Konkurencja międzygatunkowa - wywieranie wpływu na siebie dwóch gatunków, które albo korzystają z tych samych, ograniczonych zasobów środowiska - wówczas korzyść odnoszona przez gatunek A jest jednocześnie szkodą dla gatunku B, ponieważ tego, z czego oba chcą skorzystać, nie starcza dla nich obu naraz - albo ograniczają się nawzajem (szkodzą sobie, przeszkadzają sobie), gdy korzystają z tych samych zasobów środowiska, chociaż te zasoby nie są ograniczone - wówczas gatunek A zmniejsza gatunkowi B dostępność do jakiegoś zasobu środowiska lub dostępność ta zmniejsza się dla obu gatunków;

Współzależności biotyczne między różnymi gatunkami zwierząt są bardzo różnorodne i często trudne do sprecyzowania. Ogólnie biorąc oddziaływanie na siebie dwóch gatunków może być dodatnie lub ujemne. Klasyfikacja opiera się głównie na korzyściach lub szkodach, mających znaczenie dla jednego lub obu współżyjących ze sobą gatunków. Głównym kryterium podziału są związki odżywcze o obronne między populacjami.

Oddziaływanie dodatni - Możemy wyróżnić trzy rodzaje oddziaływań dodatnich

Komensalilizm - jest to taki typ współzależności między dwoma gatunkami, w którym jeden odnosi wyraźne korzyści, nie przynosząc korzyści ani szkody drugiemu. Komensalizm jest szczególnie powszechną formą współżycia organizmów żyjących w środowisku wodnym. Właściwie każdy robak, małż czy gąbka żyjąca w oceanie, maja swoich komensali, które znajdują schronienie w jamach wykopanych przez duże robaki morskie lub w muszlach małżów. Komensalami jest wiele ryb, pierścienic i krabów, które korzystają z resztek pokarmowych innych zwierząt lub żywią się ich wydalinami.

Kooperacja jest podobnym zjawiskiem do komensalizmu. Jest rodzaj współzależności między dwoma gatunkami wyróżniającej się tym, że oba odnoszą korzyści ze swojej obecności, ale jednocześnie nie są od siebie całkowicie uzależnione. Każdy z nich jest zdolny do przeżycia bez towarzystwa drugiego. Przykładem tego typu oddziaływania są zależności między jamochłonami i krabami. Wiele jamochłonów żyje przytwierdzonych na grzbiecie krabów. Stanowią one osłonę dla kraba i spełniają funkcje obronne, zaś mają zapewniony środek lokomocji i resztki pożywienia krabów.

Innym przykładem kooperacji jest zależność między nosorożcem a ptakami należącymi do gatunków bąkojadów. Bąkojad żywi się pasożytami skóry nosorożca, uwalniając go od dokuczliwych pasożytów.

Mutualizm - określa się pojęcie współzależności między dwoma gatunkami, z której oba gatunki czerpią korzyści, przy czym jednocześnie są od siebie całkowicie uzależnione. W naturalnych warunkach żaden z współżyjących ze sobą symbiontów nie jest zdolny do życia samodzielnego. Duże znaczenia ma mutualizm dla organizmów cudzo- i samo-żywnych. Często jest on bardzo ścisły.

Oddziaływanie ujemne - ujemna współzależność między poszczególnymi gatunkami mogą mieć różny charakter. W tym przypadku zwykle jeden z gatunków określa się jako gatunek szkodliwy, ale nie oznacza to, że wzajemne ujemne oddziaływanie jest szkodliwe z punktu widzenia przeżycia gatunku i jest rozwoju ewolucyjnego. Ujemne oddziaływanie mogą przyspieszać proces doboru naturalnego, eliminować osobniki słabe i nie przystosowane do środowiska bądź zapobiegać nadmiernemu zagęszczaniu organizmów.

Wyróżniamy następujące rodzaje ujemnych współzależności między dwoma gatunkami:

Konkurencja zachodzi między osobnikami mającymi zbliżone wymagania (pokarmowe, klimatyczne), a więc najostrzej będzie ona występować między osobnikami tego s a m e g o gatunku, gdyż zamieszkują one ten sam teren i żywią się tym samym pokarmem.

konkurencja wewnątrzgatunkowa - wywieranie wpływu na siebie osobników tego samego gatunku, które w ten sam sposób korzystają z tych samych, ograniczonych zasobów środowiska: korzyść odnoszona przez osobnika A jest jednocześnie szkodą dla osobnika B, ponieważ tego, z czego oba chcą skorzystać, nie starcza dla nich obu naraz.

Konkurencja wewnątrzgatunkowa jest zwykle silniejsza od konkurencji międzygatunkowej, gdyż osobniki tego samego gatunku mają niemal identyczne wymagania i współzawodniczą o więcej zasobów niż osobniki różnych, choćby bardzo zbliżonych gatunków. Natężenie konkurencji wewnątrzgatunkowej rośnie wraz ze wzrostem liczebności populacji.

Rezultatem konkurencji może być równomierne rozmieszczenie organizmów (np. równomierne rozmieszczenie roślin pustynnych w rezultacie konkurencji o wodę i allelopatii) lub terytorializm, co zapewnia posiadającym własne terytoria osobnikom dostateczną ilość zasobów, kryjówki etc. Konkurencja prowadzić też może do powstania wśród zwierząt stadnych hierarchii, (która konkurencję łagodzi i osłabia). Konkurencja wewnątrzgatunkowa prowadzi do wzrostu śmiertelności i spadku rozrodczości wraz ze wzrostem liczebności populacji, co jest ważnym mechanizmem regulacji jej liczebności. W efekcie jest podstawowym mechanizmem działania doboru naturalnego.

Osobniki tego samego gatunku w naturalnych warunkach krzyżują się swobodnie, dzięki czemu istnieje przepływ i rekombinacja genów. Sumę materiału genetycznego wszystkich osobników populacji można wiec traktować jako całość, która podlega działaniu doboru naturalnego. Sumę te określamy mianem puli genowej populacji. Zmianami częstości alleli w pulach genowych populacji zajmuje się genetyka populacyjna.

Liczebność populacji zmienia się w czasie. Czynnikami bezpośrednio wpływającymi na to zjawisko są: rozrodczość, śmiertelność, imigracje i emigracje. Imigracje i emigracje mają przeważnie niewielki wpływ na zmiany liczebności populacji, tak więc czynnikami decydującymi w tym przykładzie są rozrodczość i śmiertelność.