Człowiek od zarania dziejów przekształca środowisko naturalne w taki sposób aby służyło jego celom. Niestety działalność człowieka odbija się negatywnie na naturalnej przyrodzie. Niektóre zmiany są już nieodwracalne. Człowiek stanowi zagrożenie dla Ziemi jednak jest to jednocześnie zagrożenie dla niego samego. Ogromne ilości pyłów i zanieczyszczeń jakie wydobywają się kominów fabrycznych i rur wydechowych dostają się do powietrza , którym oddycha człowiek i wszystkie inne żywe organizmy. Zanieczyszczone powietrze dostając się do naszych organizmów może stać się przyczyna poważnych schorzeń układu oddechowego a nawet zmian nowotworowych. To samo dotyczy skażonej wody , którą pijemy oraz gleby , którą wykorzystujemy do uprawy wielu roślin.
W wyniku działalności różnych gałęzi przemysłu do atmosfery uwalniane są olbrzymie ilości szkodliwych substancji, przybywa samochodów które również są emitorami zanieczyszczeń.
Do rzek i jezior wpływają nieczyszczone ścieki przemysłowe i komunalne, powodując zagładę ryb oraz innych wodnych organizmów. Skażeniu ulega również gleba co odbija się ta szacie roślinnej. Człowiek potrafi również przekształcać i niszczyć naturalny krajobraz. W okolicy wielkich hut, elektrowni, kopalń piętrzą się ogromne hałdy. Zajmują one często znaczne obszary. Np. wszystkie hałdy w okolicy Wałbrzycha, objętością są równe Górą Wałbrzyskim. Oprócz opisanych wyżej aspektów wielko skalowych, możemy mówić również o degradacji środowiska na mniejsza skale nawet przez pojedynczych ludzi. Często widujemy w lesie dzikie wysypiska śmieci, nie mamy oporu by wyrzucić w lesie szklaną butelkę która później wywołuje pożar itd. Ubywa naturalnych krajobrazów, sytuacja ta na pewno nie ulegnie poprawie. Miasta rozrastają się, potrzebne są nowe tereny pod zabudowę. Zakłady przemysłowe zajmują coraz większe obszary.
Na szczęście człowiek w porę zorientował się że sytuacja jest coraz gorsza. Powstały plany ochrony naturalnego środowiska. Powinniśmy objąć ochroną nie tylko poszczególne gatunki zwierząt i roślin ale tez całe ekosystemy w które stanowią ich środowisko życia. Musimy dopilnować aby nasze dzieci i wnuki również miały szanse cieszyć oko pięknymi krajobrazami oraz podziwiać dziko żyjące zwierzęta.
Na całym świecie stworzone zostały prawne ramy i możliwości dotyczące ochrony przyrody.
W Polsce obowiązuje ustawa z roku 1980 "O ochronie i kształtowaniu środowiska" oraz ostatnio nowelizowana ustawa z roku 1991 o "Ochronie środowiska". Określają one kilka form ochrony przyrody w naszym kraju:
- Parki narodowe
- Parki krajobrazowe
- Obszary chronionego krajobrazu
- Pomniki przyrody
- Rezerwaty przyrody
- Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
Park narodowy
Jest to obszar prawnie chroniony (o powierzchni min 1000 ha.) na którym zachowane zostało naturalne środowisko lub nieznacznie zmienione przez działalność człowieka. Ochronie podlegają w nim wszystkie elementy przyrody, zarówno ożywione jak i nieożywione. Głównymi funkcjami parków narodowych jest ich funkcja naukowo- badawcza, krajoznawcza, społeczna, kulturowa oraz wychowawcza. Park narodowy stoi najwyżej w hierarchii for ochrony przyrody. W obszarze parków dodatkowo wyznacza się obszary ochrony całkowitej i częściowej. W obszarze ochrony całkowitej zakazana jest jakakolwiek działalność człowieka, natomiast w obszarach ochrony częściowej dopuszczana jest działalność prowadząca do rekultywacji naturalnego środowiska tj. przywrócenia mu pierwotnego kształtu.
Parki narodowe w Polsce.
|
nr
|
Nazwa Parku
|
Rok założenia
|
Powierzchnia
km2
|
|
1
|
Babiogórski PN
|
1954
|
33,92
|
|
2
|
Białowieski PN
|
1947
|
105,02
|
|
3
|
Biebrzański PN
|
1993
|
592,23
|
|
4
|
Bieszczadzki PN
|
1973
|
292,02
|
|
5
|
PN Bory Tucholskie
|
1996
|
47,98
|
|
6
|
Drawieński PN
|
1990
|
113,42
|
|
7
|
Gorczański PN
|
1981
|
70,30
|
|
8
|
PN Gór Stołowych
|
1993
|
63,39
|
|
9
|
Kampinoski PN
|
1959
|
385,44
|
|
10
|
Karkonoski PN
|
1959
|
55,76
|
|
11
|
Magurski PN
|
1995
|
194,39
|
|
12
|
Narwiański PN
|
1996
|
73,50
|
|
13
|
Ojcowski PN
|
1956
|
21,46
|
|
14
|
Pieniński PN
|
1954
|
23,46
|
|
15
|
Poleski PN
|
1990
|
97,62
|
|
16
|
Roztoczański PN
|
1974
|
84,83
|
|
17
|
Słowiński PN
|
1967
|
186,18
|
|
18
|
Świętokrzyski PN
|
1950
|
76,26
|
|
19
|
Tatrzański PN
|
1954
|
211,64
|
|
20
|
PN Ujście Warty
|
2001
|
80,38
|
|
21
|
Wielkopolski PN
|
1957
|
75,84
|
|
22
|
Wigierski PN
|
1989
|
150,86
|
|
23
|
Woliński PN
|
1960
|
109,37
|
Wyróżnione- stanowią światowy rezerwat biosfery UNESCO
Park krajobrazowy
Jest to forma ochrony przyrody, mająca na celu zachowanie obszaru o wyjątkowej wartości pod względem krajobrazowym, historycznym, przyrodniczym, krajoznawczym. Na terenie parku krajobrazowego dopuszczona jest działalność człowieka w większym stopniu niż w parku narodowym. Park krajobrazowy może być powołany na podstawie rozporządzenia wojewody. Grunty położone w obrębie parku krajobrazowego mogą być wykorzystywane rolniczo oraz w inny sposób.
W Polsce w roku 1999 istniało 120 parków krajobrazowych, zajmują one wspólnie
2,5 mln ha.
Przykładowe polskie parki krajobrazowe:
-PK Doliny Sanu
-PK Gór Opawskich
-PK Gór Sowich
-Dłubniański PK
-Kaszubski PK
Największe z pośród parków krajobrazowych są PK Puszczy Knyszyńskiej, PK Pogórza Przemyskiego, Mazurski PK oraz Popradzki PK.
Obszary chronionego krajobrazu.
Zajmują znacznie większe przestrzenie niż parki krajobrazowe. Obejmują pełne jednostki przyrodnicze takie jak doliny rzeczne, ciągi wzgórz itp. OCK są tworzone w celu zachowania dobrych warunków rekreacyjnych, działalność różnego rodzaju nie podlega tam dużym ograniczeniom
Rezerwat biosfery
Status rezerwatów biosfery otrzymują te miejsca na Ziemi które reprezentują szczególnie cenne naturalne krajobrazy. Na całym świecie wyznaczono ich 119. W Polsce zaliczona do rezerwatów biosfery 6 obszarów:
- Białowieski Park Narodowy
- Bieszczadzki Park Narodowy
- Babiogórski Park Narodowy
- Karkonoski Park Narodowy
- Słowiński Park Narodowy
- Tatrzański Park Narodowy
- Rezerwat łabędzi niemych na jeziorze Łuknajno
Rezerwat przyrody
Jest to jedna z najstarszych form ochrony przyrody w Polsce. Pierwszy rezerwat założono już w roku 1826 w Wierzch lesie w Borach Tucholskich, chroni on tamtejsze cisy.
Rezerwat przyrody jest znacznie mniejszy powierzchniowo od Parku narodowego. Może być ustanawiany dla ochrony tylko jednego elementu ekosystemu. Wyróżniamy rezerwaty faunistyczne, florystyczne, wodne, torfowiskowe, krajobrazowe itd.
Rezerwaty dzielimy na te z ochroną ścisłą i częściową. W pierwszych zakazana jest jakakolwiek działalność gospodarcza człowieka mogąca szkodzić naturalnemu stanowi. W rezerwatach z ochroną częściową dopuszczona jest pewna określona działalność człowieka.
Pomnik przyrody.
Objęte ochroną prawną formy przyrody ożywionej jak i nieożywionej, cenne z powodów naukowych, historycznych, kulturowych określane są mianem pomników przyrody. Mogą to być pojedyncze skałki lub ich grupy, stare drzewa, eratyki (głazy narzutowe), parki, aleje, wodospady, jaskinie z ciekawa szatą naciekową itd. W naszym kraju znajduje się 33 tyś pomników przyrody, największa grupą są pojedyncze drzewa oraz grupy drzew.
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.
Ta forma ochrony przyrody obejmuje konkretne gatunki roślin jak i zwierząt, które w wyniku działalności człowieka zagrożone są wymarciem. Chronione są także gatunki reliktowe, endemiczne oraz takie które posiadają w danym państwie granicę występowania. Dzięki ochronie zagrożonych gatunków roślin i zwierząt zapewniamy zachowanie bioróżnorodności danego ekosystemu. Tym samym zapobiega się zachwianiu równowagi w tym ekosystemie, co często wywołuje wyeliminowanie nawet jednego gatunku zwierzęcia lub rośliny.
W stosunku do gatunków objętych prawną ochrona nie wolno:
- Zabijać, płoszyć, odławiać, preparować, przechowywać w niewoli
- umyślnie niszczyć ich gniazda, nory, legowiska i żeremia
- niszczyć jaj, osobników młodych oraz innych rozwojowych form (larw, kijanek, poczwarek, piskląt)
- fotografować zwierząt chronionych podczas rozrodu oraz chowu młodych w swoich miejscach naturalnego bytowania
- handlować zwierzętami chronionymi żywymi oraz martwymi ani w żaden sposób pozyskiwać dzięki nim pieniądze
- wywozić poza granice kraju
Podobne zasady dotyczą roślin objętych ochrona ścisłą. Nie wolno ich zrywać, umyślnie niszczyć itd. Rośliny objęte ochrona częściową mogą być wykorzystywane w określony sposób, do produkcji leków i innych celów gospodarczych.
Prawny status ochrony gatunkowej nadawany jest w Polsce przez ministra ochrony środowiska zasobów naturalnych i leśnictwa wspólnie z ministrem rolnictwa i gospodarki żywnościowej. W skali światowej ochroną gatunkową roślin i zwierząt zajmuje się Survival Service Commission (Stała Komisja do spraw Ginących Roślin i Zwierząt przy IUCN).
