Minerały i ich rodzaje:
1. Talk jest to związek chemiczny (wzór 3MgO*4SiO2*H2O), o barwie białej , lub zielonej czy żółtej a także wyróżniający się perłowym połyskiem. Jeśli określamy jego twardość to wynosi ona 1 według skali twardości Mohsa: jest to minerał tłusty w rękach( gdy go dotykamy) i może działać antystatyczne. Często stosowany w przemyśle kosmetycznym, także do wytwarzania materiałów służących do izolacji czy farb podkładowych, np. w przemyśle. W Polsce talk występuje raczej w sporadycznych ilościach w Górach Sowich.
2. Gips to jeden z prostych związków chemicznych (wzór CaSO4*2H2O). Twardość na poziomie 2 wg skali Mohsa . Jest to minerał czysty i przeźroczysty, mający szlachetną odmianę czyli tzw. alabaster. Ma zastosowanie w przemyśle budowlanym, także medycynie i działalności artystycznej. W Polsce spotykany na Wyżynie Lubelskiej i w Niecce Nidziańskiej.
3. Kalcyt jest to minerał na poziomie 3 wg skali Mohsa(twardości), jako związek ma wzór (CaCO3:) występuje dosyć powszechnie w środowisku naturalnym. Jest minerałem skałotwórczym, bez domieszek pozostaje bezbarwny. Występuje kilka odmian, np. różowe, o barwie żółtej i szarej. Kalcyt jest składnikiem skał osadowych takich jak wapienie i margle także skał metamorficznych -marmurów. Często wykorzystywany następujących gałęziach przemysłu: przemysł ceramiczny, szklarski - topnik , w przemyśle budowlanym, czy w rolnictwie.
4. Kwarc to związek chemiczny o wzorze SiO2, pospolity element w skorupie ziemskiej. Oceniając skalę twardości to poziom 7 . Może przybierać różne barwy w zależności od domieszek i tak na przykład :agat, ametyst, , cytryn, krwawnik i chryzopraz oraz morion, ale także może być bezbarwny np. kryształ górski. Ma zastosowanie : w optyce, jubilerstwie, przemyśle szklarskim, przemyśle ceramicznym czy radiotechnice.
5. Siarka to twardość na poziomie 1-2 wg skali twardości Mohsa. Jest to minerał o zabarwieniu żółtym, a rysa jest zgodna jak barwa minerału, nie jest przeźroczysty , może mieć żółty połysk.
6. Cynober to minerał o twardości na poziomie 3 (skalia Mohsa), mający wzór HgS, jest minerałem stosowanym, w przemyśle (ruda rtęci), ma barwę czerwoną, jest nieprzeźroczysty, posiada rysę czerwoną.
7. Grafit to minerał, którego twardość określamy jako 1-2 , ma kolor szary, do tego metaliczny połysk, jest wykorzystywany do produkcji :elektrod czy ołówków oraz smarów i farb.
8. Opal posiada wzór SiO2*nH2O, jest bezpostaciowy co znaczy, ze nie ma sieci krystalicznej, do tego nietrwały, po określonym czasie może przejść w chalcedon bądź kwarc. Określając twardość ma poziom 5 wg skali Mohsa. Nie jest przeźroczysty, posiada kolorowy połysk.
9. Piryt to twardość na poziomie 6 , ma wzór FeS2, kolor złocisty, białą rysę, nie jest przeźroczysty, posiada metaliczny połysk, nie może być przewodnikiem prądu elektrycznego. Występuje : Góry Świętokrzyskie oraz na Śląsku.
10. Lazuryt to poziom twardości 6, ma kolor szafirowy, rysę szafirową, nie jest przeźroczysty. Oto wzór chemiczny: (Na, Ca)8 [(SO4,S,Cl2),(AlSiO4)6].
Skały i ich rodzaje:
SKAŁY OSADOWE
A) OKRUCHOWE
1. Iły to skała utworzona z małych ziarenek, z dodatkiem minerałów ilastych oraz łyszczyków z pyłem kwarcowym. Często jest osadzany w zbiornikach wodnych, a w diagenezie iłów dochodzi do powstania skały o nazwie- iłowiec.
2. Muły to skała osadowa, która powstaje w wodzie, podczas nagromadzenia drobnych ziarenek o frakcji pyłu także z substancjami ilastymi i materią organiczną. W diagenezie mułów dochodzi do powstania spoistej skały o nazwie- mułowiec.
3. Piaski to luźna skała o bardzo złożonym składzie mineralnym piasku. Mamy kilka rodzajów: tzw. piasek kwarcowy, ortoklazy i szarogłazy. A także piasek rzeczny i piasek morski ,wydmowy czy nadrzeczny. W diagenezie dochodzi do powstania piaskowca.
4. Żwiry to także luźna skała zbudowana z otoczaków. Rodzaje to: żwiry morskie, żwiry jeziorne i rzeczne. W diagenezie dochodzi do powstania zlepieńcy.
5. Lessy to skała osadowa, zbudowana z kwarcu, z węglanu wapnia i materiału ilastego, ma domieszki skaleni i wodorotlenków (żelaza , glinu). Less to zwarta, miękka skała, trochę porowata, o kolorze żółtym .
B) ORGANICZNE
Odmiany węgla:
1. Torf jest zbudowany z kwasów huminowych (także ich związków), celulozy i hemicelulozy oraz ligniny i bitumin, które mają węgiel i azot, oraz z minerałów :krzemionki, żelaza, fosforu i innych. Może występować w przyrodzie tzw. torf wysoki (inaczej węgiel) i torf niski (inaczej azot).
2. Węgiel kamienny to kopalina, zawierająca około 78-92% pierwiastka czystego węgla. Ma barwę czarną, jest zwarty i kruchy, a w czasie spalania ma błyszczący płomień.
3. Węgiel brunatny to kopalina, zawierająca około 65-78% pierwiastka czystego węgla. Posiada barwę jasnobrunatną, często brązową albo czarną.
Wapienie to skała , która zawiera około. 75% kalcytu. Ma barwę różnokolorową, Domieszki wapieni mogą mieć dolomity, kwarce, czy minerały ilaste .Wapienie powstają w zbiornikach wodnych bądź na lądzie(np. ze szkieletów zwierząt)
Bitumina to przedstawiciele kopalnych węglowodorów, które powstają podczas wieloletnich procesów geologicznych ze szczątków roślin/ zwierząt w zbiornikach wodnych. Możemy wyróżnić bituminy: gazowe -gaz ziemny, bituminy ciekłe -ropa naftowa, oraz stałe -wosk ziemny czy łupki bitumiczne.
Wosk ziemny to mieszanina węglowodorów w stanie stałym, głównie parafinowych, mające twardość na poziomie 1-2, posiada barwę czarną lub brązową, często również żółtą, posiada połysk, jest plastyczny. Powstaje podczas odgazowania ropy naftowej.
Łupki bitumiczne to skała ilasta, zbudowana z minerałów ilastych i substancji bitumicznych.
Ropa naftowa to mieszanka węglowodorów takich jak: alkany, cykloalkany czy areny oraz kwasów tzw. karboksylowych, także fenoli i tioalkoholi czy pochodnych tiofenu( azotowe związki heterocykliczne). Posiada barwę brązową bądź czarną, ma silny zapach.
Gaz ziemny jest zbudowany z węglowodorów , dominuje metanu ponad 75% i etanu, z domieszkami azotu, , tlenu, dwutlenku węgla, dwusiarczek węgla czy siarkowodoru.
Kreda powstaje w czasie połączenia się wapiennych szkieletów glonów i skorupek otwornic z ziarnami kalcytu. W Polsce spotykany min. w okolicach Lublina.
C) CHEMICZNE
Skały solne
* Sól kamienna powstaje podczas wytrącenia tzw. halitu gdy odparowuje wody , najczęściej w morzach i słonych jeziorach.
*. Sól potasowa w czystej postaci bezbarwna , a z domieszkami zabarwia się na kolor żółty lub niebieski. Sól ma widoczny szklisty połysk. Sposób powstania jak sól kamienna.
Gipsy to skała , która jest zbudowana z gipsu oraz domieszek anhydrytu, często soli kamiennej, kwarcu czy dolomitu i kalcytu.
SKAŁY PRZEOBRAŻONE
* Marmury to skała metamorficzna , która powstaje z przeobrażenia różnych skał węglanowych np. wapieni i dolomitów, jest zbudowana przede wszystkim z kalcytu. Ma domieszki, wówczas kolor się zmienia, np. biały czy szary. Często stosowany w budownictwie. W Polsce występuje a górach( Sudetach).
* Gnejsy jest zbudowany z kwarcu i glinokrzemianów sodu( lub potasu, żelaza, wapnia czy magnezu). W Polsce złoża gnejsów są w Sudetach oraz w Górach Sowich .
* Koks naturalny może dojść do powstania na skutek zetknięcia węgla z magmą , tzw. metamorfizm kontaktowy. Jest porowaty, posiada barwę czarną, jest dosyć lekki. Na skalę przemysłową jest produkowany w koksowni.
* Łupki krystaliczne to skały metamorficzne, mające różny skład chemiczny, Mogą powstawać ze skał magmowych lub osadowych, na które działa wysoka temperatura i ciśnienia. Spotykane są podobnie jak gnejsy w Sudetach.
SKAŁY MAGMOWE
* Granit jest to skała głębinowa o strukturze ziarnistej. Najczęściej zbudowany z minerałów jak: kwarc, skalenie, mika czy ortoklaz i łyszczków. Występuje w głównych partiach łańcucha górskiego, tworząc często batolity. Spotykany również w Sudetach.
* Rapakiwi to jedna z odmian granitu, mająca w swoim składzie duże , różnobarwne kryształy tzw. skaleni potasowych, często otoczone warstwą oligoklazu. Spotykany w Polsce ( zazwyczaj jako głazy narzutowe).
*. Cieszynit to drobnokrystaliczna skała, zbudowana z: min. plagioklazu, biotytu, amfibolu sodowego, hornblendu, piroksenu czy nefelinu. Ma ciemna barwę, bogate złoża w okolicach Cieszyna.
* Andezyt to skała mająca strukturę porfiru, zbudowana z : plagioklazu, amfibolu oraz piroksenu. W Polsce złoża andezytów są w Pieninach.
* Porfir to skała kwaśna, zbudowana z kwarcu i związków bezkwarcowych, może zawierać kryształy skaleni, piroksenów lub amfiboli.
* Pumeks zaliczany do skał wylewnych, skała porowata, pochodzenia wulkanicznego.
* Bazalt to również skała pochodzenia wulkanicznego o barwie czarnej bądź ciemnoszarej, podobny skład chemiczny co diabazyt. Złoża bazaltu są w Polsce (koło Krakowa, w Górach Świętokrzyskich, Sudety i Pogórze Sudeckie).
* Sjenit
