Czynniki, które wywołują stres, nazywa się stresorami. Można je podzielić na dwie grupy.
Pierwszą grupę stanowią wydarzenia niespodziewane, nagłe sytuacje, ale i wydarzenia przewidywane i oczekiwane. W obliczu takich wydarzeń należy podjąć szybkie decyzje, które często mogą zaważyć na dalszym życiu. Sytuacje niespodziewane, o negatywnym wymiarze to przykładowo: śmierć kogoś bliskiego lub poważna choroba (własna lub osoby bliskiej), kradzież samochodu, włamanie, pożar w mieszkaniu, zwolnienie z pracy itp. Są też jednak sytuacje, o których wiemy z wyprzedzeniem, i wiążą się one z odczuciami pozytywnymi i przyjemnymi. Tutaj można wymienić m.in.: ślub, ważne egzaminy (np. matura lub obrona pracy magisterskiej), rozmowa kwalifikacyjna z pracodawcą, przeprowadzka, wyjazd na wakacje, występ przed dużą publicznością, przygotowanie dużego przyjęcia... Każdy może dodać wiele innych przykładów z własnego doświadczenia. Umiarkowany stres w przypadku niektórych sytuacji odgrywa rolę mobilizującą, przyczyniając się do osiągnięcia lepszych efektów, np. przed egzaminem czy występem.
Druga grupa stresorów to sytuacje dotyczące ogólnej sytuacji życiowej i życia codziennego. Czynniki te działają długotrwale. Jako przykłady można wymienić: długotrwały brak pracy, trudną sytuację materialna, złe relacje z bliską rodziną, pracodawcą lub nauczycielem, nadmierne obciążenie nauką lub pracą. Taki przewlekły stres może powodować, że zwykły drobiazg, jak spóźnienie autobusu lub zgubienie zeszytu, staje się ogromnym nieszczęściem i wyzwala tak silne napięcie emocjonalne, że jego odreagowanie przybiera postać zachowań nieracjonalnych.
Są zasadniczo dwie strategie reakcji na stres: walka lub ucieczka, czyli podjęcie wyzwania i sprostanie mu lub unikanie sytuacji stresowych. Każdy człowiek jest inny, ma inny charakter i psychikę - dlatego też każdy inaczej reaguje na stresory i w różnym stopniu przeżywa stres.
Objawy stresu występują w formie fizycznej i psychicznej.
Objawy fizjologiczne:
- przyspieszona akcja serca
- zwiększona częstotliwość oddechów
- duszność
- suchość w ustach
- pocenie się dłoni
- wzrost napięcia mięśni (zaciskanie pięści i zębów, sztywne ramiona i kark)
- ból głowy
- zaburzenia łaknienia
- zwiększona odporność na ból
Objawy psychiczne:
- nieuzasadniony niepokój
- lęki
- rozdrażnienie
- poczucie pokrzywdzenia przez innych
- niska samoocena
- problemy z podejmowaniem decyzji
- brak pewności siebie
- kłopoty z pamięcią i koncentracją uwagi
- zaburzenia snu (bezsenność, częste budzenie się w nocy)
Występowanie wielu objawów stresu, ich nasilenie i czas trwania świadczą o stopniu zestresowania. Im większy ten stopień, tym bardziej szkodliwe może to być dla organizmu i funkcjonowania człowieka w społeczeństwie. Stres bowiem jest potrzebny w życiu każdego z nas - dzięki niemu możemy pokonywać trudności i podejmować nowe zadania. Jednak zbyt duża dawka lub zbyt długie trwanie czynnika wywołującego stres jest szkodliwe. Taki negatywny stres określa się jako dystres. Organizm wówczas ulega wyczerpaniu i nie jest w stanie normalnie funkcjonować.
Należy więc pamiętać: stres nie jest zjawiskiem negatywnym, negatywne są jedynie skutki jego długotrwałego lub bardzo silnego działania!
