Dzięki układowi moczowemu nasz organizm jest wstanie skutecznie oczyszczać się ze szkodliwych metabolitów oraz innego rodzaju nieczystości i toksyn. W jego skład wchodzą następujące elementy: nerki (dwie), parzyste moczowody, pęcherz moczowy oraz ujście pęcherze, czyli cewka moczowa.

Kiedy dochodzi do zaburzeń funkcjonowania nerek, bądź pęcherza moczowego zazwyczaj przyczyną takiego stanu jest nagromadzenie się we krwi oraz różnych tkankach substancji negatywnie na nas oddziaływujących, a niektórych nawet trujących. Normalnie substancję takie są z organizmu skutecznie usuwane, jednak gdy system zawodzi są one gromadzone ze szkodą dla naszego zdrowia a nawet życia.

Każda choroba lub zaburzenie dotyczące pracy nerek bądź pęcherza moczowego utrudniają codzienne życie i są przyczyną doznawania silnego bólu, mimo że wcale mogą nie stanowić zagrożenia dla życia człowieka. Na dziś dzień osiągnięcia w dziedzinie medycyny pozwalają zaradzić większości, choć nie wszystkim takim dolegliwościom. Dział medycyny, który specjalizuję się w leczeniu chorób nerek jest nefrologia.

Mechanizm oddawania moczu

Parzyste nerki znajdują się w tylnej części jamy brzusznej po obu stronach kręgosłupa. Występuje między nimi lekkie przesunięcie w wysokości na jakiej się znajdują, jednak nie przekraczają one poziomu ostatniego żebra. Podstawową funkcją nerek jest oczyszczanie krwi poprzez jej filtrowanie z szkodliwych oraz zbędnych dla organizmu substancji. Dokładny sposób działania jest wysoce złożony oraz ściśle dopasowany do chwilowego zapotrzebowania organizmu.

Z krwi usuwane są takie związki jak: mocznik, woda ( jej nadmiar), niektóre sole mineralne. Ostatecznie wszystko to wydalane jest pod postacią "moczu". Formuje się on już w obrębie miedniczek nerek, by z stamtąd cienkimi moczowodami spływać małymi partiami do większego zbiornika tj. pęcherza moczowego. Zbiornik ten to elastyczny, cienki worek zlokalizowany w obszarze podbrzusza. Kiedy ulega on rozciąganiu pod wpływem napełniającej go cieczy, receptory znajdujące się w jego ścianach wysyłają informację o tym stanie rzeczy do mózgu - w ten sposób wiemy, kiedy należy udać się do toalety.

Gdy dochodzi do aktu mikcji ( oddawania moczu) mięśnie otaczające cewkę moczową ulegają rozluźnieniu, zaś mięśnie pęcherza skurczeniu wywierając na niego odpowiedni nacisk. Mocz pod ciśnieniem usuwany jest z organizmu.

Budowa nerek i możliwe nieprawidłowości

W nerkach znajduję się imponujący system filtrowania złożony z około miliona niepozornej wielkości kanalików, które określa się mianem nefronów. Niestety te świetne małe filtry już od chwili naszych narodzin z biegiem czasu ulegają stopniowemu zużyciu. U swej podstawy mają one kłębek cienkich naczyń włosowatych, które to właśnie stanowią przestrzeń w obrębie, której dochodzi do filtracji. Silna specjalizacja owych naczynek wiąże się z utratą zdolności do ich szybkiej i efektywnej regeneracji. Mimo to jest ich na tyle dużo, że są one wstanie służyć nam przez całe życie ( mniej więcej 1/3 wszystkich nefronów działa na bardzo "niskich obrotach").

Jedną z przyczyn zaburzeń w funkcjonowaniu nerek są infekcje bakteryjne. Bakterie uszkadzają delikatne struktury nefronów tak, iż zaczynają one przepuszczać do moczu cząsteczki białek a nawet erytrocyty. Mocz taki staje się mętny oraz przybiera kolor czerwonawy bądź różowawy.

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

Choroba ta ma dość gwałtowny przebieg, zazwyczaj rozwija się w ciągu zaledwie kilku dni! Osoba, u której wystąpiło to schorzenie skarży się na bóle w okolicy zainfekowanych narządów. Pojawia się gorączka, mimo to chory doznaje uczucia zimna oraz dreszczy. Zmuszony jest także do częstego oddawania moczu, co niestety wiąże się z silnym bólem bądź uczuciem pieczenia.

Bakterie, które są przyczyną tej infekcji do nerek mogły się przedostać z innych partii ciała dostając się do krwiobiegu lub układu limfatycznego. Bądź też bezpośrednio przez skórę albo cewkę moczową wtedy to wędrują one poprzez mocz do pęcherza i wyżej moczowodami do nerek. Najciężej choroba ta przebiega u osób, które z jej powodu nie mogą oddawać moczu, gdyż np. w nerce wytworzył się kamień lub doszło do przerostu gruczołu prostaty ( mężczyźni!).

Podstawą leczenia tej choroby jest kompleksowa kuracja antybiotykowa. Chory powinien pozostawać w łóżku i spożywać duże ilości płynów. Dodatkowo lekarz może skierować chorego na wykonanie badań pod kątem wykrycia bakterii będących przyczyną schorzenia.

Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek

U niektórych ludzi występują nawracające ataki opisywanej wcześniej choroby. Początkowo choroba ma łagodny przebieg, jednak z upływem czasu powoduje ona tak silne uszkodzenia w nefronach, że ich regeneracja jest niemalże niemożliwa. Dochodzi do powstania przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek, którego przyczyny powstania mają dość kompleksowe podłoże. Na taki stan rzeczy może mieć wpływ np. powstanie kamienia w nerkach, który to hamuje przepływ moczu czy tez deformacja "zastawek" regulujących przepływ moczu moczowodami do pęcherza moczowego. Gdy "zastawki" te działają prawidłowo uniemożliwiają one cofnięcie się moczu do nerek w momencie kiedy jest on "przesuwany" moczowodami do pęcherza. Deformacja tych "zastawek" jest przyczyną cofania się moczu, który to może być już zasiedlony przez bakterie i stać się czynnikiem zapalnym.

Jeśli chodzi o omawiany zespół chorobowy to w początkowych jego stadiach objawy mogą być dość łagodne, niewydolność nerek obserwuje się dopiero po pewnym czasie. Podobnie jak we wcześniej omawianym przypadku kuracja polega na przyjmowaniu przez chorego odpowiednich antybiotyków oraz w zależności usunięcia kamienia bądź korekcji na drodze operacyjnej "zastawek".

Kłębuszkowe zapalenie nerek

Dochodzi do niego w wyniku naruszenia struktury kłębuszków, które to stanowią podstawowy element całego systemu filtracyjnego w nefronie. Za przyczyny tej choroby uznaje się patologiczne zmiany w budowie cząsteczek białek znajdujących się we krwi, które to blokują kłębuszki doprowadzając do ich uszkodzenia. Objawia się to mętnym moczem o zabarwieniu czerwonawym, uczuciem senności oraz nudnościami. Dodatkowo mogą wystąpić bóle w okolicach nerek oraz obrzęki np. łydek, gdzie dochodzi do gromadzenia się nadmiernej ilości płynu w organizmie. W ostrzejszych stanach dochodzi do utraty zdolności filtracyjnej nerek. Zmiany w chemicznym składzie moczu są dla lekarza najlepszym dowodem wystąpienia tej choroby pozwalającym postawić prawidłową diagnozę i zalecić odpowiednie leczenie.

Leczenie opiera się na stosowaniu sterydów, cytostatyków a także diuretyków - leków wywołujących "moczówkę". Tą ostatnią grupę leków stosuję się w celu usunięcia nadmiaru płynów z organizmu, przy wykrytym zaburzeniu funkcjonowania nerek.

Kamienie w drogach moczowych

Na obszarze nerek może dochodzić do powstawania złogów związków mineralnych. Początkowo mają one postać niewielkich grudek, które z biegiem czasu sklejają się tworząc duży, twardy kamień nerkowy, który cały czas powiększa się. Może on osiągnąć nawet wielkość piłki golfowej!

Związkami mineralnymi tworzącymi takie złogi to przede wszystkim wapień, który łączy się z resztą szczawianu bądź fosforanu. Do ich powstawania dochodzi w momencie, gdy dochodzi do przekroczenia pewnego stężenia wapnia w moczu, powyżej którego zaczyna się on wytrącać pod postacią wyżej wspomnianych soli. Co do innych czynników takich jak np. przeciągające się infekcje lekarze wciąż nie maja pewności w jakim stopniu wpływają one na powstawanie kamieni nerkowych.

Bolesna kolka nerkowa

Często nie zdajemy sobie sprawy z faktu posiadania kamienia nerkowego, który właściwie nie daje o sobie znać aż do chwili, gdy jego kawałek ( który odpadł) nie zacznie przesuwać się moczowodem w kierunku pęcherza moczowego. Taka "wędrówka" powoduje u nas bardzo bolesną kolkę nerkową, która wywołuje ból na całym odcinku drogi przemieszczającego się fragmentu kamienia. Ból ma charakter falowy zsynchronizowany z przeciskaniem się kamienia przez umięśnioną rurę moczowodu. Taki ból może być przyczyną występowania nudności oraz prowadzić do wymiotów, poza tym w moczu pojawia się krew. Bóle ustają, gdy kamień dotrze do pęcherza, jednak kolka może nawracać za każdym razem, gdy od macierzystego kamienia oderwie się kolejny kawałek. Sam kamień może również w końcu zblokować odpływ moczu z nerek prowadząc do wystąpienia odmiedniczkowego zapalenie nerek.

Kamienie wywołujące kamicę nerkową mogą być usuwane na drodze operacyjnej. Tego typu operację przeprowadzane są natychmiastowo po stwierdzeniu, że kamień bądź jego fragment utkwił w drogach moczowych. Operacyjne usuwanie kamieni z nerek bądź pęcherza określa się mianem litomi.

Innym sposób to cystoskopia, metoda stosowana zwłaszcza, gdy obiekt zlokalizowany jest w obszarze dolnego odcinka cewki moczowej. Używany przy tym zabiegu cystoskop to elastyczny, długi przyrząd, który aplikuję się pod znieczuleniem pacjentowi przez jego cewkę moczową aż do pęcherza. Dzięki niemu można od wewnątrz ocenić stan cewki oraz pęcherza a do jego końców zamocować szczypce, które to rozkruszyłyby kamień na mniejsze części, łatwiejsze do wydalenia z moczem.

Najnowszą metodą rozkruszania kamieni nerkowych jest stosowanie w tym celu ultradźwięków. Metodę tę zwie się pozaustrojową litotrypsją a efekt jest ten sam, co w przypadku klasycznej metody inwazyjnej. Czasem, aby nie pozwolić na powtórne uformowanie się kamienia pacjentom podawane są leki zapobiegające temu.

Zazwyczaj kamienia tworzą się w nerkach i stamtąd przesuwają się do pęcherze, jednak znane są i przypadki wytwarzania się kamieni już w pęcherzu moczowym. W takim przypadku mamy do czynienia z tzw. kamicą pęcherzową. Często towarzyszy ona powiększonej prostacie u mężczyzn, kiedy to pojawiają się trudności z oddawaniem moczu. Czasami takie kamienie trzeba usuwać operacyjnie. U osób cierpiących na ten przypadek kamicy często pojawia się potrzeba częstego oddawania moczu.

Niewydolność nerek

Jej ostra postać może wystąpić w przeciągu zaledwie kilku dni a nawet godzin. Jej przyczyną może być infekcja bakteryjna, sytuacja stresowa, niespodziewana blokada na obszarze dróg moczowych czy też atak serca. Nerki są organami niezwykle wrażliwymi na wszelkiego rodzaju zmiany, zaburzenia w ich funkcjonowaniu skutkują gromadzeniem się metabolitów oraz innych szkodliwych substancji we krwi. Osoba cierpiąca na niewydolność nerek cierpi na moczówkę, jest senna, miewa nudności czasem prowadzące do wymiotów a także może tracić przytomność.

Leczenie niewydolności nerek

Stosowane są tu przeróżne metody od operacji, leków, kroplówek stosowanych dożylnie po specjalne diety. Jednym z ważniejszych jest dializa, która pomaga oczyszczać krew. Do tego celu "podłącza" się człowieka do maszyny dializującej tzw. sztucznej nerki. Sam proces jest bezbolesny, jednak trwa kilka godzin i przy bardzo poważnych stanach wymaga systematycznego powtarzania.

Ludzki układ krwionośny połączony jest ze sztuczną nerką za pomocą rurek, które to nieraz mogą odprowadzać uzyskany płyn w obszar brzucha - mamy wtedy do czynienia z tzw. dializą otrzewnową.

Nie zawsze niewydolność nerek przebiega tak gwałtownie, czasem jej przebieg jest słaby ale długotrwały. Występują wtedy takie objawy jak: ogólne osłabienie, nudności, uczucie duszności, bóle w obrębie klatki piersiowej oraz jamy brzusznej, a także występowanie obrzęków. Leczenie polega zazwyczaj na stosowaniu odpowiedniej diety, lekarstw, dializie nerek lub ich wymianie na drodze przeszczepu. Stan przewlekłej niewydolności nerek stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia.

Przechowywanie nerek

Pobrana od kogoś nerka może być przetrzymywana w odpowiednich warunkach tj. obłożona lodem nawet dłużej niż 24 godziny. Dodatkowo powinna być trzymana w roztworze soli fizjologicznej odpowiednio utlenionej, której temperatura wynosi jakieś 10 stopni. Mimo to dobrze aby nerka, która ma być przeszczepiona nie była przetrzymywana zbyt długo, gdyż wtedy gorzej ona funkcjonuje u biorcy.

Nawet 90% osób, którym przeszczepiono jedną z nerek jest wstanie wrócić do normalnego trybu życia już po 3 miesiącach od dnia operacji. Spadek liczby odrzuconych przeszczepów wynika w dużej mierze z coraz lepszych leków o działaniu immunosupresyjnym np. cyklosporyna A, oraz lepszemu dopasowaniu biorcy do dawcy pod kątem MHC oraz grupy krwi.

Zapalenie pęcherza moczowego

Jego przyczyną jest stan zapalny śluzówki pęcherza najczęściej wywoływany przez działalność bakterii. Jest to choroba zdecydowanie częstsza u kobiet niż u mężczyzn. Gdy pojawia się u płci męskiej wynika zazwyczaj z zaburzeń związanych z funkcjonowaniem oraz budową pęcherza. W przypadku kobieta aż 4 na 5 cierpi z powodu objaw tej choroby w trakcie swego życia. Główną przyczyną jest fakt, że cewka moczowa kobiet jest zdecydowanie krótsza niż męska i mierzy ledwie 2-3 cm ( męska 15 cm!). Nawet przy dbaniu o higienę może zdarzyć się, że bakterie z okolic odbytu czy skóry dostaną się do wnętrza cewki a stamtąd do pęcherza moczowego, gdzie dość szybko staną się przyczyną stanu zapalnego.

Choroby na tle bakteryjnym

Głównym winowajcą, jeśli chodzi o zapalenie pęcherza jest bakteria Eschierichia coli. Jej normalnym środowiskiem życia są jelita i tam nie jest ona szkodliwa, a wręcz przeciwnie, pomaga w procesie trawienia. Bywa jednak, że zostanie ona przeniesiona z okolic odbytu w pobliże cewki moczowej.

Niektórzy określają zapalenie nerek mianem choroby "miesiąca miodowego". Wynika to z faktu, iż kiedy dochodzi do pierwszego w życiu stosunku płciowego (często kilku) może równocześnie dojść do naruszeń skóry w okolicy pochwy oraz cewki moczowej, wtedy to wzrasta prawdopodobieństwo infekcji tych rejonów ciała.

Inne zagrożenia

Zapalenie pęcherza moczowego może pojawić się również przy okazji ciąży a potem porodu, zabiegów chirurgicznych wykonywanych w okolicy cewki moczowej, środka antykoncepcyjnego o złych gabarytach a także zmian związanych z cyklem miesięcznym (początek miesiączki oraz menopauzy). Do objaw zapalenia pęcherza należą: konieczność częstego oddawania moczu trudnego do kontrolowania, uczucie pieczenia oraz bólu w trakcie tej czynności. Dochodzi nawet do sytuacji, że ilość moczu, którą się wydala jest znikoma, a mimo to czuję się nieustanną potrzebę oddawania go. Czasami występuje pewien wzrost temperatury oraz pobolewanie w okolicach podbrzusza.

Lekarstwa

W momencie zaobserwowania u siebie zmian wskazujących na zapalenie nerek, należy przede wszystkim zacząć spożywać duże ilości płynów oraz koniecznie udać się do lekarza. Ten powinien przepisać antybiotyki w celu zwalczenia infekcji bakteryjnej. Takie działania zazwyczaj pozwalają uporać się z chorobą. Gdy objawy nie ustępują mimo to lekarz powinien skierować pacjenta na dodatkowe badania moczu oraz prześwietlenie pod kątem wykrycia przyczyn takiego stanu zdrowia.

Profilaktyka

Aby uniknąć zapalenia nerek dobrze stosować się do paru poniższych rad:

  • Pić jak najwięcej płynów o niskiej zawartości cukru np. wody (1,5 l dziennie) lub niskosłodzonych soków;
  • Nie wolno "przetrzymywać" moczu, gdy czuję się potrzebę należy niezwłocznie udać się w społecznie akceptowalne miejsce aby opróżnić pęcherz;
  • Należy zwracać dużo uwagi na higienę oraz odpowiednią pielęgnację okolic genitaliów oraz odbytu;
  • Osoby często odbywające stosunki płciowe powinny myć genitalia zarówno przed stosunkiem jak i po nim.
  • Gdy pojawiają się jakiekolwiek zmiany wilgotności pochwy lub jej otarcia koniecznym jest zastosowanie środków nawilżających;

Jednym z podstawowych objawów zapalenia pęcherza moczowego są problemy z utrzymaniem moczu. Chociaż zjawisko to pojawia się, gdy ma się słabe mięśnie zwieraczy - stan częsty u osób w podeszłym wieku.