Hormony to różnorodne pod względem chemicznym związki organiczne, które produkowane są przez pojedyncze komórki (hormony tkankowe) lub przez grupę komórek skupionych razem w postaci gruczołu (hormony gruczołowe). Hormony regulują i koordynują procesy biochemiczne zachodzące w komórkach i tkankach, a pośrednio wszystkie procesy fizjologiczne, poprzez dostosowanie ich do zmieniających się warunków otoczenia. Hormony oddziaływują na organizm na trzy sposoby:

  • działanie autokrynne - występuje wtedy, gdy komórka syntetyzuje hormon, który działa na nią samą
  • działanie parakrynne - syntetyzowany hormon działa lokalnie na sąsiadujące komórki
  • działanie endokrynne - hormon wydzielany jest do krwi i oddziaływuje na odległe narządy w organizmie

Hormony działają już przy bardzo małych stężeniach.

Hormony wydzielane do krwi i przez nią transportowane do wszystkich części organizmu tworzą układ hormonalny (endokrynny). Układ ten stanowi drugi, poza układem nerwowym, układ korelacyjny. Czynności wszystkich elementów układu są powiązane i wzajemnie zależne. Układ hormonalny pozostaje pod kontrolą układu nerwowego, zaś oba układy koordynują pracę wszystkich narządów i układów wewnętrznych, dzięki czemu wszystkie procesy w organizmie pozostają w równowadze.

Przysadka mózgowa jest gruczołem nadrzędnym, który kontroluje wydzielanie hormonów przez pozostałe gruczoły, bądź tkanki (np. tarczyca, nadnercza, gruczoły mlekowe, jajniki, jądra). Wydziela ona hormony stymulujące, które działają pobudzająco na sekrecję hormonów. Gdy poziom danego hormonu we krwi wzrośnie, hamuje on czynność wydzielniczą przysadki. Jest to mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego. Przysadka pozostaje pod kontrolą podwzgórza, które za pośrednictwem syntetyzowanych hormonów pobudza lub hamuje czynność przysadki.

W zdrowym organizmie układ hormonalny funkcjonuje prawidłowo. Zaburzenia wydzielania poszczególnych hormonów powodują zachwianie równowagi ustrojowej i rozregulowanie organizmu. Zaburzona równowaga fizjologiczna i chemiczna organizmu prowadzi do zaburzeń chorobowych.

Hormony można podzielić w różny sposób:

1. Ze względu na rodzaj działania

  • efektorowe - hormony działające bezpośrednio na narządy
  • tropowe - hormony regulujące syntezę i wydzielanie innych hormonów, np. hormony przysadki

2. Ze względu na charakter chemiczny

3. Ze względu na miejsce powstawania

  • hormony syntetyzowane przez gruczoły dokrewne
  • hormony tkankowe - syntetyzowane przez pojedyncze komórki

4. Ze względu na częstotliwość wydzielania

  • hormony wydzielane w sposób ciągły np. insulina
  • hormony wydzielane okresowo, w zależności od potrzeb organizmu np. hormony płciowe

5. Ze względu na zasięg działania