 300 m n.p.m. Wyróżnia się niziny płaskie (równinne), faliste (o wysokościach względnych do 30 m) i pagórkowate (o wysokościach względnych do 60 m). Większość z nich powstała wskutek akumulacji osadów na obszarach tektonicznie obniżonych. Poza tym, tworzyły się też w wyniku wynurzenia się dna morskiego zbudowanego z poziomo ułożonych warstw skalnych lub długotrwałej denudacji - są to nizinne powierzchnie zrównania.
Wyżyny to obszary wzniesione ponad 300 m.n.p.m. o niewielkich różnicach wysokości względnych. Obszary wyżynne znajdują się nawet na kilku tysiącach metrów (np. Wyżyna Tybetańska, Mongolska, Meksykańska czy Irańska, Dekan, Wyżyna Abisyńska). Płaskie obszary wzniesione bardzo wysoko ponad powierzchnię morza łączą w sobie zalety gór i nizin. Płaska powierzchnia ułatwia hodowlę zwierząt, uprawy ziemi, rozwój transportu i budowę domów, a duże wysokości łagodzą klimat. Płaskowyże wolne są więc od upałów i tropikalnych chorób, a opady przekraczają 1000mm. Na wysokościach charakterystycznych dla Tybetu, mieszkaniec nizin miałby problemy ze zwykłym oddychaniem. Mieszkańcy płaskowyży mają większą ilość czerwonych krwinek wiążących tlen w organizmie i tym jest rekompensowane niższe stężenie atmosferycznego tlenu.
Góry, to obszary, gdzie wysokości względne na niewielkich odległościach przekraczają 300 metrów. Na każdym kontynencie są większe pasma górskie. Najwyższy europejski szczyt Mount Blanc (4807 m.n.p.m.) znajduje się w Alpach. W centralnej części Azji jest wiele wysokich masywów górskich z najwyższym szczytem świata Mount Everestem (8850 m.n.p.m.) znajdującym się w paśmie Himalajów. Afrykański szczyt Kilimandżaro (5895 m.n.p.m.) znajduje się w paśmie gór Kibo. W Kordylierach, najwyższych górach Ameryki Północnej znajduje się szczyt McKinley (6194 m.n.p.m.). Aconcangua (6960 m.n.p.m.) góruje nad masywem Andów w Ameryce Południowej. Punca Jaya (5029 m.n.p.m.) znajduje się w górach Śnieżnych kontynentu Australii i Oceanii. W Australii najwyższym szczytem jest Góra Kościuszki (2230 m.n.p.m.). Antarktyda posiada Górę Vinsona (5140 m.n.p.m.) w górach Ellswortha.
Pasma górskie na świecie:
- Europa
Alpy, Iberyjskie, Ural, Jura, Schwarzwald, Pireneje, Ardeny, Betyckie, Sierra Morena, Sudety, Karpaty, Świętokrzyskie, Rudawy, Kantabryjskie, Masyw Centralny, Apeniny, Wogezy, Rodopy, Strandża, Reńskie Góry Łupkowe, Kambryjskie, Szumawa, Dynarskie, Pennińskie, Grampian, Kaledońskie, Skandynawskie, Las Czeski, Stara Planina, Pindos.
- Azja
Himalaje, Karakorum, Pamir, Kaukaz, Elburs, Pontyjskie, Taurus, Zagros, Kopet-Dag, Mekran, Ghaty Zachodnie, Ghaty Wschodnie, Czerskiego, Kołymskie, Czukockie, Arakańskie, Hindukusz, Tien-Szan, Ałtaj, Wielki Chingan, Sajany, Jabłonowe, Kunlun, Ałdańskie, Dżugdżur, Sichote-Alin, Stanowe, Jenisejskie, Byrranga, Wierchojańskie, Koriackie, Środkowe.
- Afryka
Smocze, Przylądkowe, Atlas, Tibesti, Darfur, Ahaggar, Muchinga.
- Ameryka Północna:
Kordyliery, Sierra Madre, Appalachy, Sierra Madre Zachodnie, Sierra Madre Wschodnie, Brooksa, Skaliste, Nadbrzeżne, Kaskadowe, Sierra Nevada.
- Ameryka Południowa
Andy, Kordyliera Nadbrzeżna, Kordyliera Patagońska, Kordyliera Zachodnia, Kordyliera Wschodnia.
- Australia i Oceania
Wielkie Góry Wododziałowe, Alpy Południowe, Alpy Australijskie.
- Antarktyda
Ellswortha, Transantarktyczne, Pensacola.
Polska jest krajem nizinnym. O tym świadczy krzywa hipsograficzna jej ukształtowania - łagodnie unosi się wzdłuż 90% powierzchni Polski, by w ciągu ostatnich 10% gwałtownie wzrosnąć do poziomu 2499 m.n.p.m., czyli do poziomu najwyższego szczytu Tatr Wschodnich. Najbardziej urozmaicona rzeźba gór i wyżyn znajduje się w południowej części Polski.
Podział obszaru Polski na krainy geograficzne i cechy odróżniające poszczególne grupy krain od siebie:
1. Tatry
2. Podhale
3. Pieniny
4. Beskidy
5. Pogórze Karpackie
- Obniżenie podkarpackie
1. Kotlina Sandomierska
2. Kotlina Oświęcimska
- Sudety i Wyżyny
1. Sudety
2. Wyżyna Śląska
3. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
4. Niecka Nidziańska
5. Wyżyna Kielecko-Sandomierska
6. Wyżyna Lubelska i Roztocze
- Równiny peryglacjalne
1. Nizina Śląska
2. Nizina Wielkopolska
3. Nizina Mazowiecka
4. Nizina Podlaska
5. Polesie Lubelskie
- Obszary rzeźby młodoglacjalnej
1. Pojezierze Wielkopolskie
2. Pojezierze Pomorskie
3. Pojezierze Mazurskie
- Pobrzeża Południowobałtyckie
1. Pobrzeże Szczecińskie
2. Pobrzeże Koszalińskie
3. Pobrzeże Gdańskie
Bardzo urozmaicone jest też dno oceaniczne, gdzie różnice wysokości są większe niż na lądach. W ukształtowaniu dna oceanicznego można wyróżnić wielkie formy, takie jak: szelf, stok kontynentalny, baseny oceaniczne, rowy oraz grzbiety oceaniczne.
Szelf to płytka platforma kontynentalna (do 200 m) którą od stoku kontynentalnego wyraźnie odgranicza załomem przechodzący dalej w coraz silniej nachylony stok. Budowa geologiczna podobna jest do występującej na przyległym kontynencie. Osady lądowe oraz rzeźba (podwodne koryta rzek i inne ślady) wskazują, że można szelf traktować jak zalane przez morze części kontynentów. Współczesna technika umożliwia wykorzystanie zasobów mineralnych na jego powierzchni (ropa naftowa, gaz). Konwencja genewska z 1958 i konwencja praw morza z 1982 ustaliły, że każde państwo ma prawo badania i eksploatacji szelfu przyległego do linii brzegowej, włączając do niego również stok kontynentalny. Wody nad szelfem mają status morza pełnego lub status wyłącznej strefy ekonomicznej.
Stok kontynentalny jest fragmentem cokołu kontynentalnego o znacznie większym nachyleniu niż szelf. Ograniczony jest z jednej strony szelfem, a z drugiej basenem oceanicznym. Stoki kontynentalne są często pocięte podwodnymi kanionami, powstałymi przez prądy zawiesinowe, przypominające lawinę na lądzie. Szelf wraz ze stokiem kontynentalnym są fragmentami dna morskiego związanymi z powstawaniem i kształtowaniem się obszarów lądowych.
Baseny oceaniczne, zbudowane głownie ze skał bazaltowych, są największymi formami dna oceanicznego, zajmującymi 72% jego powierzchni. Położone na głębokości od 3 000 - 4 000 do 6 000 m i są najmniej urozmaiconym fragmentem dna oceanicznego. Miejscami na ich powierzchni występują pojedyncze stożki wulkaniczne. Baseny oceaniczne są ograniczone stokami kontynentalnymi, grzbietami śródoceanicznymi lub progami podwodnymi. Rowy oceaniczne to najgłębsze miejsca oceanów, ciągnące się zwykle u podnóża bloku kontynentalnego, np. Rów Atakamski lub wzdłuż łuku wysp, np. Rów Filipiński. Osiągają od 500 do 5 tys. km długości i od 30 do 100 km szerokości oraz najczęściej ponad 7 tys. km głębokości.
Grzbiety oceaniczne wznoszą się z nad basenów oceanicznych, sięgają 2 000 - 4 000 m nad poziom dna oceanicznego i ciągną się na przestrzeni wielu tysięcy kilometrów, np. Grzbiet Środkowoatlantycki ma długość około 20 tys. km i około 500 km szerokości. Grzbiety oceaniczne są obszarami aktywnymi sejsmicznie. Szczyty podwodnych grzbietów oceanicznych, wynurzające się ponad poziom morza tworzą wyspy i archipelagi, np. Azory, Islandia. Grzbiety śródoceaniczne zajmują 11% powierzchni oceanów o łącznej długości 60 tys. km2. W części środkowej grzbietów występują ryfty - rozpadliny o głębokości ponad 2 tys. m w stosunku do otaczających je grzbietów (patrz: tektonika płyt litosfery). Grzbiety śródoceaniczne są granicami pomiędzy płytami litosfery.
