Baza surowcowa Polski uznawana jest za dosyć bogatą. Na obszarze kraju istnieje przynajmniej kilka regionów, w których koncentrują się bogactwa naturalne. Jednym z nich jest Dolny Śląsk, który przez geologów jest uważany za obszar niezmiernie ciekawy z racji nagromadzenia skał o bardzo zróżnicowanej genezie i wieku. Część surowców sudeckich stanowi jedynie obiekt zainteresowania badaczy, natomiast niektóre z nich mają duże znaczenie gospodarcze i są bądź były obiektem eksploatacji. Surowce kopalne regionu klasyfikuje się do trzech zasadniczych grup: kamienie drogowe i budowlane, kopaliny ilaste oraz surowce okruchowe.
Kamienie drogowe i budowlane obejmują wiele rodzajów surowców różniących się między sobą pod względem właściwości fizycznych, chemicznych, sposobu występowania i łączenia się w większe skupiska a także wyglądu zewnętrznego, który przekłada się na ich wykorzystanie do celów zdobniczych. Surowce należące do omawianej grupy wykorzystuje się w budownictwie, także tym drogowym jako kruszywo, a także po odpowiednim przetworzeniu jako budulec. Na obszarze Dolnego Śląska istnieje co najmniej 220 różnego rodzaju złóż klasyfikowanych jako budowlane i drogowe, a prawie połowa z nich jest wykorzystywana. Należy zaznaczyć również, że stwierdzono tu istnienie złóż, które nigdzie w Polsce poza Dolnym Śląskiem nie zostały do tej pory odkryte. Do tych rzadkich surowców należą: granity, bazalty, gabra, diabazy, melafiry oraz amfibolity.
Dla celów budowniczych pozyskuje się następujące rodzaje surowców: skały magmowe plutoniczne, skały magmowe wulkaniczne, skały metamorficzne oraz skały osadowe.
Do skał magmowych plutonicznych eksploatowanych na Dolnym Śląsku dla potrzeb budownictwa zalicza się granitoidy oraz gabra i diabazy. Te pierwsze pozyskiwane są ze złóż Strzegom- Sobótka oraz Strzelin- Żulowa. Ponadto eksploatowane są również granity znajdujące się w Bloku Przedsudeckim, w strefie Niemczy (Kośmin oraz Przedborowa), gdzie znajdują się zasoby granodiorytów i monzodiorytów. Inny rodzaj skał plutonicznych- gabra i diabazy wydobywa się w trzech miejscach: Braszowicach, Słupcu- Dębówce oraz Słupcu- Kościelcu.
Spośród skał magmowych wulkanicznych na Dolnym Śląsku udokumentowano istnienie złóż porfirów, melafirów oraz bazaltów. Porfiry i melafiry pozyskuje się przede wszystkim w Borównie, Grzędach, Rybnicy Leśnej oraz Świerkach (nazwy złóż). W surowce te występują także w innych miejscach, jednak ze względu na warunki naturalne utrudniające pozyskiwanie (znaczny stopień zalesienia terenu) nie są one wykorzystywane gospodarczo. Bazalty nie występują punktowo, lecz rozciągają się szerokim pasem, którego granice wyznacza z jednej strony Zgorzelec, z drugiej zaś Góra Św. Anny. Miejscem największego skupienia bazaltów jest rejon Zgorzelca oraz Złotoryi.
Skałami metamorficznymi pozyskiwanymi dla celów budowlanych w analizowanym obszarze są: gnejsy, amfibolity oraz serpentynity. Największe skupisko gnejsów występuje w Górach Izerskich, Górach Sowich, Górach Bystrzyckich, Masywie Śnieżnika oraz na terenie Wzgórz Strzelińskich. Mimo znacznych zasobów gnejsy pozyskuje się jedynie ze złóż o nazwach Pomianów oraz Dobroszyce. Amfibolity tworzą na terenie Dolnego Śląska przynajmniej sześć skupień, z których eksploatuje się jedynie połowę (złoża Wieściszowice, Ogorzelec i Dobrocin). Według badań geologicznych istnieją jedynie dwa złoża serpentynitów, z czego obecnie wykorzystuje się tylko jedno, w Nasławicach.
Skały osadowe wykorzystywane dla celów budownictwa reprezentowane są przez piaskowce, szarogłazy, wapienie i dolomity. Piaskowce pozyskuje się współcześnie aż z ośmiu miejsc (Rakowiczki, Żerkowice, Skała, Bedlno, Nowa Wieś Grodziska II, Wartowice i Wartowice II i Wartowice III), które zlokalizowane są w obrębie depresji północnosudeckiej. Przeznaczeniem innych skał osadowych- szarogłazów jest ich przetworzenie na kruszywo wykorzystywane między innymi jako podkład przy budowie dróg. Surowiec ten eksploatuje się ze złoża położonego w pobliżu Kłodzka (Młynów). Złoża wapieni i dolomitów skupiają się w okolicach Gór Kaczawskich i Kotliny Kłodzkiej, a także, już nie w formie skupionej, w Karkonoszach.
Oprócz omówionych powyżej kamieni drogowych i budowlanych na bogactwo surowcowe Dolnego Śląska składają się również kopaliny ilaste. Z tej grupy surowców na analizowanym obszarze występują: bentonity oraz iły bentonitowe, kaoliny, iły ceramiczne oraz iły ogniotrwałe. Istnienie bentonitów udokumentowane zostało w: Krzeniowie, Jaworze- Męcince oraz Leśnej- Miłoszowie (nazwy złóż). Kaliny także skupiają się w trzech miejscach (złoża: Maria, Maria III oraz Zofia), jednak surowiec pozyskuje się tylko w jednym miejscu- złożu Maria III. Oprócz powyższych istnieją jeszcze kaliny rezydualne, których geneza związana jest z procesem wietrzenia. Na Dolnym Śląsku występują one w 9 złożach skupionych w okolicach Strzelina i Strzegomia.
Obecnie zaprzestano wydobycia iłów ceramicznych biało wypalających się. Przez pewien czas były one pozyskiwane metodą głębinową ze złóż Janina i Bolko II, jednak zasoby stopniowo zmniejszały się, a eksploatacja wiązała się z coraz większymi nakładami finansowymi. Oprócz wymienionych złóż istnieją dwa nie inne podlegające eksploatacji: Janina- Zachód oraz Nowe Jaroszowce.
Do kopalin ilastych zaliczają się także gliny (iły) ogniotrwałe, których pokłady skupiają się w pobliżu Strzegomia (3 udokumentowane złoża: Rusko- Jaroszów, Lusina- Udanin oraz Różana), a także występują w rozproszeniu w innych rejonach Dolnego Śląska (np. złoże Turów).
Trzecią grupę skał regionu dolnośląskiego tworzą surowce okruchowe. Są one powszechnie wykorzystywane dla celów gospodarczych; istnieje duże zapotrzebowanie na te surowce. Pod pojęciem surowców okruchowych rozumie się między innymi różnego rodzaju kruszywa, powstałe wskutek rzeźbotwórczej działalności procesów egzogenicznych występujących na powierzchni ziemi, a zwłaszcza lodowców oraz rzek. Ocenia się, że na obszarze kraju istnieje przynajmniej 3500 złóż tego rodzaju, przy czym 1/5 występuje w analizowanym terenie. Na Dolnym Śląsku szczególnie cenne są kruszywa utworzone wskutek działalności wód rzecznych. Duże skupiska surowców znajdują się zwłaszcza w dolinach następujących rzek: Kaczawy, Nysy Kłodzkiej, Odry, Bobrzycy oraz Baryczy.
Oprócz kruszyw na uwagę zasługują piaski szklarskie nagromadzone w depresji północnosudeckiej, które wykorzystywane są przez wiele zakładów, między innymi przedsiębiorstwo w Osiecznicy wyróżniające się na tle innych dbałością o właściwy przebieg produkcji, nie zakłócający równowagi przyrodniczej. Wymienić trzeba również piaski formerskie, bez których produkcja różnego rodzaju form służących do wykonywania odlewów nie byłaby możliwa. Pozyskiwanie tych piasków jest możliwe dzięki istnieniu złóż w okolicach Kamiennej Góry (Krzeszówek) oraz Węglińca (Czerwona Woda).
Na zakończenie analizy bazy surowcowej Dolnego Śląska wypada wspomnieć także o całej gamie surowców tzw. ceramiki budowlanej. Są to skały bardzo popularne i często spotykane na obszarze Polski. Mają one szerokie zastosowanie w budownictwie. Ocenia się, że w rejonie dolnośląskim istnieje ponad 70 miejsc gdzie możliwa jest ich eksploatacja.
emdej
Użytkownik
Punkty rankingowe:
Zdobyte odznaki:
0emdej
Użytkownik