Ochrona przyrody nie jest pojęciem obejmującym wiele zagadnień. Oznacza najczęściej działania podejmowane dla zabezpieczenia i zachowania całości przyrody lub jej poszczególnych składników przed zagrożeniami, mogącymi spowodować jej zniszczenie lub przekształcenie. Początki ochrony przyrody sięgają czasów Bolesława Chrobrego. Termin "ochrona przyrody" jest powszechnie kojarzony wyłącznie z parkami narodowymi.

Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat w procesie budowy nowych dróg w sposób zdecydowany przekształciliśmy rolniczo-leśną przestrzeń produkcyjną i dokonujemy fragmentaryzacji środowiska oraz zmian w krajobrazie przyrodniczym. Znaczną część terenów pokryto betonem i asfaltem.

Proces ten przebiega lawinowa, pojazdów jest coraz więcej.

Niszczeniu ulęgają bezpowrotnie biotopy wodne, fragmenty lasów i zadrzewień śródpolnych. W procesie budowy dróg i linii klejowych, środowisko naturalne zostaje podzielone na małe enklawy i zwierzęta nie mają warunków do dalszej egzystencji. Większość gatunków ssaków może żyć na znacznych przestrzeniach w poszukiwaniu miejsc żerowania.

Zwierzęta, po przecinaniu terenu siecią dróg giną z powodu nadmiernego rozdrobnienia środowiska, dlatego, aby zło było jak najmniejsze, człowiek musi stworzyć najlepsze warunki zastępcze dla świata fauny bytującej w otoczeniu np. linii kolejowych. Nie da się skutecznie chronić zagrożonych gatunków bez ochrony ich siedlisk, czyli środowisk bytowania. W Polskich lasach występuje około 60-70% dziko żyjących organizmów.

Elementami ochrony środowiska jest zakładanie parków narodowych, rezerwatów przyrody i innych form ochrony.

Obejmują one ochroną zarówno zwierzęta jak i gatunki roślin.

Obszarem obejmującym zachowanie w stanie niezmienionym lub mało zmienionym ekosystemu są rezerwaty przyrody. Określone gatunki zwierząt, ptaków, roślin, mają dużą wartość pod względów krajobrazowym. Jest to teren wykorzystywany do badań przez przyrodników i biologów, prowadzone są badania nad populacjami i gatunkami roślin i zwierząt Pierwsze rezerwaty przyrody na polskich ziemiach powstały jeszcze w okresie zaborów, jako obiekty tworzone z inspiracji przyrodników przez indywidualnych posiadaczy na obszarach ich własności lub w trybie zarządzeń wewnętrznych administracji dóbr rządowych. W sensie prawa rezerwatami przyrody są jedynie obiekty uznane za takie w trybie przewidzianym ustawą. Nie zmienia to jednak faktu, iż istnieją także inne obszary, których status odpowiada funkcjom rezerwatu oraz że w sensie przyrodniczych motywów i skutków objęcia ochroną trudno jest ściśle rozgraniczyć niektóre duże rezerwaty od parków narodowych.

Rezerwaty dzielimy pod względem reżimu ochronnego na: ścisłe i częściowe, a pod względem przedmiotu ochrony na:

  • faunistyczne,
  • krajobrazowe,
  • leśne,
  • torfowiskowe
  • florystyczne
  • wodne
  • stepowe
  • przyrody nieożywionej
  • słonoroślowe

Podział ten nie wynika bezpośrednio z aktów prawnych, ale kategorie reżimu ochronnego ustala się na podstawie zakresu wprowadzonych ograniczeń, zasadnicze znaczenie ma tu zakaz wykonywania wszelkich zabiegów bez zgody Głównego Konserwatora Przyrody, a rodzaj rezerwatu wynika z analizy sprecyzowanego w zarządzeniu celu ochrony.

W celu stwierdzenie czy system ochrony rezerwatów spełnia swoje zadania , podjęto badania z których wynikało że:

1. Rozmieszczenie rezerwatów jest zbyt nieregularne, przy czy ich niedostatek występuje na nizinach.

2. Mamy zbyt dużo rezerwatów małych, które często nie spełniaj swoich zadań ochronnych.

3. Zbyt mało rezerwatów chroni obszary o największej różnorodności gatunków.

4. Znaczna ich liczba znajduje się na obszarach o wysokim stopniu skażenia.

5. Rezerwaty nie chronią w zadawalającym stopniu całego zróżnicowania zbiorowisk roślinnych w

Polsce, ani rzadkich i zagrożonych gatunków.

6. Rozwój ochrony rezerwatowej winien zmierzać do zwiększenia obszaru objętego systemem, ze

szczególnym uwzględnieniem terenów o wysokich walorach przyrodniczych.

Siec rezerwatów i parków narodowych w naszym kraju odegrała zasadniczą rolę w ocaleniu przed zagładą wielu gatunków, zbiorowisk, ekosystemów i krajobrazów stanowiących ważny element naszego dziedzictwa. Jej dalszy rozwój jest niezbędny, aby wraz z innymi kategoriami terenów chronionych można było stworzyć racjonalny system obszarowej ochrony przyrody.

Przykładem mogą być trzy rezerwaty występujące na terenach miasta Gdyni.

Do najstarszych rezerwatów przyrody w Polsce można zaliczyć znajdujący się na terenach Gdyni rezerwat występujący pod nazwa "Kepa Redłowska". Podlega on ochronie częściowej i został utworzony w celu ochrony obecnych tam zasobów przyrody. Piękno tego środowiska można zauważyć m. in.:

- nadmorskim krajobrazie, polodowcowym kępy morenowej wysoczyzny

- pozostałości zbiorowisk leśnych w stanie nie naruszonym ekologicznie, w których przeważają:

acidofilny las bukowo-dębowy (kwaśna dąbrowa), kwaśną buczynę niżową, żyzną buczynę niżową

- charakterystyczny dla zmieniających się zbiorowisk roślinnych aktywny klif z grupą procesów

geomorfologicznych

- gatunek rośliny, który został wpisany na listę zagrożonych wyginięciem i podlegający całkowitej

ochronie - jarząb szwedzki

Elementem najbardziej charakterystycznym rezerwatu pod nazwą "Kepa Redłowska" jest klif. Klif występuje w różnorakich formach ciągnących się wzdłuż wybrzeża. Dwa aktywne odcinki inicjowane przez ambrozje to klif gdański i klif cypla redlowskiego, które można zaliczyć do najładniejszych krajobrazowo i najciekawszych pod względem urzeźbienia terenu. Na pozostałych odcinkach, brzeg posiada większość martwego klifu, zalesionego zbocza wysoczyzny morenowe.

W rezerwacie stwierdzono występowanie wielu rodzajów roślin naczyniowych, w tym duża ilość gatunków chronionych, do których należą zarośla rokitnika.

Kolejny rezerwat przyrody okolic Gdyni to "Kacze Łęgi":

Kolejny rezerwat jest rezerwatem florystyczno-leśnym, zajmujący powierzchnie około 8,97 ha, obejmuje pewien odcinek dna Kaczej Doliny (od nazwy rzeki Kaczej). Celem ochrony rezerwatu jest utrzymanie zbiorowiska łęgowego związanego z wiekowym drzewostanem w tym wieloma drzewami pomnikowymi oraz bogatym runem. Łęg ten zajmuje prawie całą powierzchnię rezerwatu.

Chroni on również pozostałości dawnej szaty roślinnej dolin rzecznych. W zbiorowisku drzew przeważa czarna olsza i wyniosły jesion. Można spotkać również świerk zwyczajny. Wartość rezerwatu oprócz występujących wielu gatunków roślin górsko - podgórskich podkreśla obecność czterech gatunków roślin znajdujących się na liście ginących i zagrożonych roślin Pomorza Zachodniego.

Należy wymienić: przetacznik górski, szczaw gajowy, wiechlina odległokłosa i kozłek bzowy.

Z położonych wyżej dróg leśnych można podziwiać walory rezerwatu, które najpiękniej prezentują się jesienią.

Trzecim rezerwatem przyrody jest "Cisowa":

Rezerwat Cisowa, to obszar porośnięty wieloma okazałymi drzewami i roślinami zielnymi, powstały w 1983 r. i obejmujący dolinę potoku Cisówka o powierzchni 24,76 ha. Zadaniem rezerwatu jest pilnowanie przed naruszeniem naturalnej rzeźby terenu oraz odcinka buczyny wybrzeżnej i łęgu jesionowo - olszowego.

Bardzo ważne jest również ochrona roślinności źródliskowej. Do najcenniejszych gatunków roślin występujących w rezerwacie należą: marzanka wonna, paprotka zwyczajna, kruszyna pospolita i konwalia majowa.

Parkiem krajobrazowym nazywamy teren chroniony z powodu obecności obiektów przyrodniczych, wartości historycznej i kulturowej terenu. Na terenie Gdyni został utworzony w 1979 r. Trójmiejski Park Krajobrazowy.

Park obejmuje część wysoczyzny morenowej wraz z jej strefą krawędziową o powierzchni ogólnej 20104 ha.

W obrębie tej wysoczyzny występują liczne rozcięcia erozyjne z bardzo ciekawymi krajobrazowo dolinami, bogactwem terenów leśnych zajmujących około 90% całej powierzchni rezerwatu.

Przeważającymi zbiorowiskami roślinnymi są fitocenozy lasów bukowo - dębowych, bukowych i gradowych, w dnach rozcięć można spotkać lasy łęgowe olszowo - jesionowe.

W Trójmiejskim Parku Krajobrazowym znajdują się dwa rezerwaty przyrody i kilkanaście pomników przyrody. Pomniki te, są pod ochroną jako zabytki przyrody, charakteryzujące się nieocenionymi wartościami kulturowymi, krajobrazowymi, estetycznymi i historyczno - pamiątkowymi.

Najciekawszymi strukturami przyrodniczymi są klify. Występują one tylko w strefie nadmorskiej, specyficzne warunki siedliskowe spowodowały wykształcenie tu środowiska z wieloma gatunkami rzadkich i objętych ochrona roślin. Klif np. Redłowski jest klifem aktywnym i stanowi cenne źródło informacji geologicznej. Zarówno klify aktywne jak i martwe posiadają bardzo bogate walory krajobrazowe.

Kamienna góra jest obszarem, na który składają się park Kamienna Góra, skarpy klifów od strony zatoki oraz dzielnica domków jednorodzinnych. Są to rezydencje pochodzące głównie z okresu międzywojennego. Pośród drzew rosnących na tym obszarze dominują klony, buki, można spotkać dęby, jarzębiny i drzewa czereśni. Skwery i zieleńce obejmują dużą część terenów i można stwierdzić, że jest to teren najlepiej zagospodarowanych i najładniejszych okolic Gdyni.

Znajduje się również zespół dworsko - parkowy. Drzewostan tworzą w nim głównie drzewa takie jak: topole, wierzby, buki, graby, klony, a z gatunków pochodzenia "obcego" można wymienić takie drzewa jak: kasztanowce, daglezje i grochozrzewy. Na terenie tego zespołu znajdują się dwa pomniki przyrody (kasztanowce) oraz drzewa o rozmiarach pomnikowych np. buk o średnicy 135 cm.

W Polsce formami ochrony przyrody są:

- parki narodowe

- rezerwaty

- parki krajobrazowe

- zespoły przyrodniczo - krajobrazowe

- stanowiska dokumentacyjne

Na terenie naszego kraju istnieją już:

- 120 parków krajobrazowych i ich strefy ochronne

- 23 parki narodowe i ich strefy ochronne

- 310 obszarów chronionych

- 1346 rezerwatów przyrody

- 63 stanowiska dokumentacyjne

- 122 zespoły przyrodniczo - krajobrazowe

Została utworzona baza danych informująca o poszczególnych formach ochrony i pozwala na uzyskanie danych o zakresie informacyjnym:

- powierzchnia obszaru chronionego

- powierzchnia i ilość rezerwatów przyrody

- powierzchnia pod ścisłą ochrona (dotyczy parków narodowych i rezerwatów)

- położenie fizyczno -geograficzne i administracyjne, deniwelacje (dotyczy parków narodowych)

- opis przyrodniczy walorów danego obszaru

- gatunki chronione występujące na danym obszarze

- akt prawny powołujący obszar oraz dokumenty wprowadzające zmiany w powierzchni lub

funkcjonowaniu obszaru

Park narodowy - jest o obszar wyrażający się szczególnymi walorami przyrodniczymi, kulturowymi i społecznymi o powierzchni nie mniejszej niż 1 tyś. ha, na którym objęta jest ochroną cała przyroda oraz jego walory przyrodnicze. Tworzy się go w celu zachowania różnorodności biologicznej, ocaleniu przed zagładą wielu gatunków, zbiorowisk, ekosystemów i krajobrazów stanowiących ważny element naszego dziedzictwa,

przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, roślinnych i zwierzęcych.