PASOŻYTNICTWO- jest to forma współżycia pomiędzy organizmami różnych gatunków , gdzie jeden zazwyczaj jest dużo mniejszy od drugiego. Forma mniejsza żywi się kosztem swojego żywiciela, czyli wykorzystuje go jako źródło pokarmu. W organizmie żywiciela zachodzi również rozród pasożyta. Obecność pasożyta wpływa niekorzystnie na żywiciela. Powoduje osłabienie organizmu, stany chorobotwórcze

ŻYWICIEL- "organizm roślinny lub zwierzęcy, w którym lub na którym bytuje inny organizm odżywiający się jego kosztem. Wyróżnia się żywiciela ostatecznego, w którym bytują postacie dojrzałe pasożyta, oraz żywiciela pośredniego, w którym rozwijają się larwy lub formy pasożytujące danego pasożyta". (Encyklopedia biologiczna, Kraków 1999).

PASOŻYT- "organizm roślinny lub zwierzęcy związany (czasowo lub stale) z innym żywym organizmem, który jest jego żywicielem"(Encyklopedia biologiczna, Kraków 1999). Pasożyt żywiąc się kosztem żywiciela może doprowadzić go nie tylko do osłabnięcia ale nawet śmierci. Pasożyty występują w różnych grupach systematycznych. Mogą nimi być: wirusy, bakterie, grzyby, rośliny, pierwotniaki, bezkręgowce, rzadko kręgowce.

Podział pasożytów:

A. Wewnętrzne

Są to inaczej endopasożyty. Żyją one wewnątrz narządów i tkanek. Odbywają w nich częściowy lup pełny cykl życiowy. Są to organizmy doskonale przystosowane do pasożytniczego trybu życia. Pasożyty żyjące w jelicie czerpią pokarm bezpośrednio przez powłoki ciała, dlatego mają zredukowany przewodu pokarmowego. u endopasożytów redukcji ulegają również narządy zmysłów oraz narząd ruchu. Wiele z nich wytworzyło przyrządy pomagające w utrzymaniu się w organizmie żywiciela. Mogą to być różnego rodzaju przyssawki, haczyki, pazurki. Do wnętrzniaków zalicza się m. in. przywry: żylna, płucna; tasiemce; glisty, zarodziec.

B. Zewnętrzne

Są to ektopasożyty. Żyją na powierzchni ciała żywiciela. Do ciała przytwierdzają się dzięki różnego rodzaju haczykom i przyssawkom. Pasożyty te posiadają specjalne narządy gębowe, dzięki którym wysycają krew. Są to np. pijawki, wszy, wszoły, kleszcze, pchły. Do ektopasożytów roślinnych zalicza się m.in. rdzę źdźbłową, kaniankę i huby.

Obecność pasożyta w organizmie żywiciela nie wpływa korzystnie na jego stan zdrowotny. Każdy pasożyt, który wywołuje chorobę lub jego obecność powoduje śmierć żywiciela nazywany jest patogenem. Przykładem patogenu jest grzyb(Histoplasma capsulotum) wywołujący histoplazmozę człowieka. Jest to drożdżyca atakująca płuca człowieka. Spory tego grzyba najczęściej znajdują się w zanieczyszczonych odchodach ptaków. Do zakażenia dochodzi wraz z wdychanym, zanieczyszczonym powietrzem. Roślinne patogeny często tworzą galasy, czyli narośla lub wyrośla, spowodowane rozrostem tkanki roślinnej. Galasy nie wywołują śmierci, ale prowadzą do osłabienia i wolniejszego wzrostu. Galasy zwiększają również podatność zarażonych roślin na wniknięcie innych tkanek.

Obecność pasożytów wcale nie musi wywoływać stanów chorobowych. Przykładem może być zakażenie tasiemcem nieuzbrojonym. Człowiek jest jego żywicielem ostatecznym. Tasiemiec wnika do przewodu pokarmowego wraz ze zjedzeniem zakażonej wieprzowiny.

Obecność w organizmie człowieka tasiemca nieuzbrojonego zazwyczaj nie daje żadnych objawów chorobotwórczych. Czasami jednak mogą wystąpić nudności, wychudniecie organizmu czy zatrucie toksynami. W takim przypadku potrzebne jest leczenie farmakologiczne, a choroba wywołana obecnością tego tasiemca to tenioza.

BAKTERIE

Są to organizmy jednokomórkowe, które nie posiadają jądra. Każda komórka bakteryjna posiada wiele związków chemicznych. szacuje się, że jest ich ok. 5000. niewielka ilość bakterii jest samożywna. Większość z nich to organizmy heterotroficzne. Bakterie heterotroficzne dzieli się na saprobonty (są to organizmy żywiące się martwa materią organiczną), sympionty (żyją w symbiozie z innymi organizmami) i pasożyty ( żyją kosztem żywiciela wywołując rozmaite choroby).

Rodzaj bakterii

Cechy charakterystyczne

Choroby, którą wywołuje

Chlamydia trachomatis

Jest to bezwzględny pasożyt.

*Bakteria gram ujemna.

Ziarniak.

Jaglica, Ziarniniak weneryczny, Niegonokokowe zapalenie cewki moczowe, Zapalenie szyjki macicy

Clostridium botulinum

Beztlenowa pałeczka, wytwarza endospory- przetrwalniki.

Bakteria gram dodatnia.

Żyje w glebie.

Zatrucia jadem kiełbasianym produkowanym przez te bakterie.

Wymioty, biegunki, porażenie układu nerwowego i mięśniowego.

Clostridium tetani

Beztlenowa, orzęsiona laseczka, wytwarza endospory.

Bakteria gram dodatnia.

Tężec- choroba przyranna,

Escherichia coli

Jest to pałeczka okrężnicy.

Stanowi naturalną mikroflorę jelitową.

Bakteria gram ujemna.

Zakażenie dróg moczowych, biegunki, zapalenie otrzewnej, posocznica, wstrząs endotoksyczny, zapalenie opon mózgowych

Haemophilus influenzae

Pałeczka

Bakteria gram ujemna.

Zapalenie górnych dróg oddechowych i płuc, zapalenie ucha

Mycobacterium leprae

Prątek

Trąd

Mycobacterium tuberculosis

Prątek

Gruźlica płuc i innych narządów

Neisseria gonorrhoeae

Bakteria gram ujemna.

Ziarniaki, dwoinki.

Rzeżączka- choroba weneryczna

Rickettsia rickettsii

Wewnętrzny , bezwzględny pasożyt Pałeczka.

Gorączka plamista Gór Skalistych

Salmonella

Pałeczka.

Bakteria gram ujemna.

3 gatunki wywołujące różne choroby.

Zatrucia pokarmowe- bóle brzucha, gorączka, biegunka, nudności i wymioty, dur brzuszny, zakażenia krwi

Staphylococcus aureus

Ziarniak- gronkowiec

Bakteria gram dodatnie

Organizm oportunistyczny

Czyraki.

Zatrucia pokarmowe.
Streptococcus pneumonice

Ziarniaki

Bakteria gram dodatnia

Zapalenie płuc.

Zapalenie opon mózgowych.

Streptococcus pyogenes

Ziarniaki- dwoinki, paciorkowce

Bakteria gram dodatnia

Zapalenie gardła.

Zapalenie ucha, gorączka reumatyczna

Treponema pallidum

Krętek blady

Kiła

*Podział bakterii na gram dodatnie i gram ujemne opiera się na metodzie barwienia bakterii metoda Grama, która została opracowana przez Duńczyka Hansa Christiana Grama w 1844 r. Różnica w barwieniu pojawia się ze względu na budowę ściany komórkowej bakterii.

Przebieg barwienia:

  1. barwienie fioletem krystalicznym:
  2. dodanie płynu Lugola- reakcja jodu z fioletem, powstanie kompleksów;
  3. płukanie alkoholem

W bakteriach gram dodatnich ściana komórkowa jest wielowarstwowa, kompleksy jodu i fioletu nie wypłukują się. Bakterie barwią się na kolor ciemno- fioletowy. W bakteriach gram ujemnych ściana komórkowa ma tylko kilka warstw, kompleksy wypłukują się. Ściana odbarwia się.

Riketsje to gram ujemne pasożyty wewnętrzne. Mają kształt pałeczek. Są one pasożytami występującymi u ludzi i ssaków oraz u owadów: kleszczy, pcheł, roztoczy, wszy. Owady są nosicielami tych drobnoustrojów. Zakażenie u ludzi następuje przez ukąszenie "wektorów" czyli owadów- nosicieli. Riketsje są pałeczkami. Wywołują choroby zwane riketsjozami. Są to m.in.: tyfus plamisty, gorączka Q, gorączka plamista Gór Skalistych, gorączka okopowa.

Chlamydie również są pasożytami wewnątrzkomórkowymi, gram ujemnymi. Od riketsji różnią się kształtem. Nosicielami chlamydii są stawonogi. Zakażeniu ulegają ptaki i ssaki. Mogą wywołać jaglicę czy zakażenie dróg moczowo- płciowych.

GRZYBY

Grzyby- pasożyty: nie wytwarzają substancji niezbędnych do przeżycia, ale uzyskują je z organizmu żywiciela - gospodarza. Gospodarzem może być zarówno roślina, zwierzę a także człowiek. W przypadku roślin grzyby pasożytnicze skutecznie zmniejszają plony powodując straty (zwłaszcza w rolnictwie). U ludzi i u zwierząt powodują niezwykle uciążliwe i długotrwałe grzybice narządów wewnętrznych, skóry, paznokci włosów itp..

Pasożyty roślin

  • Choroby ziemniaków

Czynnikiem patogennym zarazy ziemniaczanej jest Phytophtorha infestans. Objawami tej pasożytniczej choroby są czarne plamy na pędach i liściach, a także więdnięcie rośliny.

Czynnikiem chorobotwórczym raka ziemniaczanego jest Synchytrium endobioticum. Objawami zainfekowania ziemniaka tym grzybem są narośla na bulwach.

"Parch pruszysty ziemniaka" objawia się zanikiem tkanki spichrzowej. Luki w tkance spichrzowej są wypełniane zarodnikami grzyba Spongospora Subterranea (plazmodiforowca), który jest jednocześnie czynnikiem patogennym tej choroby ziemniaka.

  • Choroby zbóż

Grzyb Puccina graminis z rzędu rdzowców powoduje chorobę rdzę źdźbłową atakującą nie tylko zboża ale także trawy. Pierwszym żywicielem tego pasożyta jest berberys, na którym pojawiają się czerwono- brązowe plamy. Drugim żywicielem są trawy lub zboża. Choroba latem uwidacznia się w postaci pomarańczowych plam na liściach zwanych urediami, jesienią zaś na łodygach zbóż pojawiają się ciemnozabarwione kreski zwanych teliami, którą są niczym innym jak skupiskami teliospor (zarodników).

Grzyb Claviceps purpurea czyli buławinka czerwona powoduje powstawanie sklerotów na miejscu ziarniaków, czyli organów przetrwalnych grzyba. Claviceps purpurea atakuje w okresie dojrzewania kwiatostanów, powoduje ogromne straty w rolnictwie.

Grzyb Ustilago Maydis czyli głownia kukurydzy atakuje jej kolby. Obecność tego grzyba uwidacznia się przerośniętymi kolbami, wypełnionymi proszkiem koloru szaroczarnego.

Choroby warzyw

Czynnikiem patogennym kiły kapuścianej jest grzyb Plasmodiophora brassicae. Choroba uwidacznia się gniciem pędu i korzenia kapusty.

Czynnikiem patogennym "zgorzeli korzeni siewek" jest grzyb Pythium debaryanum, powoduje gnicie nasady łodygi u młodych warzyw.

  • Choroby drzew i winoroli

Kędzierzawość liści- jest to choroba drzew owocowych, m.in.: brzoskwiń, moreli. Wywołana jest przez workowca Taphrina deformans. Powoduje skręt i wygięcie liści.

Czarcie miotły- są to nadmiernie i nienaturalnie porozgałęziane gałęzie brzóz. Jest to wynik zaatakowania rośliny przez grzyba Taphrina betulina.

Huby są grzybami pasożytniczymi. Owocniki tych grzybów są bardzo charakterystyczne. Na drzewach można je spotkać w postaci "konsolki przyrośniętej bocznie do pnia lub gałęzi. Najczęściej rosną na drzewach uszkodzonych i osłabionych.

Przykładem jest kilka gatunków:

  • Fomes- żagiew. Produkuje się z niej hubkę.
  • Heterobasidion annosum- korzeniowiec wieloletni
  • Phellinus- czyreń- spotkać go można na drzewach i krzewach liściastych

Pasożyty zwierząt

Grzyby będące pasożytami zwierząt występują rzadziej niż pasożyty roślin. Wiele z tych grzybów żyje kosztem swojego żywiciela. Są jednak również takie, które odnoszą korzyści, a mimo to nie wpływają negatywnie na drugi organizm. Jest to rodzaj komensalizmu, czyli związku partnerskiego.

Grzyby wywołują grzybice. Przykładem są często występujące u kobiet choroby drożdżakowe. Dotyczą one układu rozrodczego. Nie stanowią zbyt dużego zagrożenia dla zdrowia. Łatwo się je leczy.

Grzybice skóry objawiają się świądem, miejscowym zaczerwienieniem, łuszczeniem się skóry. Wyróżnia się grzybice głowy, brody, paznokci, stóp, pachwin. Nie są to groźne grzybice gdyż strzępki grzyba penetrują tylko warstwę powierzchniowa skóry. Bardzo groźne dla zdrowia są natomiast grzybice głębokie narządów wewnętrznych. Wywołują je grzyby mitosporowe i sprzeżniaki. Atakują głównie układ oddechowy. Dużo rzadziej osiadają w mózgu czy wątrobie. Może dojść do zakażenia krwi grzybami chorobotwórczymi. Naczynia krwionośne ulegają zaczopowaniu przez strzępki grzyba. Substancje toksyczne wydzielane przez niego prowadza do zatrucia organizmu.

Grzybice narządów wewnętrznych występują bardzo rzadko. Jest to związane z doskonałą ochrona organizmu przez układ immunologiczny. Największy odsetek ludzi chorych to osoby o obniżonej odporności. Należą do nich chorzy na AIDS i białaczki.

ROŚLINY

Do roślin pasożytniczych zalicza się głównie rośliny bezzieleniowe, albo częściowo bezzieleniowe. Wiele gatunków z rodziny trędownikowatych jest pasożytami, np. świetlik, szelężnik, pszeniec. Rośliny te nie przeprowadzają fotosyntezy lecz czerpią substancje odżywcze od żywiciela (łuskiewnik różowy, kanianka).

Oszacowano, że istnieje około 3 000 gatunków roślin wyższych, kwiatowych, które potrafią wykształcić ssawki (haustoria) będące organami inwazyjnymi. Za ich pomocą czerpią składniki organiczne i sole mineralne z tkanek żywiciela.

Rośliny pasożytnicze dzieli się na:

  1. PASOŻYTY OBLIGATORYJNE- są to pasożyty bezwzględne nazywane holopasożytami lub holoparazytami. Nie mają zdolności przeprowadzania fotosyntezy. Niektóre z nich jednak mimo to posiadają niewielkie ilości chlorofilu. Są to m.in. kanianki- Cuscuta reflexa i zarazy Orobanche. Od żywiciela czerpią składniki odżywcze: białka, cukry, tłuszcze i witaminy; wodę wraz z solami mineralnymi. Są w pełni uzależnione od żywiciela!!!- kanianka Cuscuta, łuskiewnik Lathraea, zaraza Orobanche,.
  2. PASOŻYTY FAKULTATYWNE- są to pasożyty względne, czyli częściowe zwane półpasożytami lub semiparazytami. Przeprowadzają fotosyntezę. Od żywiciela czerpią wodę wraz ze składnikami mineralnymi. Należą do nich: szelężnik Rhinanthus, świetlik Euphrasia,

Ektopasożytem jest kanianka. Po wykiełkowaniu łodyżki roślina ta zatacza koło, aż natrafi na łodygę swojego przyszłego żywiciela. Gdy już "namierzy" roślinę owija się wokół niej. Kanianka jest pasożytem roślin łąkowych i roślin uprawnych, m.in.: lnu, słonecznika, ziemniaka, koniczyny oraz wierzby i pokrzywy. W miejscach gdzie kanianka styka się z żywicielem wypuszcza ssawki, czyli haustoria. Wnikają one w głąb tkanek rośliny będącej żywicielem. Ssawki te docierają do tkanek przewodzących skąd czerpią wodę z solami mineralnymi.

Kanianka jako pasożyt jest bezlistna. Prawie nie posiada chlorofilu, dlatego jest barwy różowawej lub żółtawej.

Półpasożytem jest znana w Polsce jemioła(Viscum album). Przeprowadza ona fotosyntezę, jednak wodę i sole mineralne woli czerpać od żywiciela. Rośnie ona na różnych drzewach. Często spotyka się ją na topolach. Owocami jemioły są jagody(białe i lepkie). Przenoszone są na inne drzewa przez ptaki, gdzie z nasion kiełkują nowe osobniki. Wypuszczają korzenie, które przebijają się aż do warstwy drewna.

PŁAZIŃCE

Płazińce są robakami płaskimi. Ich ciało jest grzbietobrzusznie spłaszczone. Ciało zbudowane jest z wora powłokowo- mięśniowego, w skład którego wchodzą mięśnie okrężne, ukośne i podłużne. Wnętrze wora wypełnione jest parenchymą, która otacza narządy wewnętrzne. Parenchyma to pierwotna postać tkanki łącznej. Płazińce mają pierwotna jamę ciała zwaną pseudocelem.

Płazińce nie posiadają układu oddechowego i krwionośnego. Oddychają całą powierzchnia ciała, natomiast funkcje transportu substancji pełni parenchyma.

Układ pokarmowy jest niedrożny, zbudowany tylko z jelita przedniego i środkowego. Otwór gębowy jest położony po brzusznej stronie ciała. Prowadzi do gardzieli. Gardziel jest pochodzenia ektodermalnego. Otworu odbytowego nie ma.

Układ wydalniczy jest protonefrydialnego. Podstawową, funkcjonalną komórka jest komórka płomykowa. Jest to układ pełniący głównie funkcje osmoregulacyjne.

System nerwowy u płazińców jest typu drabinkowego. Składa się z parzystych zwojów położonych w przedniej części ciała i kilku pni biegnących wzdłuż ciała.

Wolnożyjacymi płazińcami są wirki. Należą tu: wypławek biały, wypławek czarny, wielooczka czarna. Oddychają tlenowo.

Przywry i tasiemce są formami pasożytniczymi. Żyją w organizmie żywiciela. Oddychają beztlenowo. Rozmnażanie u płazińców przebiega ze zmianą żywiciela i przeobrażeniem larw. Większość z nich posiada zarówno męskie jak i żeńskie narządy płciowe.

Cechy pasożytów wnętrzniaków:

  • uproszczona budowa ciała;
  • złożony cykl płciowy, nawet do kilku larw;
  • duże możliwości rozrodcze;
  • obojnactwo;
  • larwy również posiadają zdolność do rozrodu;
  • brak narządów zmysłów( narządu równowagi, narządu wzroku);
  • nie są ubarwione;
  • zredukowany układ pokarmowy (tasiemce);
  • wytworzenie narządów umożliwiających utrzymanie się wewnątrz organizmu: haczyki, bruzdy, przyssawki;
  • larwy posiadają receptory zmysłów, dzięki którym łatwiej odnaleźć im gospodarza;
  • powłoki ciała- ich budowa umożliwia wchłanianie pokarmu bezpośrednio z jelita żywiciela do wnętrza ciała;
  • powłoki ciała są tak zbudowane, ze chronią organizm przed enzymami trawiennymi;
  • oddychają beztlenowo;

PRZYWRY

Są to niewielkie bezkręgowce, których wielkość waha się od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Są pasożytami o ciele nieczłonowanym. Przywry należą do pasożytów wewnętrznych jak i zewnętrznych. Żywicielami przywr są kręgowce. Przywry są nie orzęsione. Posiadają przyssawki: gębową i brzuszną.

Jest to gromada, która dzieli się na dwie podgromady: przywry mononogamiczne (Monogenea) i przywry digeniczne (Digenea). Te pierwsze zwane są inaczej jednorodnymi, a te drugie dwurodnymi.

Przywry monogeniczne pasożytują na zewnątrz. Ich ofiarami są ryby, płazy oraz gady. Ponieważ są pasożytami zewnętrznymi musza mieć dobrze wykształcone narządy czepne, m.in. haczyki, przyssawki. Rozwój przywr monogenicznych jest prosty. Stanowią zagrożenie dla hodowli ryb w stawach.

Przywry digeniczne pasożytują wewnątrz organizmu żywiciela. Wokół otworu gębowego i w okolicy brzusznej posiadają zazwyczaj jedną lub dwie przyssawki otoczone grubym oskórkiem. Rozwój tych przywr jest złożony. U niektórych może występować nawet kilka stadiów larwalnych. Przykładem mogą być larwy motylicy wątrobowej. Zanim uzyska ona dojrzałość przechodzi stadium dziwadełka, sporocysty, redii, cerkarii i metacerkarii. Niektóre spośród larw mogą rozmnażać się dzieworodnie. Występuje u nich również przemiana pokoleń i co najmniej jeden żywiciel pośredni. U motylicy żywicielem pośrednim jest ślimak- błotniarka stawowa, a żywicielem ostatecznym ssak roślinożerny.

Przywra krwi(Schistosoma haematobium)- cykl życiowy

Przywry te są pasożytami człowieka. Forma dorosła żyje w naczyniach krwionośnych jamy brzusznej i pęcherza moczowego. Samica składa jaja zaopatrzone w kolec. Dzięki temu larwy przebijają się do światła pęcherza moczowego i na zewnątrz. W wodzie rozwijają się w miracidia, czyli orzęsione larwy. Po wniknięciu do żywiciela pośredniego, ślimaka wodnego(rodzaj: Bulinus, Physopsis, Planorbis), w jego ciele przekształcają się w sporocysty. Sporocysty rozmnażają się na drodze partenogenezy. W ten sposób w ciele ślimaka pojawia się około 200 tysięcy cerkarii. Cerkarie przywry krwi (opuszczają ciało ślimaka po 4 do 8 tygodniach) posiadają specjalne gruczoły, których wydzielina powoduje rozpuszczenie tkanki żywiciela ostatecznego. Ułatwia to wnikanie larw do wewnątrz organizmu. Larwy po wydostaniu się z ciała ślimaka muszą w ciągu 3 dni znaleźć sobie żywiciela ostatecznego. Po wniknięciu do naczyń krwionośnych dostają się do płuc, gdzie dobierają się ze sobą parami. Następnie razem wędrują do miejsc w organizmie, w których osiądą i osiągną pełną dojrzałość. Najczęściej atakują wątrobę, jelito grube i pęcherz moczowy. Najczęściej zarażeniu przywrą krwi ulegają pracownicy pól ryżowych w Azji. Choroba ta występuje również w Egipcie.

TASIEMCE

Są gromada, której przedstawiciele są wyłącznie pasożytami. Zarówno larwa jak i osobnik dorosły pasożytuje na swoim żywicielu. Tasiemce maja ciało składające się z członów- proglotydów. Ogólnie "tasiemka" podzielona jest na główkę(scolex), szyjkę i stobilę.

Długość ciała tasiemców jest zróżnicowane. Najmniejsze mogą mieć długość około 0,2 mm, a najdłuższe dochodzą do 40 m długości. W zależności od gatunku tasiemca na główce znajdują się różne narządy czepne: przyssawki, haczyki, bruzdy, dzięki którym tasiemiec jest w stanie utrzymać się w świetle jelita, w którym pasożytuje. Szyjka to odcinek, w którym następuje ciągły podział komórek. Jest to miejsce przewężone, gdzie powstają nowe człony tasiemca. Pozostałe, dojrzałe człony tworzą strobilę. Nowe człony przesuwają się ku tyłowi od szyjki i dojrzewają. Każdy człon, czyli proglotyd zawiera własne narządy płciowe żeńskie i męskie. Tasiemce są obojnakami. Do zapłodnienia dochodzi w obrębie członu pomiędzy "dwoma członami tego samego bądź dwóch różnych osobników". Ostatnie człony tasiemców zazwyczaj wypełnione są tylko i wyłącznie jajeczkami umieszczonymi w macicy. Pozostałe elementy obu narządów płciowych zanikają.. Odrywają się one od osobnika i wydostają wraz z kałem na zewnątrz. Jeden tasiemiec może wyprodukować w ciągu roku nawet 600 milionów jajeczek.

Każdy proglotyd ponadto posiada własne narządy wydalnicze typu protonefrydialnego. Tasiemce nie posiadają układu pokarmowego, który uległ redukcji. Jest to przystosowanie do pasożytniczego trybu życia. Ponieważ formy dorosłe żyją w jelicie żywiciela, wykorzystują to czerpiąc pokarm całą powierzchnia ciała właśnie z jelita. Oddychają beztlenowo. Silnej redukcji, chociaż niecałkowitej uległ układ nerwowy.

Cykl rozwojowy u tasiemców jest złożony. Bardzo często do prawidłowego rozwoju tasiemca potrzeba co najmniej dwóch żywicieli. Tasiemce w cyklu posiadają również kilka larw, m.in. onkosferę, procerkoid czy wągra.

Gromadę Tasiemce dzieli się na:

  • tasiemce niższe(nieczłonowane)- Cestodaria- pasożyty ryb chrzęstnoszkieletowych. Przedstawicielem jest amfilina (Amphilina foliacea)
  • tasiemce właściwe(wyższe)- Eucestoda- SA to tasiemce o ciele członowanym. Przedstawicielem są: tasiemiec uzbrojony (Taenia solium), tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata), tasiemiec bąblowcowy (Echinococcus granulosus), bruzdogłowiec szeroki (Diphyllobothrium latum), tasiemiec psi (Dipylidium caninum), tasiemiec karłowaty (Hymenolepis nana).

Cykl rozwojowy tych tasiemców wymaga dwóch żywicieli: pośredniego i ostatecznego. W ciele żywiciela pośredniego rozwijają się jaja do stadium larwalnego, które jest w stanie zarazić żywiciela ostatecznego. Larwy najczęściej osiadają w mięśniach. Człowiek zakaża się tasiemcem zjadając niedogotowane mięso.

W tej chwili znanych jest około 3000 gatunków tasiemców.

NICIENIE

Nicienie (Nematoda) to gromada zaliczana do typu obleńce, czyli robaki obłe (Nemathelminthes). Liczy ona ponad 80 tysięcy gatunków. Żyją w środowisku wodnym, ale można je również spotkać bezpośrednio w glebie. Niektóre z nich są endopasożytami roślin i zwierząt. Są to zwierzęta o wydłużony, obłym ciele. Są niewielkie. Długość ciała wynosi od 0,2 mm do 1mm. Żadna z komórek ciała nicienia nie jest urzęsiona.

Ciało nicieni zbudowane jest z wora powłokowo- mięśniowego pokrytego z zewnątrz oskórkiem. Nicienie posiadają tylko mięśnie podłużne i okrężne. Nie występują u nich mięśnie okrężne. Jamę ciała wypełnia schizocel pełniący funkcje szkieletowe oraz zastępuje układ krwionośny.

Układ pokarmowy nicieni jest drożny. Posiadają jelito przednie, środkowe i tylne zakończone otworem odbytowym. Otwór gębowy prowadzi do gardzieli.

Układ wydalniczy jest podobnie jak u płazińców typu protonefrydialnego. U nicieni redukcji jednak uległy komórki płomykowe. Wzdłuż ciała biegną dwie rury, które łączą się wspólnym ujściem na zewnątrz.

Układ nerwowy jest typu drabinkowego. Nicienie mają słabo rozwinięte narządy zmysłów.

Są to zwierzęta rozdzielnopłciowe. Wśród nich są takie, u których występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Zazwyczaj są jajorodne.

Do przedstawicieli nicieni zalicza się: glistę ludzką (Ascaris lumbricoides), włosień kręty ( Trichinella spirali), mątwika buraczanego (Heterodera schachtii), owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis), filarie (Filariidae), nerkowiec (Dioctophyma renale).

Owsik ludzki (Enterobius vermicularis) to obleniec posiadający tylko jednego żywiciela. Jest nim człowiek. Pasożytuje w jego układnie pokarmowym, a dokładnie w jelicie grubym. Jest to niewielkie bezkręgowce. Jego długość waha się od 3 do 12 mm. Pomiędzy samicą a samcem zaznaczony jest dymorfizm płciowy. Samica jest zawsze większa. Choroba, która wywołuje owsik jest owsica. Cierpią na nią najczęściej dzieci w wieku od 4 do 7 lat. Do zakażenia może dojść po zjedzeniu niedomytych warzyw i owoców. Możliwe jest również samozakażenie.

PIERŚCIENICE

Pierścienice (Annelida) należą do bezkręgowców. Typ ten dzieli się na trzy gromady: wieloszczety, skąposzczety i pijawki. Kształt ciała pierwotniaków jest robakowaty. Ciało jest segmentowane, zbudowane z metamerów. Wyróżnić w nim można odcinek głowowy i tułowiowy. Odcinek głowowy zbudowany jest z płata głowowego (prostomium) i gębowego (peristomium). Długość ciała, w zależności od gatunku, może wynosić od 1 mm do 2 m.

Ciało okryte jest oskórkiem, pod którym znajduje się wór powłokowo- mięśniowy. U pierścienic występuje wtórna jama ciała- celoma.

Każdy segment zbudowany jest podobnie do siebie i posiada te same narządy. Wyjątek stanowi układ pokarmowy. Przewód pokarmowy ciągnie się przez całą długość ciała. Rozpoczyna się otworem gębowym prowadzącym do gardzieli, następnie jest jelito przednie, jelito środkowe i jelito tylne zakończone otworem odbytowym.

U pijawek występuje różnica pomiędzy ilością segmentów zewnętrznych i wewnętrznych, ponieważ segmentacja wewnętrzna uległa redukcji.

Pierścienice posiadają układ krwionośny zamknięty. Zbudowany jest on z dwóch głównych naczyń: grzbietowego i brzusznego.

Układ wydalniczy jest typu metanefrydialnego. W układzie nerwowym wyróżnia się zwoje nadgardzielowe, obrączkę okołogardzielową, brzuszny łańcuszek nerwowy. Jest to układ typu drabinkowego.

Są to zwierzęta rozdzielnopłciowe. Zazwyczaj jest to rozwój prosty, chociaż wieloszczety morskie posiadają larwę- trofochoforę.

Pijawka lekarska (Hirudo medicinalis) należy do gromady pijawek(Hirudinea). Długość jej ciała wynosi do 15 cm. Jest ono grzbieto-brzusznie spłaszczone. Pijawka ta żywi się krwią. Po napełnianiu przewodu krwią ciało zmienia kształt na walcowaty.

Pijawki zamieszkują muliste, ciepłe zbiorniki wodne. dorosłe pijawki żywią się krwią kręgowców stałocieplnych, głównie człowieka, koni i krów. Wydzielają specjalną substancję białkową- hirudinę, która zapobiega krzepnięciu krwi.

Rozród odbywa się w sierpniu i wrześniu. Zapłodnione samice składają kokony wypełnione jajeczkami. Młodociana pijawki opuszczają kokony po miesiącu od złożenia lub na wiosnę. Dojrzewanie tych osobników następuje dopiero po pobraniu krwi od ssaków.

Pijawki żyją bardzo długo, nawet do 30 lat. Występują bardzo rzadko w środowisku naturalny. Kiedyś były stosowane w medycynie ludowej.

PIERWOTNIAKI

Pierwotniaki (Protozoa) jest to grupa organizmów jednokomórkowych tworząca odrębne królestwo. Jest one zbiorem różnych typów pierwotniaków nie mających wspólnego przodka. Grupa ta charakteryzuje się mikroskopijną wielkością organizmów i ogromną różnorodnością gatunkową.

Każdy pierwotniak zbudowany jest z jednej komórki, która pełni wszystkie funkcje życiowe. W cytoplazmie komórce znajduje się jedno lub kilka jąder(komórczak). W skład budowy każdej komórki ponadto wchodzą: mitochondria, wodniczki tętniące, wodniczki pokarmowe, fagosomy i inne błony komórkowe. Ciało pierwotniaka otoczone jest przez błonę komórkową zwaną pelikullą. Dodatkowo może również wystąpić pancerzyk wapienny czy krzemionkowy.

Pierwotniaki poruszają się za pomocą wici, rzęsek lub nibynóżek.

Pierwotniaki rozmnażają się zarówno bezpłciowo jak i płciowo.

Rozmnażanie bezpłciowe przebiega na drodze podziału poprzecznego lub podłużnego. W wyniku tego podziału powstają dwa osobniki, których materiał genetyczny nie rożni się od materiału matczynego. Podział wielokrotny nazywany jest schizogonia. W ten sposób powstaje szereg nowych osobników potomnych. Innym sposobem rozmnażania bezpłciowego występującego u pierwotniaków jest pączkowanie.

Rozmnażanie płciowe w zależności od tego jak powstają gamety dzieli się na hologamiczne(cały osobnik przekształca się w gamety) i izogamiczne( osobnik produkuje jednakowe gamety).

U pierwotniaków występuje przemiana pokoleń. W zależności od tego, kiedy zachodzi podział mejotyczny (przed czy po zapłodnieniu) cykl życiowy pierwotniaków dzieli się na haploidalny lub diploidalny.

W królestwie Protista wyróżnia się 5 typów: korzenionóżki (Rhizopoda), orzęski. promienionóżki, wiciowce zwierzęce zarodnikowce

Wiele z nich to pasożyty wywołujące groźne choroby u zwierząt i człowieka.

Najbardziej znanym jest zarodziec malarii, który wywołuje malarię. Człowiek jest żywicielem ostatecznym tego pierwotniaka, a komar widliszek pośrednim, który przenosi larwy zarodźca. Zarodziec malarii charakteryzuje się rozwojem złożonym z kilkoma typami larw. Innymi pasożytami chorobotwórczymi są:

  • rzęsistek pochwowy- pasożyt dróg rodnych kobiety- wywołuje rzęsistkowicę;
  • świdrowiec gambijski- przenoszony przez muchy tse- tse- wywołuje śpiączkę afrykańską;
  • lambia- choroby wątroby, trzustki i dwunastnicy.

Strategia życia jaką jest pasożytnictwo funkcjonowała najprawdopodobniej już od samych początków, kiedy pojawiły się organizmy żywe. Relacje pomiędzy pasożytem a żywicielem są "wyważone". Wprawdzie pasożyt osłabia organizm swojego żywiciela i wywołuje różnego rodzaju choroby, ale nie doprowadza go do szybkiej śmierci, gdyż oznaczałoby to, że on sam również musi zginąć. Można powiedzieć więc, że obecność pasożytów w populacji nie ogranicza jej całkowicie lecz powstaje stan równowagi, w którym mogą organizmy funkcjonują prawidłowo. Stan równowagi dotyczy: liczebności, zagęszczenia, struktury wiekowej.