NADCIŚNIENIE TĘTNICZE

Nadciśnienie tętnicze jest to podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi powyżej granic normy.

ROZPOWSZECHNIENIE NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Nadciśnienie tętnicze jest jedyną z najczęściej występujących chorób układu krążenia. W Polsce jak i w wielu innych krajach na terenie europy żyje od 15 - 20 % z nadciśnieniem tętniczym. Szacuje się, że tylko w Polsce na nadciśnienie cierpi około 3,5 miliona osób a w tym około 1,5 miliona ma tzw. nadciśnienie utrwalone.

Największą częstotliwość zachorowań na nadciśnienie występuje w: USA, Australii, Nowej Zelandii, Japonii a także w prawie wszystkich krajach europejskich. Miejsca, w których nadciśnienie tętnicze jest rzadkie lub nie występuje w ogóle to: Afryka Wschodnia, Chiny, Wyspy na południowym Pacyfiku oraz niektóre rejony Australii i ameryki Południowej zaludnione przez plemiona charakteryzujące się niewielkim rozwojem cywilizacji. Szczególnie rzadko nadciśnienie występuje wśród ludności zamieszkałej na obszarach wysokogórskich np. w Peru.

CZYNNIKI WPŁYWAJACE NA WYSTĄPIENIE NADCISNIENIA TETNICZEGO

W celu określenia czynników mogących mieć znaczący wpływ na częstość wystąpienia nadciśnienia nieustannie prowadzone są badania nadzorowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Do takich czynników zalicza się:

  • Rozwój cywilizacyjny,
  • Urbanizację,
  • Migrację ludności a co za tym idzie trudności i problemy z przystosowaniem się nowych warunków społecznych i ekonomicznych,
  • Warunki klimatyczne,
  • Czynniki biogeograficzne,
  • Nawyki żywieniowe.

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE A DIETA

Bardzo duże znaczenie maja nawyki żywieniowe a zwłaszcza nadmierne spożywanie soli. Zaobserwowano, że nadciśnienie tętnicze występuje częściej w tych populacjach, w których spożywa się duże ilości soli. Zależność między spożywaniem soli a występowaniem nadciśnienia nie jest do końca jasna. Społeczeństwa różnią się upodobaniami kulinarnymi dotyczącymi zawartości soli w pożywieniu jak również wpływa na to wiele innych czynników, które jeszcze nie są do końca poznane a mogą mieć istotny wpływ na wystąpienie nadciśnienia.

NORMY CIŚNIENIA KRWI

Normami ciśnienia nazywa się prawidłowe wartości, które można uznać za właściwe lub, które pozwalają na rozpoznanie nadciśnienia tętniczego. W osób z nadciśnieniem pierwotnym podwyższony poziom ciśnienia może okazać się jedynym wskazującym na występowanie choroby. Zgodnie z wskazaniami Światowej Organizacji Zdrowia za prawidłowe wartości ciśnienia przyjmuje się 140/90 mm Hg a za nadciśnienie 160/95 mm Hg i więcej. Wartości ciśnienia znajdujące się w przedziale między tymi wskazaniami nazywane są nadciśnieniem granicznym.

W powszedniej praktyce lekarskiej pojedynczy pomiar ciśnienia krwi nie wystarcza do rozpoznania ewentualnej choroby. Ciśnienie krwi ulega wahaniom uzależnionym od różnych czynników głównie od:

  • Pory dnia,
  • Temperatury otoczenia,
  • Stanu emocjonalnego osoby badanej,
  • Warunków, w jakich przeprowadza się pomiar ciśnienia.

U niektórych osób już samo czekanie na pomiar ciśnienia i związany z tym niepokój i stres mogą powodować jego wzrost pomimo tego, że wszystkie warunki pomiaru były prawidłowe. U tych osób występuje tzw. "syndrom białego fartucha". Ciśnienie jest zmienne a jego rozkład w populacji sprawia, że linia oddzielająca ciśnienie prawidłowe od podwyższonego ma charakter umowny. W praktyce lekarskiej przyjmuje się, że za podwyższone przyjmuje się ciśnienie przekraczające 140/90 mm Hg u osób młodych i w wieku średnim zaś u osób starszych 160/95 mm Hg.

JEDNOSTKA CISNIENIA TĘTNICZEGO KRWI

mm Hg czyli milimetr słupa rtęci jest to jednostka ciśnienia. Zwana jest też torem (Tr). Jest ona równa ciśnieniu słupa rtęci (o gęstości 13,59510 g/cm3) wysokości 1 mm w temperaturze 0°C, przy przyspieszeniu ziemskim normalnym gn = 9,80665 m/s2. 1 mm Hg jest równy 1 Tr i wynosi około 33,3224 Pa.

MIERZENIE CIŚNIENIA KRWI

Dzięki pomiarowi ciśnienia krwi można wykryć nadciśnienie nawet u osób, u których jest ono bezobjawowe. Aby wynik pomiary był rzetelny pomiar należy przeprowadzać w odpowiednio przygotowanych warunkach. Najlepszy wynik pomiaru uzyskuje się w spokojnym i ciepłym pomieszczeniu, co najmniej pół godziny po jedzeniu i po odpoczynku trwającym najkrócej 5 - 10 minut. Najlepsza pozycją do mierzenia ciśnienia jest pozycja leżąca. W takich warunkach mierzy się ciśnienie zbliżone do tzw. ciśnienia podstawowego, które jest zazwyczaj niższe od ciśnienia mierzonego po wejściu do gabinetu lekarskiego, czyli od tzw. ciśnienia przygodnego. Zazwyczaj pomiaru ciśnienia dokonuje się w pozycji siedzącej lub rzadziej w pozycji stojącej. Gdy zmieni się pozycję z siedzącej na stojaka może dojść do spadku ciśnienia krwi, które określa się jako hipotonią ortostatyczną. Taki spadek ciśnienia może wystąpić w czasie przyjmowania niektórych leków obniżających ciśnienie krwi, bardzo rzadko może wystąpić samoistnie niezależnie od zażywanych leków lub tez może towarzyszyć niektórym chorobom.

Ciśnienie krwi mierzy się na lewym lub prawym ramieniu z tym, że należy uwzględnić różnicę ciśnienia skurczowego, na obu ramionach, która nie powinna przekroczyć 10 mm Hg.

CIŚNIENIOMIERZE

Pierwszy aparat do pomiaru ciśnienia skonstruował w XIX wieku włoski lekarz, Riva - Rocci. Ciśnieniomierz ten był bardzo podobny do tych używanych obecnie. Metodę pomiaru ciśnienia krwi wprowadził w 1905 roku rosyjski lekarz Korkotow.

Do mierzenia ciśnienia krwi służy aparat nazwany sfigmomanometrem a powszechnie określany ciśnieniomierzem. W codziennym użyciu zastosowanie znalazły sfignonamometry: rtęciowe, sprężynowe, elektroniczne. Ciśnieniomierze rtęciowe są bardzo dokładne a jedyną ich wadą jest to, że są duże i trudno je przenieść. Używa się ich w szpitalach, przychodniach. Ciśnieniomierze sprężynowe są mniejsze i bardziej wygodne w użyciu i dlatego mogą być używane prawie wszędzie. Ale za to, że są mniej dokładne od ciśnieniomierzy rtęciowych musza być częściej sprawdzane z ciśnieniomierzem wzorcowym.

BUDOWA CIŚNIENIOMIERZA

Ciśnieniomierz (sfigmomanometr) składa się z gumowej opaski tzw. mankietu z komora powietrzną, z manometru: rtęciowego, sprężynowego lub elektronicznego, pompki lub kompresora. Wszystkie elementu musza być ze sobą połączone gumowymi rurkami.

MECHANIZM POMIARU CIŚNIENIA KRWI

Badanie ciśnienia krwi polega na jego pomiarze w sposób pośredni lub bezpośredni w dużych tętnicach. Najczęściej ciśnienie mierzy się na lewym lub prawym ramieniu. Opaskę ciśnieniomierza zakłada się w taki sposób, aby równo przylegała do ramienia i znajdowała się na wysokości serca. Jeśli ciśnienie mierzy się przy pomocy nowszego, urządzenia którego mankiet zaopatrzony jest w specjalny czujnik to powinien być on umieszczony w miejscu, w którym można palcami wyczuć tętno na tętnicy ramiennej. Następnie gumowy mankiet należy napełnić powietrzem przy pomocy pompki aż do momentu, kiedy wartość ciśnienia przewyższa tętno. Osoba, która mierzy ciśnienie przykłada słuchawkę do tętnicy łokciowej i bardzo powoli wypuszcza powietrze z mankietu. W momencie pojawienia się pierwszej fali tętna badający wysłuchuje nad tętnica łokciowa ton a odczytana w tym czasie wartość na zegarze, słupku rtęci czy skali cyfrowej wskazuje wartość ciśnienia skurczowego. W miarę dalszego wypuszczania powietrza z mankietu słyszalne są tony zgodne z akcja sersa. Są one słyszalne aż do momentu, gdy zmniejszają się, cichną i zupełnie zanikają. Wartość ciśnienia odczytana w momencie, gdy ton ciśnienia zanika całkowicie wskazuj wartość ciśnienia rozkurczowego. Po wykonanym pomiarze ciśnienia jego wartość należy zapisać w specjalnym dzienniczku po to, aby w czasie wizyty lekarskiej przedstawić jego pełny obraz.

CEL WYKONYWANIA POMIARÓW CIŚNIENIA TETNICZEGO

Badanie ciśnienia tętniczego krwi wykonuje się rutynowo podczas badań kontrolnych w celu ewentualnego zdiagnozowania nadciśnienia tętniczego. A jeśli nadciśnienie występuje to bada się skuteczność podjętego leczenia. Badanie, ciśnienia tętniczego może być wykonywane bez zaleceń lekarza.

PRZECIWWSKAZANIA DO POMIARU CISNIENIA TETNICZEGO

Właściwie nie ma przeciwwskazań do wykonania pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Jednak dla własnego bezpieczeństwa należy powiadomić osobę wykonująca pomiar o wcześniejszych wartościach pomiaru ciśnienia, o odczuwanych dolegliwościach czy aktualnie przyjmowanych lekach.

POWIKŁANIA PO BADANIU

Po wykonaniu pomiary tętniczego krwi nie występują powikłania. Badanie takie morze być powtarzane kilkakrotnie niezależnie od wieku, stanu zdrowia a także u kobiet ciężarnych.

RODZAJE NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

NADCISNIENIE PIERWOTNE

Nadciśnienie pierwotne, samoistne, choroba nadciśnieniowa jest najczęściej występującą formą nadciśnienia tętniczego. Występuje u około 90% osób z podwyższonym ciśnieniem krwi. Przyczyna wystąpienia nadciśnienia pierwotnego nie jest jeszcze dokładnie poznana. U niektórych osób cierpiących na tą postać nadciśnienia wykrywa się pewne zaburzenia w funkcjonowaniu mechanizmów uczestniczących w regulacji ciśnienia krwi. Istotne znaczenie mają najprawdopodobniej czynniki genetyczne, na co wskazywałoby częstsze występowanie nadciśnienia w rodzinach, w których takie nadciśnienie już występuje. Jest również szereg informacji świadczących, że ważny wpływ na wystąpienie tej choroby mogą mieć czynniki środowiska zewnętrznego takie jak: tryb życia, rodzaj wykonywanej pracy, stres, dieta. Duże znaczenie przypisuje się nadmiernie spożywanej soli. Naukowcy i lekarze sądzą, że zbyt duże ilości soli wywołują nadciśnienie szczególnie u osób, u których występują predyspozycje genetyczne do rozwoju tego zaburzenia. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi nadciśnienia jest otyłość. Otyłość i nadciśnienie tętnicze bardzo często występują razem. Otyłość podobnie jak nadciśnienie niejednokrotnie ma podłoże genetyczne.

Nadciśnienie pierwotne może wystąpić w każdym wieku, ale zazwyczaj pojawia się między 30 a 40 rokiem życia. Częściej wykrywane jest u kobiet niż u mężczyzn. Na początku choroby mogą nie występować żadne objawy świadczące o rozwijającej się chorobie. Choroba ta może przebiegać bezobjawowo nawet kilka a nawet kilkanaście lat. Objawy, które mogłyby świadczyć o chorobie są mało charakterystyczne i zwykle nie są wiązane z nadciśnieniem np. bóle głowy, nadmierna pobudliwość nerwowa. Zazwyczaj nadciśnienie pierwotne wykrywane jest przypadkowo podczas badań kontrolnych lub badań wykonywanych z innych przyczyn.

W początkowej fazie choroby wzrost ciśnienia może mieć charakter niestały i może występować w niektórych sytuacjach a zwłaszcza w warunkach wzmożonego i długotrwałego napięcia nerwowego, zmęczenia czy przepracowania. Często zdarza się, że ciśnienie krwi mierzone w przychodni lekarskiej jest znacznie podwyższone a to mierzone w domu jest prawidłowe.

Choroba nadciśnieniowa, która nie jest leczona prowadzi do poważnych zmian w układzie sercowo - naczyniowym. Najszybciej i najskuteczniej można określić wpływ podwyższonego ciśnienia na naczynia krwionośne badając dno oka. We wczesnych stadiach choroby obraz dna oka może być prawidłowy, lecz wraz z jej postępem mogą pojawić się zmiany, które zależą od stopnia zaawansowania choroby. W diagnostyce i leczeniu nadciśnienia bardzo ważne jest regularne powtarzanie badania dna oka. Śledzenie zmian zachodzących w naczyniach pozwala na ocenę skuteczności podjętego leczenia. Innym powodem jest możliwość szybkiego rozpoznania tzw. nadciśnienia złośliwego, które jest ciężką postacią nadciśnienia tętniczego i wymaga podjęcia niezwłocznego a zarazem aktywnego leczenia.

Nadciśnienie tętnicze bardzo znacząco wpływa na prace serca gdyż nasilona jest akcja lewej komory, która musi pokonać większy opór w czasie wyrzucania krwi do układu tętniczego. Gdy nadciśnienie jest nieleczone lub utrzymuje się długo dochodzi do przerostu lewej komory a następnie do dalszego upośledzania jej funkcji, czego konsekwencją może być niewydolność krążenia.

Nadciśnienie tętnicze należy do głównych czynników sprzyjających występowaniu choroby wieńcowej. Przyczynia się do rozwoju zmian miażdżycowych w tętnicach wieńcowych oraz do zmian w lewej komorze serca.

Nieleczone nadciśnienie może prowadzić do zawału serca, udaru mózgu, niewydolności nerek. U części chorych dochodzi do rozwoju nadciśnienia złośliwego, które charakteryzuje się znacznie podwyższonym ciśnieniem krwi, dużymi zmianami w dnie oka i szybko postępującym uszkodzeniem naczyń krwionośnych. W nieleczonym nadciśnieniu złośliwym rokowania nie są dobre, jednak, gdy chory zostanie szybko hospitalizowany to nadzieje mogą być znacznie lepsze.

NADCIŚNIENIE OBJAWOWE

Nadciśnienie objawowe różni się od nadciśnienia pierwotnego tym, że podwyższone ciśnienie krwi może być objawem innych chorób o znanym pochodzeniu i poznanym obrazie klinicznym.

U niewielkiej liczby osób, u których wykryto podwyższone ciśnienie krwi występuje tzw. nadciśnienie objawowe nazwane też nadciśnieniem wtórnym. Ten typ nadciśnienia może być spowodowany różnymi przyczynami. Najczęściej są to choroby nerek, choroby gruczołów dokrewnych a w szczególności nadnerczy oraz wady rozwojowe naczyń krwionośnych. Niektóre z tych chorób jak np. zwężenie tętnicy nerkowej, zwężenie ścieśni aorty, guz nadnerczy leczone są operacyjnie a nadciśnienie towarzyszące tym chorobom jest zazwyczaj usuwane.

Najczęściej występującą postacią nadciśnienia objawowego jest nadciśnienie naczyniowo - nerkowe. Przyczyną tego nadciśnienia jest zwężenia światła tętnicy i ograniczenie przepływu krwi w jednej lub obu tętnicach. Konsekwencja tego jest niedokrwienie nerki a to z kolei powoduje aktywację nerkowego mechanizmu podnoszącego ciśnienie krwi. Mechanizm ten polega na wzmożonym wytwarzaniu w niedokrwionej nerce reniny - enzymu proteolitycznego, która działa na substrat białkowy znajdujący się we krwi, czyli angiotensynogen w wyniku, czego powstaje angiotensyna I. Następnie angiotensyna I pod wpływem enzymu konwertującego zostaje przekształcona w angiotensynę II, która jest hormonem peptydowym o bardzo silnym działaniu podnoszącym ciśnienie krwi. Przyczyną prowadząca do zwężenia światła tętnic nerkowych u osób dorosłych jest głównie miażdżyca, a następnie dysplazja i niekiedy proces zapalny w tętnicach oraz inne czynniki. Zmiany miażdżycowe występują zazwyczaj w miejscu odchodzenia tętnicy nerkowej od aorty. Występuje zazwyczaj w postaci blaszek miażdżycowych, na które może nakładać się zakrzep i tym samym doprowadzić do całkowitego zamknięcia światła tętnicy, czyli do niedrożności. Zmiany miażdżycowe zachodzące w naczyniach są jedną z przyczyn zwężanie się tętnic nerkowych szczególnie u osób w wieku średnim i starszym. Dotyczy on częściej mężczyzn niż kobiet.

Zmiany w ścianie tętnic nazwane są dysplazją i mogą mieć bardzo różny charakter tzn., że ich wystąpienie może być wrodzone i zlokalizowane w obwodowych częściach tętnic. Dysplazja tętnic występuje zazwyczaj w młodym wieki zazwyczaj u kobiet.

Objawy zwężenia tętnic nerkowych są bardzo niewielkie i nie pozwalają na podstawie zwykłego badanie lekarskiego na rozpoznanie nadciśnienia naczyniowo - nerkowego. Odróżnienie nadciśnienia pierwotnego od nadciśnienia objawowego jest możliwe po wykonaniu szeregu specjalistycznych badań.

Nadciśnienie naczyniowo - nerkowe poddaje się leczeniu chirurgicznemu lub zachowawczemu. Leczenie chirurgiczne polega na wykonaniu przeszczepu tętniczego, poszerzeniu tętnicy lub jej udrożnieniu zaś leczenie zachowawcze jest to przyjmowanie leków obniżających ciśnienie krwi.

Nadciśnienie tętnicze w chorobach nadnerczy jest bardzo rzadkie. Może występować łącznie z guzem chromochłonnym rdzenia nadnerczy, z zespołem Conna czy zespołem Cushinga. Mimo że choroby te należą do bardzo rzadkich to ich objawy są bardzo charakterystyczne a w porę rozpoznane mogą być całkowicie wyleczalne.

INNE PRZYPADKI WYSTĘPOWANIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Nadciśnienie u kobiet w ciąży

U młodych kobiet w ciąży nadciśnienie rozpoznawane jest dosyć często. W tym stanie może pojawić się nadciśnienie pierwotne lub nieco rzadziej nadciśnienie objawowe, które zwykle jest pochodzenie nerkowego. W pierwszej połowie ciąży ciśnienie zwykle się obniża a później nieznacznie wzrasta nie przekraczając jednak prawidłowych wartości. Podwyższone ciśnienie krwi w pierwszym okresie ciąży może świadczyć o wystąpieniu nadciśnienia tętniczego. Kobieta z rozpoznanym nadciśnieniem wymaga właściwej opieki lekarskiej. Musi być ona cały czas pod kontrolą lekarza, który prowadzi leczenie i odpowiednio dobiera leki obniżające ciśnienie gdyż nie wszystkie mogą być przyjmowane w czasie ciąży.

Inaczej jest, gdy nadciśnienie wykryte jest przed ciążą. Nadciśnienie nie jest przeszkodą do zajścia w ciążę. Tyczy się to głównie kobiet cierpiących na nadciśnienie pierwotne o łagodnym charakterze z łagodnie podwyższonym ciśnieniem i które są pod stałą kontrola lekarza. Duże ryzyko powikłań i przeciwwskazania do zajścia w ciążę może wystąpić u kobiet z zaawansowanym nadciśnieniem. W takim przypadku kobieta musi podjąć decyzję biorąc pod uwagę zdrowie swoje i dziecka.

Nadciśnienie a środki antykoncepcyjne

Nadciśnienie tętnicze częściej występuje u kobiet, które stosują doustne środki antykoncepcyjne niż u kobiet, które zapobiegają ciąży w inny sposób. Najprawdopodobniej na wzrost ciśnienia mają wpływ zawarte w tych środkach hormony, które oddziałują na mechanizmy regulujące ciśnienie krwi. Jednak nie u wszystkich kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne takie nadciśnienie musi wystąpić. Dużą rolę mogą tu odegrać predyspozycje rodzinne. U dużej ilości kobiet wzrost ciśnienie w ogóle nie występuje lub jest bardzo niewielki. Wystąpienie nadciśnienia u kobiety długotrwale stosującej takie środki jest sygnałem do zmiany środka antykoncepcyjnego. Zazwyczaj po odstawieniu preparatu ciśnienie krwi stabilizuje się dość szybko.

Nadciśnienie w okresie pokwitania

Wysokie ciśnienie krwi może występować u niektórych kobiet w okresie przekwitania. Przyczyniają się do tego różne dolegliwości ze strony układu krążenia. Gdy nadciśnienie pojawia się po raz pierwszy u kobiet, które do tej pory nie skarżyły się na takie dolegliwości nadciśnienie może mieć charakter przejściowy i po osiągnięciu równowagi hormonalnej ciśnienie może również się unormować. U części kobiet a zwłaszcza tych z rodzinna predyspozycja w tym czasie może ujawnić się nadciśnienie pierwotne. Utrzymujące się nadciśnienie musi być często kontrolowane i poddane odpowiedniemu leczeniu.

Nadciśnienie wieku starszego

Wraz z wiekiem ciśnienie krwi wykazuje tendencje do wzrostu. Z wielu badań i obserwacji wynika ze wzrost ciśnienia z wiekiem jest tym większy im ciśnienie było wyższe w okresie dzieciństwa czy młodości. Nie u wszystkich osób wraz z wiekiem dochodzi do wzrostu ciśnienia. U niektórych ciśnienie w ciągu całego życia utrzymuje się na podobnym poziomie.

Nieznaczny wzrost ciśnienia w miarę starzenia się jest zupełnie normalny i nie wymaga leczenia. U osób starszych wzrasta zazwyczaj ciśnienie skurczowe. Taki wzrost zależy od stwardnienia aorty, przez co traci ona swoją elastyczność wraz z postępującymi zmianami miażdżycowymi. Ciśnienie rozkurczowe nie zmienia się wcale lub nieznacznie wzrasta. W związku z takimi zmianami zwiększa się amplituda między ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym.

Prawidłowe ciśnienie u osób po 60 roku życia nie powinno przekroczyć wartości 160/95 mm Hg. Jednak u większości osób jest ono wyższe. Jeszcze do niedawna uważano, że nadciśnienie w starszym wieku jest zjawiskiem fizjologicznym i nie wymaga ono leczenia. Obecnie wiadomo, że żadne nadciśnienie nie pozostaje obojętne dla zdrowia. W wyniku tego może zwiększyć się ryzyko powikłań ze strony układu sercowo - naczyniowego i powikłań mózgowych.

Wartość ciśnienia, powyżej którego powinno być rozpoczęte leczenie zależy od indywidualnych preferencji chorego tzn. jego wieku, wysokości ciśnienia, wystąpienia powikłań. Ludzie starsi mogą bardzo różnie reagować na zaproponowane im leczenia, dlatego lekarz ze szczególna starannością powinien dobrać leki i ustalić ich dawki. Bardzo ważne jest tez ustalenie granicy, do jakiej można obniżyć ciśnienie gdyż zbyt duże i gwałtowne obniżenie może spowodować bardzo niekorzystne skutki dla życia i zdrowia.

Nadciśnienie a kierowanie pojazdami mechanicznymi

Zdolność do kierowania pojazdami mechanicznymi osób cierpiących na nadciśnienie zależy od stopnia zaawansowania choroby, wystąpienia ewentualnych powikłań a przede wszystkim od rodzaju i dawki przyjmowanych leków. U osób cierpiących na nadciśnienie nie ma zazwyczaj przeciwwskazań do prowadzenia samochodu. Takie przeciwwskazania mogą wystąpić, jeśli choroba ma postać zaawansowaną i występują powikłania zwłaszcza ze strony ośrodkowego układu nerwowego. W takim przypadku występuje zagrożenie dla kierowcy jak i otoczenia.

LECZENIE NADCIŚNIENIA

Wcześnie rozpoczęte leczenia nadciśnienia tętniczego łagodzi jego przebieg, zapobiega powikłaniom, wydłuża życie i zwiększa jego komfort. Dotyczy to wszystkich typów nadciśnienia zarówno do postaci ciężkich nadciśnienia takich jak nadciśnienie złośliwe jak i do form lżejszych o mniej zaawansowanym przebiegu.

Leczenie nadciśnienia jest zazwyczaj długotrwałe z wyjątkiem niektórych postaci nadciśnienia wtórnego, które może być leczone operacyjnie oraz nadciśnienia pierwotnego, w którym może dojść do trwałego wyrównania ciśnienia. Jednak u większości pacjentów leczenie planuje się na czas nieokreślony i prowadzone jest ono przez całe życie.

Leczenie niefarmakologiczne

Osoby z łagodną i graniczną formą nadciśnienia tętniczego mogą tak modyfikować styl życia i pracy, aby wyeliminować w znacznym stopniu szkodliwe bodźce i napięcia dnia codziennego. Metody te są skuteczne jedynie u osób z łagodniejszymi postaciami choroby. U chorych z cięższymi i bardziej zaawansowanymi postaciami nadciśnienia mogą one jedynie być uzupełnieniem leczenia farmakologicznego, przez co zwiększają jego skuteczność. Bardzo często osoby z podwyższonym ciśnieniem krwi są nadmiernie pobudzone, niespokojne a także podatne na stresy. Jest to szczególnie zauważalne we wczesnych stadiach choroby, kiedy to ciśnienie krwi ponosi się w odpowiedzi na różnego rodzaju negatywne bodźce pochodzące ze środowiska wewnętrznego a prawidłowe wartości osiąga w warunkach spokoju i równowagi psychicznej. Bardzo duże znaczenie ma odpowiednie podejście psychoterapeutyczne polegające na indywidualnym dobraniu sposobu leczenia w zależności od charakteru i typu osoby chorej.

W podjęciu leczenia niefarmakologicznego bardzo ważne jest:

  • Rozpoznanie i wyeliminowanie napięć i konfliktów - osoby z nadciśnieniem powinny w pełni wykorzystywać wolny czas na odpoczynek i relaks. Niekiedy zalecane jest leczenie w uzdrowiskach. Wiele obserwacji wskazuje na to, że przebywanie w odpowiedniej miejscowości podczas urlopu czy w kurorcie powoduje obniżenie ciśnienia krwi a niekiedy nawet dochodzi do jego normalizacji. Osoby z nadciśnieniem zazwyczaj dobrze czują się w miejscowościach nizinnych lub podgórskich jednak te mogą być niezbyt dobrze tolerowane przez osoby z zaawansowanymi powikłaniami. Wtedy zalecane są miejscowości o klimacie ostrym i usytuowane na znacznej wysokości powyżej poziomu morza.
  • Regularna aktywność fizyczna - odpowiednio dobrany rodzaj aktywności fizycznej zależny od wieku, stanu zdrowia a także zaawansowania nadciśnienia może mieć ważne znaczenie terapeutyczne. Osoby cierpiące na nadciśnienie mogą uprawiać takie sporty jak: pływanie, turystyka piesza i rowerowa, gimnastyka. Sporty te nie mogą być uprawiane wyczynowo. Nie jest zalecane uprawianie sportów wymagających wkładania dużej siły oraz prędkości. Przeciwwskazane jest nurkowanie oraz długotrwałe przebywanie w zimnej wodzie. Regularna aktywność fizyczna nie tylko korzystnie oddziałuje na ogólny stan organizmu, ale także ma bardzo istotne znaczenie w zapobieganiu otyłości. Otyłość jest czynnikiem sprzyjającym podwyższaniu ciśnienia krwi zaś zmniejszenie masy ciała powoduje obniżenie ciśnienia krwi.
  • Zwalczanie otyłości - walka z otyłością wiąże się z aktywnością fizyczną a także ze sposobem odżywiania. Ważne jest, aby dbać nie tylko o wartości energetyczne posiłków, ale i o skład jakościowy diety. Aby skutecznie walczyć z otyłością należy ograniczyć ilość spożywanych tłuszczów a w szczególności zwierzęcych.
  • Ograniczenie spożywania soli - zbyt duża zawartość soli w posiłkach sprzyja nadciśnieniu szczególnie u osób obarczonych rodzinna predyspozycja. Ograniczenie spożywania soli powoduje obniżenie ciśnienia a niekiedy przynosi znaczna poprawę.
  • Wyeliminowanie używek - palenie tytoniu jest najgroźniejszym czynnikiem powodującym wystąpienie choroby wieńcowej, która jest powikłaniem nadciśnienia tętniczego. Nadciśnienie i palenie tytoniu kilkakrotnie zwiększa ryzyko powikłań, które mogą wystąpić u chorych na nadciśnienie. Nadużywanie alkoholu również może przyczynić się do zwiększenia ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego. U osób z nadciśnieniem alkohol może niekorzystnie wpływać na skuteczność podjętego leczenia.

Leczenie farmakologiczne

W leczeniu nadciśnienia stosuje się bardzo wiele leków różniących się od siebie mechanizmem działania, aktywnością oraz innymi właściwościami, które mogą mieć istotny wpływ przy doborze leku. Wybór odpowiedniego leku i sposobu jego stosowania zależy przede wszystkim od stanu chorego i stopnia zaawansowania choroby. Rodzaj leku bądź leków i odpowiednie dawkowanie ustala lekarz kierując się nie tylko wysokością ciśnienia krwi, ale także innymi objawami mogącymi mieć istotny wpływ na przebieg nadciśnienia. W leczeniu nadciśnienia stosuje się także leki oddziałujące na różne mechanizmy biorące udział w regulacji ciśnienia. Do najbardziej rozpowszechnionych leków należą:

  • Leki moczopędne - są to leki, które we wczesnym stadium leczenia powodują usunięcie nadmiaru wody z organizmu następstwem, czego jest zmniejszenie objętości krążącej w organizmie krwi oraz spadek pojemności minutowej serca tzn. ilości krwi, która jest wyrzucana przez serce do układu krwionośnego w ciągu jednej minuty. W wyniku tego dochodzi do obniżenia ciśnienia krwi. Jednak w późniejszym etapie czynnikiem, który jest odpowiedzialny za utrzymanie się obniżonego ciśnienia krwi jest zmniejszenia napięcia ściany drobnych tętniczek gdyż maja one wpływ na opór obwodowy i stanowią jeden z podstawowych mechanizmów regulujących ciśnienie krwi.
  • Leki blokujące receptory beta - należą do najczęściej stosowanych leków w nadciśnieniu tętniczym. Wszystkie leki należące do tej grupy maja właściwości obniżające ciśnienie krwi a różnią się właściwościami w związku z tym musza być stosowane pod bardzo ścisłą kontrolą lekarza.
  • Leki rozszerzające tętniczki obwodowe - leki te wywierają bezpośredni wpływ na drobne tętniczki, których napięcie ma istotny wpływ na opór obwodowy. Pod ich wpływem dochodzi do rozszerzenia naczyń, co powoduje zmniejszenie oporu obwodowego i tym samym zmniejszenie ciśnienia krwi.
  • Antagoniści wapnia - zmniejszają przechodzenie jonów wapnia do komórek w następstwie, czego obniżone zostaje ciśnienie krwi.
  • Inhibitory konwertazy angiotensyny - są to leki, których działanie polega na ograniczeniu aktywności enzymu przekształcającego angiotensynę I w angiotensynę II, czyli substancje silnie podnoszącą ciśnienie krwi.