Afryka jest drugim co do wielkości kontynentem na Ziemi; jego powierzchnia wynosi 30,3mln km2. Znajduje się ona w większości (aż w 80% na półkuli wschodniej). Równik dzieli ten kontynent na dwie części, przy czym cześć południowa jest wyraźnie mniejsza. Maksymalna rozciągłość południkowa Afryki (czyli odległość skrajnych równoleżników) wynosi 7990km, podczas gdy rozciągłość równoleżnikowa (odległość miedzy skrajnymi południkami) jest o 500km mniejsza. Skrajnymi punktami tego kontynentu są:

  • na północy- Przylądek Biały w Tunezji (37o25' N)
  • na południu- Przylądek Igielny w RPA (34o51' S)
  • na wschodzie- Przylądek Hafun w Somalii (51o29' E)
  • na zachodzie- Przylądek Almadi w Senegalu (17o33' W)

Afryka jest kontynentem ze wszystkich stron oblewanym przez wody morskie bądź oceaniczne. Wyjątek stanowi Kanał Sueski, który stanowi granicę z kontynentem azjatyckim.

Ukształtowanie poziome

Linia brzegowa Afryki mimo że długa (30,5tys. km) nie jest zbyt urozmaicona. Świadczy o tym współczynnik rozwinięcia linii brzegowej, który wynosi jedynie 1,6, podczas gdy ten sam współczynnik dla Europy osiąga wartość 4,6. Kontynent afrykański otoczony jest przez wody Oceanu Atlantyckiego oraz Indyjskiego. Dwa zbiorniki morskie oblewające Afrykę tj. Morze Śródziemne oraz Morze Czerwone klasyfikowane są jako morza zamknięte, gdyż z wodami oceanicznymi łączą je jedynie wąskie cieśniny utrudniające swobodną wymianę wód. W przypadku Morza Śródziemnego jest to Gibraltar, zaś w przypadku Czerwonego- Bab al.- Mandab. Kontynent praktycznie pozbawiony jest dużych zatok morskich. Wyjątek stanowi Zatoka Gwinejska. Z mniejszych wspomnieć należy o: Zatoce Adeńskiej, Wielkiej Syrcie i Małej Syrcie.

Ukształtowanie pionowe

Średnia wysokość kontynentu wynosi 658m n.p.m. jest to ląd o cechach wyraźnie wyżynnych. W rzeźbie Afryki zaznacza się wyraźnie obecność gór pasmowych, które dominują na północnym- zachodzie oraz południu kontynentu. Na północnym- zachodzie są to Góry Atlas, których najwyższy szczyt osiąga wysokość 4165m n.p.m. (Tubkal) uformowane zostały w czasie orogenezy alpejskiej, są zatem orogenem młodym, o żywej rzeźbie. Z kolei zwieńczające kontynent od południa Góry Przylądkowe należą do gór starych, ukształtowanych jeszcze w paleozoiku. W związku z tym nie osiągają tak znacznych wysokości jak Góry Atlas, ponadto ich rzeźba jest dużo bardziej łagodna.

Reszta kontynentu odznacza się występowaniem naprzemiennych obszarów wyżynnych oraz kotlin. Wiele wyżyn afrykańskich odznacza się charakterystyczną zrębową rzeźbą, z wyraźnie zaznaczonymi krawędziami oraz zrębami.

Kontynent afrykański dzieli się na dwie zasadnicze części określane jako Afryka Niska oraz Afryka Wysoka. Afryka Niska obejmuje północną, zachodnia oraz środkową część lądu. Nazwa ta bierze się z stąd, iż dna kotlin (Libijskie, Północnosaharyjskiej oraz Zachodniosaharyjskiej) nie wznoszą się ponad 200m n.p.m. Inne kotliny tego regionu, także są położone dosyć nisko i zasadniczo nie przekraczają 500m n.p.m. W rzeźbie Afryki Niskiej wyraźnie zaznaczają się płaskowyże oraz progi (m. in. Bajuda, Górnej Gwinei, Dolnej Gwinei) dominujące w krajobrazie, ale nie wznoszące się ponad 1000m n.p.m. Jedynie w obrębie Ahaggaru, Tibesti, Darfuru oraz Adamawy powierzchnia terenu wznosi się ponad 2000m n.p.m.

Afryka Wysoka równoznaczna jest z południową i wschodnią częścią kontynentu. Dominującym elementem jest kotlina Kalahari, której dno leży na wysokości 700- 1200m n.p.m. W jej otoczeniu znajdują się wyżyny przekraczające niejednokrotnie 2500 m. n.p.m. Wyżyny okalające Kalahari gwałtownie opadają i tworzą wyraźny próg określany mianem Wielkiej Krawędzi. Z kolei na południowym wschodnie i wschodzie kontynentu wyraźnie zaznacza się system wielkich rowów tektonicznych, z którymi sąsiadują potężne masywy wulkaniczne. Najwyższy z nich- Kilimandżaro z kulminacją Kibo wznosi się na wysokość 5895m n.p.m. (najwyższy punkt w Afryce). W tym samym regionie znajduje się najniżej położony punkt kontynentu; znajduje się on w jeziorze Assal w obrębie zapadliska Afar (-173m n.p.m.).

Wyspy Afryki są z reguły wyżynne, a niektóre wręcz górskie. Największa z wysp afrykańskich- Madagaskar ma rzeźbę wyżynną, którą urozmaicają masywy wulkaniczne.

Pokrywa glebowa

Na rozmieszczenie poszczególnych typów gleb w Afryce największy wpływ mają następujące czynniki: rodzaj podłoża, występowanie stref klimatyczno-roślinnych, istnienie określonych procesów rzeźbotwórczych. Czynniki te zadecydowały, że na kontynencie afrykańskim istnieje szereg gleb klasyfikowanych jako strefowe. Oprócz nich występują również gleby astrefowe oraz śródstrefowe związane z występowaniem specyficznych warunków podłoża.

Do afrykańskich gleb strefowych zalicza się czerwonożółte gleby tropikalne. Są to gleby zakwaszone, powstające w warunkach intensywnego wietrzenia chemicznego. Uważane są za gleby mało żyzne, co może dziwić zważywszy na fakt, że porasta je las równikowy- jedno z najbogatszych na Ziemi zbiorowisk roślinnych na kuli ziemskiej. Żyzność tamtejszych gleb jest znikoma ze względu na to, że szczątki obumarłych roślin i zwierząt nie są przetwarzane w glebę, lecz ulegają natychmiastowej mineralizacji, po czym trafiają bezpośrednio do drzew, przechwytywane przez systemy korzeniowe. Oprócz wymienionych gleb w Afryce powszechnie spotykane są również czerwonoziemy oraz żółtoziemy o cechach zbliżonych do gleb czerwonożółtych. W strefie sawann, w obszarze podrównikowym popularnie występują gleby czerwonobure. Z kolei w strefie zwrotnikowej, o znikomej ilości opadów najczęściej powierzchnię terenu pokrywają gleby półpustynne, bądź inicjalne pustynne. W przypadku tych ostatnich profil glebowy jest bardzo ograniczony; poszczególne poziomy glebowe praktycznie się nie zaznaczają. Dla gleb półpustyń charakterystyczne jest pojawianie się na ich powierzchni wykwitów solnych bądź całych skorup solnych. Gleby zasolone spotykane są również na terenach pustynnych, tam gdzie w obniżeniach terenu gromadzi się woda gruntowa. Noszą one miano sołonczaków i sołońców. W afrykańskiej strefie podzwrotnikowej o sezonowych zmianach wilgotności typowymi glebami są brunatne oraz płowe.

Oprócz omówionych gleb strefowych w Afryce występują również gleby astrefowe takie jak: gleby wulkaniczne (gł. w Afryce Wschodniej), czarne gleby tropikalne (gł. w strefie podrównikowej i podzwrotnikowej, gdzie w ciągu roku zmienia się ilość opadów), mady (w dolinach rzecznych), gleby glejowe (w dolinach rzecznych i terenach zabagnionych) i inne.

Warunki klimatyczne

Klimat kontynentu afrykańskiego uwarunkowany jest przede wszystkim położeniem kontynentu po obu stronach równika. Ponadto znaczenie odgrywa również wysokość nad poziomem morza oraz występowanie w pobliżu kontynentu ciepłych i zimnych prądów morskich, które w znacznej mierze przekształcają klimat zwłaszcza w strefie przybrzeżnej.

Cała Afryka znajduje się w obrębie trzech stref klimatycznych: równikowej, zwrotnikowej i podzwrotnikowej. W obrębie każdej strefy zaznaczają się jeszcze pewne typy klimatyczne, które omówione zostaną poniżej.

- strefa równikowa

W strefie tej znajduje się znaczna cześć Kotliny Konga wybrzeże środkowo- zachodnie. W strefie tej przez cały rok utrzymuje się bardzo wysoka temperatura powietrza w granicach 25- 28o C. Wahania temperatur, zarówno dobowe jak i roczne, są znikome. w strefie tej utrzymuje się ponadto bardzo duża wilgotność powietrza (na poziomie 80%). Opady są częste, występują praktycznie codziennie po południu i mają one charakter konwekcyjny. Szczególne nasilenie opadów obserwuje się dwa razy w ciągu roku- w czasie, gdy słońce oświetla ta strefę w położeniu zenitalnym. W miarę oddalania się od równika klimat ulega zmianie. Przede wszystkim zaznaczają się większe amplitudy temperatur (dobowe oraz roczne). Zmienia się również ilość opadów, jest ich mniej, a ponadto wyraźnie zaznaczają się dwie pory suche oraz dwie deszczowe. W klimacie podrównikowym pośrednim występuje jedna pora sucha i jedna deszczowa, zaś w podrównikowym suchym pora deszczowa ograniczona jest jedynie do trzech miesięcy, a przez resztę roku panuje susza

- strefa zwrotnikowa

W strefie tej znajduje się Sahara oraz kotlina Kalahari. Do najbardziej charakterystycznych cech klimatu tej strefy należą: bardzo niewielkie opady atmosferyczne, wysokie temperatury powietrza, duże dobowe amplitudy temperatury, wysokie wartości usłonecznienia.

Znamienny jest fakt bardzo skąpych opadów, które niejednokrotnie nie pojawiają się przez kilka lat. Jedynie w bezpośredniej bliskości oceanu sumy opadów bywają wyższe (klimat zwrotnikowy wilgotny). Podobnie jest w przypadku obszarów wyżynnych i górskich (klimat zwrotnikowy pośredni).

- strefa podzwrotnikowa

W strefie tej znajdują się jedynie krańce Afryki (zarówno północne jak i południowe). Dla strefy podzwrotnikowej charakterystyczne jest występowanie pory letniej- suchej, upalnej oraz zimowej- chłodniejszej, w której opady wzmagają się. W okresie zimowym pojawiają się nawet przymrozki, zwłaszcza w terenach wyżej położonych. W obrębie strefy podzwrotnikowej występują trzy typy klimatu: podzwrotnikowy wilgotny (śródziemnomorski), podzwrotnikowy suchy (góry Atlas) oraz podzwrotnikowy pośredni (obejmujące tylko niewielkie północne części Afryki.

Sieć rzeczna

Ze względu na zróżnicowane warunki klimatyczne sieć rzeczna kontynentu także jest niejednorodna. W strefie równikowej jest ona bardzo gęsta; rzeki są bardzo szerokie i niosą znaczne ilości wody. W obszarach okołozwrotnikowych sytuacja przedstawia się zupełnie inaczej; rzeki najczęściej maja charakter epizodyczny. Oznacza to, że teren pocięty jest uedami czyli suchymi korytami rzek, które zapełniają się wodą niezmiernie rzadko, jedynie po ulewnych deszczach, na które czekać trzeba kilka- kilkanaście lat. W strefie podzwrotnikowej często spotykane są rzeki okresowe, wypełniające się woda w porze deszczowej.

Afrykańskie rzeki należą do zlewiska Oceanu Atlantyckiego (w tym do Morza Śródziemnego) bądź Indyjskiego. Przy czym dużo większe znaczenie ma Ocean Atlantycki; odwadnianych jest do niego bowiem aż 51% powierzchni Afryki. Na Ocean Indyjski przypada kolejne 18,5%, natomiast aż 30,5% Afryki stanowią obszary bezodpływowe. Obszarami tymi są najczęściej pustynie, bagna, bądź obszary, z których wody rzeczne odprowadzane są do bezodpływowych jezior.

Najdłuższą rzeką kontynentu jest Nil, którego długość wraz z Kagerą wynosi 6671km. Rzeka ta ma ogromne znaczenie dla rolnictwa Egiptu, gdyż w okresie jesiennym obserwuje się znaczne podniesienie się poziomu wód w korycie, do tego stopnia, że woda wraz z namułami występuje z brzegów i użyźnia przylegające obszary. Wraz z wybudowaniem Tamy Asuańskiej na Nilu wylewy zostały w znacznej mierze ograniczone, co odbiło się niekorzystnie na produkcji rolnej Egiptu.

Szata roślinna

W związku z regularnym układem stref klimatycznych również szata roślinna Afryki ma charakter strefowy. Charakterystyczną formacją roślinna strefy równikowej jest wilgotny, wiecznie zielony las równikowy, który porasta Kotlinę Konga (zwłaszcza jej północną część), tereny położone nad Zatoką Gwinejską. Ponadto spotykany jest on również na wschodnim wybrzeżu kontynentu oraz na Madagaskarze. Dodatkowo lasy te występują również na obszarach górskich we wschodniej Afryce (Ruwenzori, Wirunga, Mitumba) jednak w swej górskiej odmianie. Na wybrzeżach strefy równikowej spotyka się lasy namorzynowe; występują one zarówno na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego (na linii ujście rzeki Kongo- Gambia) jak i Indyjskiego (równik- zwrotnik Koziorożca).

Strefę podrównikową porastają sawanny oraz lasy zrzucające liście w porze suchej. Te ostatnie porastają bardzo rozległe obszary i noszą swoje lokalne nazwy- miombo oraz mopane. Z kolei sawanny w zależności od stopnia wilgotności danego obszaru dzieli się na: wilgotne, suche oraz kolczaste. Sawanny wilgotne spotyka się na półkuli północnej, na północ od lasów równikowych. Występują one również na południe od kotliny Konga oraz w pewnych częściach Wyżyny Wschodnioafrykańskiej. Sawanny suche charakterystyczne są dla Sudanu oraz centralnej części Madagaskaru, porastają również pewne części Afryki Południowej. Z kolei sawanny kolczaste typowe są dla kotliny Kalahari oraz strefy granicznej Sahary.

W strefie zwrotnikowej dominują obszary pustyń i półpustyń. Roślinność pustyń wytworzyła szereg przystosowań, które pozwalają jej funkcjonować w tych skrajnie niegościnnych warunkach. Należy zdawać sobie sprawę z faktu, że nie wszystkie rośliny występują tam na stałe, niektóre stanowią rodzaj efemerydów, tzn. pojawiają się jedynie na krótko po opadach deszczu, po czym giną. Istnieje także cała gama gatunków rosnących w oazach, gdzie dostępność wody jest praktycznie nieograniczona. Te gatunki, które trwale porastają obszary pustynne zbudowane są w taki sposób, by mogły jak najefektywniej bronić się przed niekorzystnymi wpływami klimatycznymi, brakiem wody, atakiem ze strony zwierząt. Roślinność pustynna wyposażona została zatem przez naturę między innymi w potężne łodygi, a także kolce, które chronią przed zwierzętami i jednocześnie magazynują wodę. Wszystkie te gatunki określa się wspólnym mianem kserofitów.

Wyróżnia się dwie zasadnicze grupy kserofitów czyli roślin, które mogą rosnąć w warunkach pustynnych, o stałych niedoborach wody. Pierwszą tworzą tzw. sklerofity, o bardzo dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym, który umożliwia pobieranie wody z bardzo dużych głębokości (nawet z poziomu wód gruntowych). W ten sposób bronią się one przed wyschnięciem.

Inna technikę obronną stosują natomiast sukulenty, czyli drugi rodzaj kserofitów. Przystosowały się one do znoszenia długotrwałych braków wody, skrajnie wysokich temperatur (sięgających 40o C) poprzez wytworzenie kolców i bardzo grubej skóry, które ograniczają wpływy czynników zewnętrznych oraz chronią roślinę przed utratą wody wskutek transpiracji. Kiedy wilgotność gleby jest na tyle duża, że rośliny te mogą bez problemu fotosyntetyzować, wówczas poprzez system korzeni pobierają tą wilgoć. Natomiast w sytuacji, gdy wskutek długotrwałej suszy zapasy wody w glebie nie pozwalają już normalnie funkcjonować, wówczas sukulenty wykorzystują wodę zgromadzoną w ich wnętrzu. Dodatkowo chronią się one przed utratą wody poprzez wykształcanie kolców, które mają mniejszą powierzchnię aniżeli liście, mniejsza jest zatem powierzchnia parowania. Często rośliny te przybierają kształt kuli, przez co uzyskują najkorzystniejsze proporcje powierzchni względem objętości do aktywnej obrony przed utratą wody. Do najbardziej znanych sukulentów należą kaktusy.

W strefie podzwrotnikowej, czyli w północno- zachodniej oraz południowej części Afryki występuje roślinność twardolistna. Może ona przyjmować twardolistych zarośli (makii, fynbos) bądź lasów twardolistych (lasów dębowych bądź sosnowych). W strefie podzwrotnikowej spotykana jest również roślinność stepowa.

Świat zwierzęcy

Podobnie jak szata roślinna tak i świat zwierząt Afryki jest niezmiernie bogaty. Wynika to w znacznej mierze z dużej powierzchni kontynentu, a tym samym z różnorodnych warunków środowiskowych. O ile pod względem ilości gatunków Afryka jest bardzo bogata, to pod względem ich liczebności sprawa przedstawia się nieco gorzej, co jest efektem bezmyślności i krótkowzroczności ludzkiej. Występowanie określonych gatunków zwierząt pozostaje w związku ze strefowością klimatyczno-roślinną.

W strefie równikowej, w wiecznie zielonych lasach tej strefy przeważają zwierzęta leśne. Licznie reprezentowane są małpy naczelne. Przedstawiciele z każdej grup mają swoje ściśle określone miejsce w strukturze lasu. W najwyższych partiach (w koronach drzew) żyją koczkodany, mangaby; w niższych partiach spotykane są goryle i mandryle. Z kolei w strefie granicznej pomiędzy lasem i sawanną spotyka się szympansy. Nie sposób scharakteryzować tu bogactwa innych kręgowców oraz bezkręgowców, gdyż ich liczba i różnorodność jest ogromna. Dodać można jedynie, że lasy te licznie zamieszkują ptaki, miedzy innymi pawie i papugi o bajecznym ubarwieniu.

W strefie sawann dominują zwierzęta kopytne, które żyją w bardzo licznych stadach skupiających przeważnie kilka- kilkanaście tysięcy osobników. Powszechnie spotyka się w tej strefie: antylopy, bawoły, żyrafy, zebry, słonie, nosorożce a także liczne drapieżniki (lwy, hieny, lamparty, gepardy i inne). Pustynie, mimo że stanowią siedliska skrajnie niegościnne, to jednak nie są pozbawione zwierząt. Na Saharze dosyć licznie reprezentowane są gatunki kopytnych (m. in. gazele, nosorożce) oraz zwierzęta drapieżne (fenek, szakal, hiena). Na uwagę zasługują również gady, a zwłaszcza: warany, gekony, jaszczurki oraz węże (kobry, żmije).

W strefie podzwrotnikowej charakterystycznymi gatunkami są: daniele, gazele, mangusty itp.

Ludność Afryki

Kontynent afrykański zamieszkuje 732mln osób, co w zestawieniu z powierzchnią całego lądu daje średnią gęstość zaludnienia na poziomie 24 osób/ km2. Ogólnie rzecz biorąc jest to zatem kontynent słabo zaludniony. Trzeba zwrócić uwagę, że w Afryce zaznaczają się ogromne dysproporcje w rozmieszczeniu ludności; pewne części tego kontynentu są praktycznie niezamieszkałe, podczas gdy inne tętnią życiem. Ta nierównomierność ma swoje źródło w panujących tu warunkach naturalnych. To rejonów praktycznie pozbawionych mieszkańców zalicza się: Sahara, Kalahari, Namib oraz Kotlina Kongo. Przeciwieństwem wymienionych krain pod względem gęstości zaludnienia są natomiast: wybrzeże Morza Śródziemnego, delta Nilu oraz dolina tej rzeki na terytorium Egiptu, obszary nad Zatoką Gwinejską, Ruanda i Burundi (ze względu na żyzne gleby), rejon Transwalu w RPA i inne.

Dla Afryki charakterystyczny jest bardzo intensywny ruch naturalny ludności. Współczynnik płodności kobiet afrykańskich jest najwyższy na świecie; według tego wskaźnika na jedną kobietę będącą w wieku rozrodczym przypada średnio aż sześcioro dzieci. W wielu krajach, zwłaszcza w rejonie Czarnej Afryki (Wybrzeże Kości Słoniowej, Angola, Benin itp.) dominuje model rodziny wielodzietnej, w której dzieci traktowane są często jako tania siła robocza i wykorzystywane do pracy od najmłodszych lat. W Afryce odnotowuje się najwyższą na świecie stopę urodzeń (aż 4,2%), która szczególnie wysoka jest w krajach Afryki Subsaharyjskiej. Taka sytuacja uwarunkowana jest bardzo niskim poziomem wykształcenia mieszkańców tego kontynentu, który to poziom przekłada się na brak jakiegokolwiek planowania rodziny.

Jednocześnie ze względu na brak przestrzegania zasad higieny oraz niedostateczną opiekę medyczną śmiertelność niemowląt na tym kontynencie jest bardzo wysoka (95 zgonów na 1000 urodzeń żywych). Oprócz tego w Afryce notowana jest bardzo wysoka stopa zgonów, która wynosi obecnie 1,4%.

Przyrost naturalny na kontynencie afrykańskim jest najwyższy na świecie i wynosi obecnie 2,8%, choć w niektórych państwach kontynentu jest on jeszcze wyższy (Libia 3,7%, Togo 3,6%, Niger 34% itd.). Taki stan rzeczy wiązać należy z utrzymującym się stale bardzo wysokim poziomem stopy urodzeń a jednocześnie z ograniczeniem stopy zgonów. Można zatem uogólniając powiedzieć, że obecnie Afryka (jeśli nie cała to wiele państw na jej obszarze) znajduje się w fazie eksplozji demograficznej. Jest to zjawisko zdecydowanie niekorzystne, zwłaszcza z punktu widzenia poziomu rozwoju gospodarczego oraz poziomu życia mieszkańców.

Problem głodu w Afryce- przykłady państw

Należy mieć również na uwadze, że z opisanym powyżej gwałtownym przyrostem liczby ludności w Afryce związany jest również problem głodu i niedożywienia. Nie jest to jednak jedyny powód występowania zjawiska głodu na tym kontynencie. W Afryce ma bowiem miejsce kumulacja szeregu czynników przyrodniczych, politycznych, gospodarczych oraz społecznych, które decydują o tym, że problem głodu przybiera tam szczególnie drastyczne rozmiary.

Angola jest jednym z państw, gdzie zaznacza się on szczególnie wyraźnie. Śmierć z głodu jest tam na porządku dziennym; liczba głodujących nie jest precyzyjnie określona, ale wynosi na pewno nie mniej niż pół miliona osób. Problem głodu nie istniał by w Angoli na taka skalę gdyby nie 25- letnia wojna domowa (od roku 1975), której przedmiotem była dostępność do bogactw naturalnych (ropy naftowej i diamentów). Wojna ta całkowicie pogrążyła gospodarkę narodową, wpędziła cały naród w straszliwą biedę, z której nie tak prosto jest się teraz wyzwolić. Działania zbrojne poczyniły ogromne spustoszenia w infrastrukturze; pieniędzy nie starcza na nic, również na jedzenie. Przez całe lata wojny uprawy były z premedytacją niszczone przez oddziały przeciwników. Głód jest w Angoli czymś prawie naturalnym, nikogo już nie dziwi. Wydaje się, że bez pomocy międzynarodowej nie uda się przywrócić mieszkańcom normalnego życia i stworzyć warunków do egzystencji dla kolejnych pokoleń Angolczyków.

W Zambii głód ma zupełnie inne podłoże. Wynika on z warunków naturalnych, a w szczególności z suszy jaka w ostatnich latach nękała ten kraj. Rezerwy zbóż coraz bardziej się wyczerpują, a szczególnie odczuwalne są braki kukurydzy. Miliony obywateli staje w obliczy śmierci głodowej, a sytuację pogarsza fakt, że wielu z nich jest nosicielami wirusa HIV, który to wirus obniża jeszcze możliwości przetrwania w warunkach skrajnego niedożywienia. Tragiczna sytuacja zmusiła władze do podjęcia decyzji o ogłoszeniu w Zambii stanu klęski żywiołowej.

Nakładanie się problemu braku żywności i wysokiej zachorowalności na AIDS ma miejsce również w Zimbabwe. Braki żywności wynikają po części z trudnych warunków przyrodniczych i niskich opadów, a także z polityki rządu, która za cel postawiła sobie całkowite zdominowanie struktury własnościowej gruntów rolnych przez czarnoskórych obywateli. Podobnie jak w Zambii najbardziej odczuwalne są braki kukurydzy

W Mozambiku katastrofalna w skutkach okazała się susza, która nastąpiła po okresie niszczycielskich powodzi. Prawie 100 ha ziemi zostało wyjałowionych, pozbawionych zdolności produkcyjnych na najbliższe kilka lat. Pieniędzy w budżecie kraju nie wystarcza natomiast na bieżące wydatki, a tym bardziej na niespodziewany zakup żywności.

Przykłady krajów dotkniętych klęską głodu w Afryce można by mnożyć. Na pewno wspomnieć trzeba jeszcze o Malawi, w którym nawet właścicielom gospodarstw rolnych nie udaje się zaspokoić własnych potrzeb żywnościowych. Podobnie sytuacja wygląda w dwóch państwach- enklawach na obszarze RPA: Lesotho i Suazi, w których nie tylko susza, ale także niskie temperatury wpłynęły ograniczająco na wielkość zbiorów i plonów.