Gady to czworonogi o zrogowaciałym naskórku; obręcz miednicowa połączona jest u nich z kręgosłupem za pomocą dwu kręgów krzyżowo-lędźwiowych; gady wytworzyły błony płodowe; produktem ubocznym metabolizmu jest głównie kwas moczowy.

Gady są grupą liczniej reprezentowaną niż płazy, wynika to z faktu, iż są to zwierzęta, które właściwie całkowicie uniezależniły się od wody, nawet do tego stopnia, że niektóre jaszczurki zamieszkują piaszczyste pustynie. Gady bardzo oszczędnie gospodarują wodą, jest to możliwe dzięki:

  • Wodoszczelnemu pokryciu ciała;
  • Osłonie jaj;
  • Wydalaniu kwasu moczowego.

W obrębie gromady gadów wyróżniamy:

  • Kotylozaury - wymarłe, żyły w okresie od karbonu do triasu
  • Żółwie - wiele gatunków
  • Krokodyle - ok. 20 gatunków, głównie w strefie tropikalnej
  • Dinozaury - wymarłe, dominowały w całym mezozoiku
  • Pterozaury - latające, wymarłe gady
  • Ichtiozaury - morskie, wymarłe gady
  • Łuskonośne
    • Węże
    • Jaszczurki

Pokrycie ciała

Od spodu naskórek gadów jest żywy i intensywnie się dzieli, od zewnątrz jest zrogowaciały i martwy, i tym samym chroni organizm przed parowaniem i uszkodzeniami.

Wytwory naskórka:

  • Łuski u jaszczurek i węży
  • Tarcze okrywające skorupę żółwi
  • Dzioby
  • Pazury

Gady przechodzą wylinkę, podczas której zrzucają stary zrogowaciały naskórek odsłaniając nową warstwę.

Szkielet

Dobrze rozwinięta klatka piersiowa z długimi żebrami połączonymi z mostkiem.

Gady posiadają 5-cio odcinkowy kręgosłup; wyróżniamy następujące odcinki:

  • Szyjny - na wysokości klatki piersiowej
  • Piersiowy - utworzony z kręgów przytrzymujących żebra
  • Lędźwiowy i krzyżowy - 2 kręgi łączące miednicę z kręgosłupem
  • Ogonowy - liczne kręgi ogona

U węży nastąpiła utrata szkieletu kończyn i pasa kończyn, a kości czaszki połączone ze sobą ruchomo za pomocą mięśni i więzadeł, co pozwala im połykać zdobycz w całości.

Układ nerwowy

Ewolucja układu nerwowego wiąże się u gadów z rozwojem kresomózgowia i pojawieniem się kory mózgowej.

Odżywianie

U gadów rozwinęła się roślinożerność. Roślinożerców spotykamy w obrębie żółwi lądowych i niektórych jaszczurek. Większość gadów jednak jest drapieżna i mięsożerna. Przystosowaniem do drapieżnictwa są tzw. zęby jadowe, najlepiej udoskonalone u wężów. Kształtem zęby te przypominają igły od spodu otoczone mięśniami jadowymi. Kiedy zwierzę ma zamknięty pysk są one złożone, przy otwarciu zaczynają wystawać na zewnątrz. Posiadaczowi takich zębów wystarczy jedno ugryzienie by ofiara, często mimo swej wielkościowej i siłowej przewagi, po kilku metrach ucieczki padła powalona jadem.

Oddychanie

Zrogowaciały naskórek utrudnia wymianę gazową, stąd też płuca gadów muszą być bardzo wydajne. Wydajność została osiągnięta dzięki pęcherzykowato-gąbczastej budowie oraz sprawnym ruchom klatki piersiowej, które powodują wciąganie i wyciskanie powietrza do i z płuc.

Układ krwionośny i krążenie

Dwa krwioobiegi krwi - mały i duży. Serce całkowicie podzielone z dwoma komorami tylko u krokodyli.

Termoregulacja

Gady potrafią aktywnie regulować swoją temperaturę ciała. W takich samych warunkach temperaturowych różne gatunki gadów mogą mieć różną temperaturę - same sobie ją "nastawiają".

Wydalanie i osmoregulacja

Gady wydalają mało toksyczny kwas moczowy. Kwas moczowy wydalany jest w postaci kryształków, co pozwala gadom oszczędnie gospodarować wodą. De facto, gady potrafią w zależności od środowiska w jakim żyją wydalać mocznik, amoniak i kwas moczowy. Dla przykładu, krokodyle żyjące w wodzie wydalają głównie amoniak, żółwie słodkowodne głównie mocznik.

Żółwie morskie, które wtórnie zajęły wody słone piją wodę morską a nadmiar soli wydalają przez gruczoły solne.

Rozmnażanie i rozwój

Zapłodnienie u gadów jest wewnętrzne. Po zapłodnieniu samica składa jaja. Jaja otoczone są skorupką wapienną lub tylko gruba błoną i zawierają żółtko i białko. Właściwą komórką jajową jest żółtko, cytoplazmę z jądrem komórkowym stanowi bardzo malutka część żółtka - pozostała część żółtka to substancje zapasowe. Fałdy nabłonka zarodka na wczesnym etapie zaczynają się uwypuklać i tworzą błony płodowe. Błony płodowe są środowiskiem życia, służą wymianie gazowej i odkładaniu produktów przemiany azotowej.

Ochrona gadów

W Polsce wszystkie gady są pod ochroną.

Zagrożenia:

  • Zabijanie zwierząt w obawie przed atakiem (żmije)
  • Chwytywanie do celów kolekcjonersko - hodowlanych (żółwie)
  • Polowania dla skóry (krokodyle), ozdób i biżuterii (żółwie)

Za formę pośrednią między płazami i gadami uważana jest Seymouria.

Dinozaury

Wśród wymarłych dinozaurów były zarówno gatunki roślinożerne jak i mięsożerne. Wszystkie współcześnie żyjące płazy są zmiennocieplne, czyli innymi słowy są ektotermami, korzystającymi z zewnętrznych źródeł ciepła. Dinozaury są przedmiotem sporu. Budowa nóg wykazująca podobieństwo do nóg ssaków wskazuje, że gady te mogły rozwijać duże prędkości. Sprawność mięśni ektoterma jest jednak dziesięciokrotnie mniejsza, niż endoterma, przy tej samej temperaturze i tak dużej masie ciała. Gdyby dinozaury były ektotermami to poruszałyby się raptem z prędkością kilku kilometrów na godzinę. Byłby to wynik absurdalny, w sytuacji, której ewolucja wykształciła im taka a nie inną budowę ciała.

Z drugiej strony endotermia jest kosztowna i nasuwają się poważne wątpliwości jak roślinożerne ssaki sobie z tym radziły.

Hipotezy dotyczące wymarcia dinozaurów:

  • Uderzenie meteorytu w okresie między kredą a trzeciorzędem;
  • Rabunek jaj przez małe zwinne ssaki;
  • Zmiana klimatu.

Najwięcej badaczy przyjmuje, jako najbardziej prawdopodobną, ostania z hipotez.