Ze względu na fakt, że układ moczowy człowieka rozwija się począwszy od trzeciego tygodnia życia płodu i trwa po urodzeniu jeszcze wiele lat, jest on szczególnie predysponowany do powstawania wad rozwojowych oraz zakażeń. Niektóre wady rozwojowe, tj. agenezja - obustronny brak nerki, mogą powodować poronienia, inne tj. np. nerka podkowiasta, wielotorbielowatość nerek, z którymi płody się rodzą, stanowią podłoże do rozwoju innych nabytych, chorób układu moczowego.
Podstawowym wyznacznikiem pozwalającym rozpoznać zakażenie jest tzw. bakteriuria znamienna objawiająca się obecnością bakterii w moczu.
Do najczęstszych chorób układu moczowego można zaliczyć: zapalenie kłębuszków nerkowych, nefropatie, nowotwory, kamicę układu moczowego, nadciśnienie naczyniowo-nerkowe, przerost gruczołu krokowego.
Zapalenie kłębuszków nerkowych objawia się m.in. białkomoczem oraz wzrostem ciśnienia tętniczego, a spowodowane jest powstawaniem przeciwciał skierowanych przeciwko własnym tkankom.
Najczęstszym rodzajem nefropatii jest nefropatia cukrzycowa, będąca skutkiem ubocznym cukrzycy. Nefropatia polega na uszkodzeniu naczyń kłębuszków nerkowych, co w efekcie prowadzi do białkomoczu.
Nowotwory układu moczowego mogą dotyczyć jego różnych odcinków (pęcherz moczowy, cewka moczowa, moczowody, miedniczka nerkowa). Objawami, które powinny nas zaniepokoić są: krwiomocz oraz silne, napadowe bóle.
W sytuacji w której w nerkach dochodzi do odkładania nadmiaru nierozpuszczalnych substancji chemicznych tworzą się złogi prowadzące do powstania tzw. kamicy nerkowej, objawiającej się m.in. bólami zwanymi "kolką nerkową".
W odpowiedzi na obecność nadciśnienia tętniczego może rozwijać się nadciśnienie naczyniowo-nerkowe, spowodowane zwężeniem tętnic nerkowych.
U mężczyzn, zwykle w okresie andropauzy może pojawić się łagodny przerost gruczołu krokowego (stercza), objawiający się m.in. zmniejszeniem strumienia oddawanego moczu.
Pewne objawy chorób układu moczowego noszą znamiona swoistych i są łatwe do rozpoznania, inne wymagają rzetelnej analizy lekarskiej. Niektóre objawy są gwałtowne i napadowe, inne rozciągnięte w czasie i właściwie skryte - nieodczuwalne. Należy więc mieć na uwadze, że praktycznie każda nie leczona i przewlekła choroba nerek może doprowadzić do ich ostrej niewydolności (tzw. mocznica przewlekła), kiedy to ilość czynnego miąższu nerek spada zaledwie do kilku procent. W takim stanie jedynym ratunkiem dla chorego jest transplantacja nerki lub dializoterapia - hemodializa lub dializa otrzewnowa.
