I. Funkcje życiowe organizmu:
- Wzrost
- Odżywianie
- Oddychanie
- Wydalanie
- Rozmnażanie i rozwój
- Rekcja na bodźce
II. Budowa mikroskopu:
- Układ mechaniczny:
- Statyw z podstawką,
- Stolik,
- Tubus,
- Rewolwer,
- Śruba makrometryczna,
- Śruba mikrometryczna,
- Przesłona ( blenda)
- Układ optyczny:
- Okular,
- Obiektyw,
- Kondensor,
- Lusterko (żarówka)
III. Składniki chemiczne organizmów:
1. Pierwiastki
- Mikroelementy - Fe, B, Cu, Zn, Mn, Mo, I, F
- Makroelementy - C, H, O, N, P, K, Ca, Mg, S, Na, Cl
2. Związki chemiczne:
- Nieorganiczne
- Woda
- Sole mineralne
- Organiczne
- Sacharydy (węglowodany, cukrowce) - pełnią funkcje budulcowe, odżywcze, energetyczne
- Cukry proste (monosacharydy) - ryboza, dezoksyryboza, glukoza, fruktoza, galaktoza
- Dwucukry (disacharydy) - sacharoza, maltoza, laktoza
- Lipidy ( tłuszczowce) - są to estry gliceryny i kwasów tłuszczowych. Pełną funkcje; odżywcze i energetyczne
- Proste
- Złożone
- Białka
- Proste (proteiny)
- Albuminy - biorą udział w regulacji zawartości wody we krwi
- Globuliny - transportują żelazo, miedź, witaminy i hormony a także biorą udział w procesach odpornościowych
- Fibrynogen odpowiada za krzepnięcie krwi
- Aktyna i miozyna - to białka kurczliwe mięśni
- Kolagen - buduje szkielet
- Kreatyna - zawiera dużo siarki i tworzy między innymi włosy, paznokcie, pióra, kopyta
- Histony - występują w jądrze komórkowym
- Złożone (proteidy)
- Glikoproteidy - warunkują właściwości grupowe krwi
- Chromoproteidy - to np. hemoglobina, która transportuje tlen i dwutlenek węgla
- Lipoproteidy - są składnikiem błon biologicznych
- Nukleoproteidy - są podstawowym składnikiem jądra komórkowego
- Kwasy nukleinowe
IV. Budowa komórki:
- Komórki prokariotyczne (bezjądrowe) - występującymi jedynie jako samodzielne organizmy np. bakterie i mykoplazmy, są znacznie mniejsze od komórek eukariotycznych i charakteryzują się uproszczoną budową gdyż materiał genetyczny występuje w postaci pojedynczej, kolistej cząsteczki DNA i nie jest oddzielony od reszty komórki, brak jądra komórkowego
- Komórki eukariotyczne (jądrowe) - są podstawowymi jednostkami strukturalnymi i funkcjonalnymi wszystkich organizmów wielokomórkowych, mogą żyć w przyrodzie jako samodzielne organizmy jednokomórkowe np. pierwotniaki, niektóre glony i grzyby
V. Komórka roślinna:
- Cytoplazma - półpłynna galaretowata substancja, w której znajdują się składniki komórki, czyli organelle
- Błona plazmatyczna (plazmalemma) - jest to podwójna błona lipidowa, w której są zanurzone przemieszczające się cząsteczki białek. Błona ma właściwości półprzepuszczalne, czyli selektywne.
- Jadro komórkowe
- Aparat Golgiego - Zbudowany jest ze spłaszczonych woreczków oraz dużych i małych pęcherzyków. W woreczkach odbywa się synteza różnych substancji np. wielocukrów, nadepnie związki te przechodzą do pęcherzyków i wraz z nimi wędrują do różnych regionów komórki.
- Siateczka wewnątrzplazmatyczna, czyli retikulum endoplazmatyczne ER. Jest to zespół kanalików i pęcherzyków połączonych ze sobą pełniących takie funkcje jak: oddzielenie od siebie różnych miejsc w komórce, w których zachodzą różne reakcje, transport substancji wzdłuż kanalików, udział w syntezie białek (szorstkie retikulum, czyli połączone z rybosomami), udział w syntezie kwasów tłuszczowych i innych substancji ( retikulum gładkie).
- Lizosomy - są to drobne pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną, zawierają enzymy odpowiedzialne za reakcje katabolityczne i pełniące w komórce funkcje trawienne, a także rozkładające zbędne produkty przemiany materii.
- Rybosomy - zbudowane SA z dwóch podjednostek białkowych, łączą się w większe grupy, czyli polirybosomy i biorą udział w biosyntezie białek.
- Mitochondria - mają kształt kulisty, pałeczkowaty lub nitkowaty. Zbudowane są z białek, lipidów, DNA i RNA. Otacza je podwójna błona białkowo - lipidowa. Wewnętrzna część tej błony uwypukla się do środka tworząc grzebienie zanurzone w substancji zwanej matrix. Mitochondria biorą udział w oddychaniu komórkowym.
- Centrosom - leży w pobliżu jądra i swoim podziałem poprzedza podział jądra. Wytwarza wrzeciono kariokinetyczne oraz rzęski. Wyróżnia się w nim dziewięć potrójnych włókien obwodowych i włókno centralne.
VI. Komórka roślinna oprócz wyżej wymienionych organelli posiada:
- Plastydy - są to organelle otoczone podwójna błoną lipidowo - białkową:
- Chloroplasty - uczestniczą w fotosyntezie. Wypełnione są białkową substancją zwana stroma, w której znajdują się grana - stosy spłaszczonych pęcherzyków, zwanych tylakoidami zawierających chlorofil,
- Chromoplasty - zawierają żółty ksantofil i czerwony karoten nadając barwę różnym częściom roślin,
- Leukoplasty - nie zawierają barwników, biorą udział w gromadzeniu substancji pokarmowych np. protoplasty gromadzą białka, elajoplasty gromadzą tłuszcze a amyloplasty gromadzą skrobię.
- Ściana komórkowa - zbudowana jest z włókien celulozowych, pektyn, hemiceluloz. Jest błona przepuszczalną tzn., że przechodzą przez nią w obu kierunkach rozpuszczalnik i substancje rozpuszczone. Jamki, przez które przechodzą cienkie pasemka cytoplazmy, czyli plazmodesmy umożliwiają kontakt między sąsiednimi komórkami. Ściana komórkowa zabezpiecza komórkę przed nadmierną utrata wody, niekorzystnym wpływem środowiska i tworzy rusztowanie dla całej rośliny. Może ona podlegać licznym modyfikacjom.
- Wakuola - otoczona jest pojedynczą błoną lipidowo - białkową zwaną tonoplastem. Wewnątrz zawiera sok komórkowy w skład, którego wchodzą woda, glikozydy, garbniki, alkaloidy, antybiotyki, barwniki
- Sferosomy - są to drobne pęcherzyki biorące udział w metabolizmie tłuszczów
- Mikrotubule - zbudowane są z trzynastu włókienek przebiegających między biegunami komórkowymi. U roślin wyższych tworzą wrzeciono kariokinetyczne.
VII. Rodzaje transportu przez błony:
- Dyfuzja prosta - jest najprostszą formą przepływu związków z jednej komórki do drugiej, zależy od różnicy stężeń
- Dyfuzja wspomagana - ten rodzaj transportu wspomagany jest przez przenośniki
- Transport aktywny - jest najbardziej regulowaną formą transportu i odbywa się wbrew gradientowi stężeń, tak, więc zostaje zużyta energia
VIII. Budowa jądra komórkowego:
- DNA - jest głównym składnikiem jądra komórkowego, połączone jest z białkami. Zawiera informacje o kolejności aminokwasów we wszystkich białkach, które może syntetyzować jest syntetyzowana w jądrze komórkowym
- RNA -jest syntetyzowane w jądrze komórkowym
- Jąderka - są to twory nieposiadające błony o owalnym kształcie. Zbudowane są z RNA, DNA i białek
- Błona jądrowa - jest to błona białkowo - lipidowa z licznymi porami - otworami umożliwiającymi kontaktowanie się wnętrza jądra z cytoplazmą.
- Chromatyna jądrowa - tworzy zrąb jądrowy przez połączenie DNA z białkami zasadowymi. Występuje w dwóch postaciach: zwartej - heterochromatyna i luźnej - euchromatyna
- Sok jądrowy - inaczej nazwany jest kariolimfą, ma charakter białkowy z niewielką domieszką fosfolipidów
IX. Budowa kwasów nukleinowych:
- Kwasy nukleinowe zostały odkryte w 1868 roku przez F. Meischera, a model przestrzenny cząsteczki DNA opracowali w 1953 roku J. Watson i F. Crick, za co w 1962 roku otrzymali Nagrodę Nobla
- Kwasy nukleinowe są polimerami zbudowanymi z nukleotydów
- Kwas dezoksyrybonukleinowy DNA
- Zbudowany jest z połączonych ze sobą par nukleotydów, czyli zbudowany jest z dwóch nici. W skład każdego nukleotydu wchodzą:
- Kwas rybonukleinowy RNA
- RNA występuje pod postacią:
- mRNA - RNA informacyjny, matrycowy, bierze udział w biosyntezie białek
- tRNA - RNA transportujący , bierze udział w biosyntezie białek
- rRNA - RNA rybosomalny, uczestniczy w budowaniu rybosomów
- Zbudowany jest z połączonych ze sobą nukleotydów - ma strukturę jednoniciową. W skład każdego z nich wchodzą:
X. Funkcja jądra komórkowego:
- Kieruje metabolizmem komórki - synteza białek, regulacja zawartości ATP
- Wytwarza kwasy nukleinowe
- Przechowuje DNA jako centrum informacji
- Kieruje podziałem komórek
XI. Podział komórki:
1. Mitoza - dotyczy podziału komórek somatycznych, czyli komórek budujących organizm. W wyniku mitozy liczba chromosomów nie ulega zmianie. Skład się ona z następujących etapów:
- Profaza - substancja chromatynowa zawarta w jądrze przyjmuje stopniowo formę coraz bardziej skręconych nici aż do wytworzenia chromosomów, zanika otoczka jądrowa, tworzy się wrzeciono kariokinetyczne
- Metafaza - chromosomy układają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona kariokinetycznego, chromosomy są zgrubiałe i podzielone podłużnie na dwie identyczne części zwane chromatydami
- Anafaza - włókna wrzeciona kariokinetycznego skracają się i odsuwają przyczepione do nich połówki chromosomów (chromatydy), między chromatydami powstaje wrzeciono cytokinetyczne które odgrywa istotna role w podziale cytoplazmy
- Telofaza - połówki chromosomów (chromatydy) docierają na bieguny gdzie zachodzi proces tworzenia się nowych jąder, powstaje otoczka jądrowa i jąderka, chromosomy rozkręcają się tworząc cienkie nici, podział cytoplazmy następuje po powstaniu jąder
2. Mejoza - jest to podział z redukcją chromosomów, następstwem mejozy jest powstanie haploidalnych plemników, komórek jajowych czy zarodników. Obejmuje ona podziały takie jak:
- Profaza I - chromosomy podobne zwane chromosomami homologicznymi zbliżają się do siebie
- Metafaza I - chromosomy układają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona kariokinetycznego, chromosomy homologiczne leża naprzeciwko siebie
- Anafaza I - do biegunów rozchodzą się całe chromosomy rozciągane przez włókna wrzeciona kariokinetycznego
- Telofaza I - w nowo powstałych jądrach znajduje się o połowę mniejsza liczba chromosomów
- Profaza II - chromosomy podzielone są na dwie chromatydy, tworzy się wrzeciono kariokinetyczne, zanika otoczka jądrowa i jąderko
- Metafaza II - chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona kariokinetycznego
- Anafaza II - do biegunów rozchodzą się chromatydy, powstaje wrzeciono cytokinetyczne
- Telofaza II - powstają cztery jądra o haploidalnej liczbie chromosomów, kończy się podział cytoplazmy
