Organizmy żywe pogrupowane są w taksony. Systematyka grupuje organizmy w grupy organizmów. Najczęściej cechą wspólną jest ich pochodzenie i przodkowie. Są to grupy monofiletyczne. Wyróżnia się również grupy polifiletyczne, nie mające wspólnego przodka. W systemie jaki wprowadził R. H. Whittaker(1969r.) organizmy zostały pogrupowane na 5 królestw.
PROKARIOTA to organizmy, które nie posiadają jądra. Materiał genetyczny zgromadzony jest w nukleoid. Rybosomy tych organizmów są mniejsze. Organizmy bezjądrowe żyją pojedynczo lub w "luźnych związkach".
BAKTERIE są mikroskopijnymi organizmami. Są bezjądrowymi jednokomórkowcami. Materiał genetyczny zebrany jest w nukleoid. DNA to zazwyczaj kolista cząsteczka zwana genoforem. Nukleoid zlokalizowany jest w protoplazmie. Nie jest od niej oddzielony żadną błoną. Ściana komórkowa bakterii zbudowana jest z mukoproteidów. Dokładnie ścianę bakterii buduje mureina. Bakterie nie posiadają mitochondriów. Ich funkcje pełnia inne struktury zwane mezosomami. Komórka bakteryjna w porównaniu z eukariotyczną nie posiada chloroplastów, aparatu Golgiego, lizosomów, siateczki endoplazmatycznej, wakuoli, jąderka, i centrioli. U bakterii fotosyntezujących w tylakoidach znajdują się barwniki: bakteriochlorofil i karotenoidy. Noszą one nazwę ciał chromatoforowych. Materiał zapasowy zgromadzony jest w cytoplazmie. Materiałem zapasowym bakterii jest wolutyna. Kształt bakterii może być różny. Wyróżnia się bakterie:
Bakterie mogą tworzyć układy:
Rozmnażanie bakterii następuje przez podział podłużny lub poprzeczny komórki. Jest to rozmnażanie bezpłciowe. Istnieją również procesy płciowe. Biorą w nich udział specjalne wyrostki zwane fimbriami.
Bakterie wytwarzają formy przetrwalnikowe, które pomagają w przeżyciu w trudnych warunkach środowiskowych.
Poruszają się dzięki ruchom rzęsek. Można je spotkać w każdym środowisku na ziemi, nawet w głębinach morskich, gdzie są jedyną formą życia. Są organizmami autotroficznymi lub heterożywnymi. Prowadzą saprofityczny lub pasożytniczy tryb życia. Wiele z nich jest patogenami wywołującymi choroby ludzi, zwierząt i roślin.
Wśród bakterii są takie, które są pożyteczne dla działalności człowieka. Bakterie pożyteczne, które wykorzystuje człowiek w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i rolnictwie. Bakterii przeprowadzają oddychanie beztlenowe, czyli fermentację.
SINICE (Cyanophyceae) to jednokomórkowe organizmy, które mogą tworzyć kolonie lub nawet najprostsze plechy. Sinice są organizmami samożywnymi. W komórce występują chloroplasty, w których zlokalizowany jest barwnik asymilacyjny: chlorofil a. Oprócz fotosyntezy sinice są zdolne do przeprowadzania chemosyntezy. Dodatkowo w sinicach znajdują się b- karoten oraz fikobiliny. Nadają one barwę sinicom od czerwonawej po niebieską.
Sinice są również zdolne do wiązania wolnego azotu z powietrza. Należą do nich anabena i trzęsidło.
Występuje u nich rodzaj rozmnażania bezpłciowego: rozmnażanie wegetatywne: podział komórkowy, bezpłciowo- spory i fragmentacja plechy. Czasami sinice przekształca się w formy przetrwalnikowe, z których w późniejszym czasie rozwijają się młode osobniki.
Sinice to organizmy, które można znaleźć w ekstremalnych warunkach. Występują na śniegu albo w termach o temperaturze 90°C. Pospolicie występują w wodach słodkich, glebie.
Na świecie można spotkać około 1500 gatunków sinic. Są najstarszymi znanymi organizmami kopalnymi, znanymi już od prekambru.
Są uważane podobnie jak porosty za gatunki pionierskie. Zamieszkują tereny, których jeszcze żadne inne organizmy nie zamieszkały. Masowy rozwój (zakwity) sinic może powodować ubytek tlenu w wodzie. W tym czasie wydzielają one do wody substancje trujące, które są groźne dla zwierząt i dla zdrowia człowieka.
Sinice są przyczyną eutrofizacji jezior.
Są również sinice pożyteczne. W Azji na polach ryżowych hodowane są sinice, które użyźniają je.
Organizmy posiadające jądro- Eukarioty.
Do królestwa Protista zalicza się pierwotniaki, jednokomórkowe glony (eugleniny, bruzdnice), jednokomórkowe grzyby (fitofara, plazmodium)
PIERWOTNIAKI (Protozoa) to organizmy jednokomórkowe. Znanych jest około 70 tysięcy tych gatunków. Są to organizmy o niewielkich, mikroskopijnych rozmiarach. W komórce pierwotniaków znajdują się wszystkie organelle takie jak u organizmów wielokomórkowych. Każdy jednokomórkowy organizm otoczony jest błoną komórkową półprzepuszczalną o podwójnej albo potrójnej strukturze. Pellikula to szczególny typ błony komórkowej, gdyż stanowi ona szkielet dla komórki. Przylegają do niej elementy cytoszkieletowe komórki. Wsród pierwotniaków występują organizmy, które wykształcają szkielecik otaczający komórkę. Są to otwornice(szkielet wapienny), promienice( szkielet krzemionkowy) czy okrzemki.
W komórce pierwotniak występuje jądro komórkowe. Tak więc wszystkie pierwotniaki są eukariotami. Niektóre z nich mogą być komórczakami. W skład komórki wchodzą oprócz jądra, mitochondrium, siateczka endoplazmatyczna, aparat Golgiego, centiole, lizosomy. Dodatkowo pierwotniaki posiadają własne elementy komórkowe tj. wodniczki trawienne, wodniczki tętniące, u orzęsków cytostom i cytopygę. Pierwotniaki poruszają siew dwojaki sposób: dzięki ruchom cytoplazmy, za pomocą nibynóżek i dzięki wiciom i rzęskom lub błonom falującym. Niektóre pierwotniaki posiadają jedną lub dwie wici, a u niektórych orzęsków cała komórka pokryta jest rzęskami. Ruch może być wywołany reakcją na światło czy chemizm środowiska. Jest to tak zwana fototaksja lub chemotaksja. Ruch może być również wywołany jako reakcja bezwarunkowa. Pierwotniaki głównie odżywiają się cudzożywnie, ale jest grupa wiciowców roślinnych, które mogą odżywiać się samożywnie. Są to tzw. miksotrofy. Należą do nich np. eugleny. Wyłącznie heterotroficzne są wiciowce zwierzęce i orzęski. Pokarm pobierany jest na drodze endocytozy( pinocytozy i fagocytozy) lub wchłaniania. U orzęsków znajduje się specjalne miejsce, gdzie pobierany jest pokarm. Jest to cytostom. Trawienie odbywa się w wodniczkach trawiennych. Wodniczki te łączą się z lizosomami, które zawierają enzymy trawienne. Niestrawione resztki pokarmu usuwane są w wodniczkach tętniących przez cytopygę.
Materiał zapasowy stanowią tłuszcze i węglowodany.
Pierwotniaki mogą rozmnażać się bezpłciowo przez podział podłużny lub przez pączkowanie. Każdy podział podłużny poprzedzony jest podziałem mitotycznym jądra. Rozmnażanie płciowe również jest obecne.
U niektórych pasożytów występuje przemiana pokoleń związana ze zmianą żywiciela. Orzęski rozmnażają się przez koniugację. Polega to na wymianie materiału genetycznego między dwoma starymi osobnikami.
Aby przetrwać trudne warunki życia, niektóre pierwotniaki wytwarzają formy przetrwalnikowe cysty lub spory. Pierwotniaki zamieszkują środowisko wodne i wilgotne lądowe. Mogą być pasożytami lub tworzyć symbiozy. Do chorobotwórczych pierwotniaków zalicza się amebę czerwonki, rzęsistka, świdrowca, zarodźca.
GRZYBY (Fungi) to królestwo około 100 tysięcy gatunków. Są organizmami heterotroficznymi. Nie posiadają plastydów. Mają plechowata budowę ciała. Plecha jest nitkowata. Są pasożytami, głównie roślin albo żywią się szczątkami organizmów żywych. Grzyby są organizmami lądowymi. Ich prawidłowy rozwój wymaga odpowiednich warunków klimatycznych, tzn. odpowiedniej temperatury i wilgotności. Ważny jest również rodzaj podłoża. Grzyby są organizmami wielokomórkowymi, rzadko jednokomórkowymi. Materiałem zapasowym są tłuszcze i glikogen.
Grzyby rozmnażają się bezpłciowo- zarodniki, pływki, konidia i płciowo- gamety.
Niektóre grzyby żyją w symbiozie z roślinami naczyniowymi. Tworzą tzw. mikoryzę. Często chodząc na grzyby szuka się pewnych gatunków grzybów tylko pod odpowiadającym im gatunkiem drzew, np. pod dębem rosną borowiki, maślaki pod sosnami a kozaki pod brzozami. To jest właśnie mikoryza. Grzyby wyżej wymienione należą do podstawczaków. W tej grupie są grzyby jadalne i trujące. Popularnie nazywa się je grzybami kapeluszowymi. W przyrodzie występuje jeszcze jeden rodzaj symbiozy. Jest to symbioza grzybów z glonami. Organizmami, które z tej symbiozy powstają są porosty.
Jednokomórkowe drożdże rozmnażają się przez pączkowanie. Są wykorzystywane przez człowieka do przeprowadzania fermentacji alkoholowej cukrów. Stosuje się je np. do wypieków. Z grzyba- pędzlaka- produkuje się antybiotyk- penicylinę.
Grzyby jadalne cenione są za walory smakowe oraz zapachowe. Spożywane są na świeżo i w marynacie. Niektóre z nich hodowane są na skalę przemysłowa. Należy do nich np. pieczarka i boczniak.
Grzyby zawierają kilka związków, które organizm człowieka nie jest w stanie strawić. Jest to np. chityna. Grzyby zawierają również substancje odżywcze: glikogen, tłuszcze, białka, sole mineralne, enzymy, witaminy: C,A, D, PP, B2, B1.
Należy bardzo uważać na to jakie grzyby spożywamy. Wiele z nich należy do trujących. Substancje toksyczne, które zawierają mogą zagrozić życiu człowieka. Szczególnie groźny jest muchomor sromotnikowy mylony często z pieczarką. Do substancji trujących zalicza się: kwas helwellowy, amanitynę, felloidynę. W domach, gdzie jest duża wilgoć rozwijają się inne grzyby z klasy podstawczaków: gnilica mózgowata, stroczek łzawy, porzyca inspektowa. Preferują one miejsca ciemne bez dostępu do światła, nieprzewiewne, o dużej wilgotności. Są one również niebezpieczne dla zdrowia.
ROŚLINY (Plantae), są to organizmy autotroficzne, czyli samożywne. Komórka roślinna posiada ścianę komórkową i plastydy. Najważniejszy barwnik, bez którego nie doszłoby do fotosyntezy, to chlorofil, który znajduje się w chloroplastach. W procesie fotosyntezy dzięki energii słonecznej dochodzi do produkcji złożonych związków odżywczych z prostych związków nieorganicznych. Do tych związków zalicza się CO2, H2O, sole mineralne. Energia potrzebna do przeprowadzenia tych procesów czerpana jest z fazy jasnej fotosyntezy i z chemosyntezy. Związki organiczne powstają w fazie ciemnej. Zdążają się wśród roślin drapieżnicy(np. rosiczka), którzy czerpią białko z organizmów zwierzęcych. Niektóre glony z powodu braku dostępu do światła mogą również przejść na heterotroficzny tryb życia. Są to tzw. myksotrofy.
Większość roślin jest przytwierdzonych o podłoża za pomocą chwytników lub korzeni. Z gleby pobierają wodę i sole mineralne. Nie mają zdolności do aktywnego poruszania się. Wzrost roślin trwa przez całe życie. Rozmnażają się bezpłciowo: przez fragmentację, pączkowanie, zarodniki (spory), rozmnóżki, pędy podziemne. Rozmnażają się również płciowo przez izogamię, anizogamię lub oogamię. Jeżeli gamety są zróżnicowane to żeńskie komórki płciowe to komórki jajowe, a męskie komórki płciowe to plemniki. Komórki żeńskie są nieruchome. Komórki męskie posiadają wic i poruszają się. U roślin występuje przemiana pokoleń. Rozwój roślin rozpoczął się w prekambrze. Trwa więc już od około 3,5 miliarda lat. Znanych jest około 450 tysięcy gatunków roślin. Około 300 tysięcy z nich to rośliny naczyniowe.
ZWIERZĘTA (Animalia), są to organizmy o ograniczonym wzroście. Należą do nich bezkręgowce i kręgowce. Pędza heterotroficzny tryb życia. Komórki zwierzęce nie posiadają ściany komórkowej. Większość zwierząt prowadzi aktywny tryb życia. Tylko niektóre gąbki, jamochłony i kilka i innych przedstawicieli bezkręgowców prowadzi osiadły tryb życia. Zwierzęta posiadają receptory, dzięki którym mogą reagować na bodźce ze środowiska. Wyżej uorganizowane zwierzęta skomplikowany układ nerwowy, do którego przekazywane są informacje ze wszystkich narządów ciała i z zewnątrz. Czynności życiowe podtrzymywane są przez organelle komórkowe, narządy i tkanki tworzące całe układy. Układy pełniące rolę integrująca w organizmie to układ nerwowy, układ krążenia i układ wewnątrzwydzielniczy. Uważa się, że rozwój zwierząt nastąpił około 1 miliarda lat temu. W tej chwili znanych jest około 2 miliony gatunków zwierząt opisanych przez naukowców.
