AIDS

1. AIDS (z ang. aquired immunodeficiency syndrome)- skrót ten tłumaczy się jako zespół nabytego upośledzenia odporności. Jest to choroba układu immunologicznego będąca wynikiem zakażenia retrowirusem- HIV (z ang. human immunodeficiency virus).

  1. Dla AIDS typowy jest niedobór immunologiczny głównie typu komórkowego, w konsekwencji których łatwo dochodzi do występowania zakażeń wywołanych głównie drobnoustrojami, które w normalnych warunkach nie wykazują skutków patogennych Dodatkowo powstają nowotwory oraz pojawiają się różnorakie defekty i zaburzenia neurologiczne.

3. Do zakażenia wirusem HIV dochodzi w konsekwencji kontaktu człowieka z płynami ustrojowymi (wydzielina pochwowa, nasienie, krew) w których zawierają się komórki zainfekowane wirusem HIV lub znajduje się osocze zakażone wirusami. Szczególnie niebezpieczny, łatwo prowadzący do zakażenia HIV, jest bezpośredni kontakt z krwią, ponieważ w niej zawiera się największe stężenie zakaźnego czynnika.

4. Podstawą walki z AIDS jest antywirusowe leczenie, skierowane przeciwko HIV. Obecnie całkowita wyeliminowanie wirusa z organizmu zakażonego i wyleczenie AIDS jest niemożliwe. Zatem najważniejsza w walce chorobą- AIDS jest przede wszystkim profilaktyka.

5. Pierwsze odnotowane przypadki AIDS rozpoznane zostały w 1981 roku, na Haiti. Archiwalne badania surowic mieszkance kontynentu afrykańskiego (lata 50, 60 i 70- te) dowodzą, że retrowirus HIV - 1 ,istniał już tym odległym czasie. Analiza historii zachorowań również potwierdza, iż wirus przeniknął na kontynent Stanów Zjednoczonych i Europy w 70. latach , a być może i wcześniej. Znane są doniesienia o zgonie norweskiego marynarza na chorobę przypominającą AIDS końcem lat 50. W surowicy krwi, zachowanej po tej osobie odkryto przeciwciała na HIV. Złożone są przyczyny, dla których ta epidemia przejawiła się w licznych przypadkach jawnych klinicznie początkiem lat 80- tych. Trzeba pamiętać, iż od zakażenia HIV do rozwoju choroby AIDS upływa kilka lat.

6. Duże znaczenie w szybkim rozprzestrzenianiu się tej choroby miało, b4ez wątpienia wtargnięcie retrowirusa do środowisk homoseksualistów w krajach zachodnich oraz USA.

Objawy AIDS

  1. Pierwsze obawy choroby AIDS dotyczą często nerwowego układu i są one wynikiem destrukcyjnego, bezpośredniego działania retrowirusa na nerwową tkankę lub następstwem tzw. infekcji oportunistycznych lub nowotworów.

2. Chory na AIDS odczuwa różnego rodzaju bóle, może też mieć zaburzenia w czuciu, pojawia się również słabość mięśni oraz ich zaniki. Objawy te są wyrazem neuropatii obwodowej.

3. Uszkodzenia centralnego nerwowego układu mogą się też przejawiać licznymi zaburzeniami w czuciu, może być też zaburzona kontrola lokomotoryki czy też zaburzenia w równowadze. Chorzy na AIDS mają trudności w nauce a ich możliwości poznawcze są upośledzone.

4. Uporczywe i silne bóle oraz zawroty głowy, postępujące zaburzenia w pamięci mogą również być przejawem zapalenia mózgu. Dodatkowo do objawów dołączyć się też mogą postępujące otępienie oraz napady drgawek. Badania mózgu przy pomocy komputerowej tomografii, w szczególności techniką magnetycznego rezonansu, pozwalają na uwidocznienie zanikowych zmian w korze mózgowej.

5. W czasie przebiegu choroby AIDS w ośrodkowym nerwowym układzie mogą także pojawić się liczne nowotwory pochodzące głownie z limfatycznej tkanki. Są to tak zwane chłoniaki (guzy chłonne).

6. W czasie przebiegu AIDS w obszarze nerwowego układu rozwija się szereg oportunistycznych zakażeń. Niebezpieczny przebieg ma w szczególności toksoplazmoza, która w konsekwencji powoduje toksoplazmowe zapalenie mózgu. Zainfekowanie się wirusem cytomegalii spowodować może zapalenie siatkówki, co prowadzi do ślepoty. Dramatyczny przebieg może tez mieć zakażenie gruźlicą, która często prowadzi do wystąpienia zapalenia opon mózgowych.

7. AIDS jest przyczyną upośledzenia wszystkich narządów oraz układów.

  1. Oddechowy układ także dotknięty jest niebezpiecznymi zakażeniami, w szczególności zaś zapaleniem płuc o nietypowym przebiegu. Niebezpieczne bardzo także są zakażenia grzybicze, a pośród nimi pospolite zapalenie płuc wywołane bakterią Pseudocystis carini.

9. Najważniejszą jednak- w tym, także epidemiologiczną - rolę odgrywa gruźlica. Ta wirusowa choroba często występuje w czasie przebiegu choroby AIDS i jest główną przyczyną śmierci osób zakażonych wirusem HIV. Infekcja płuc wywołuje duszność, kaszel, krwioplucie oraz stany gorączkowe. Rentgenowskie badania klatki piersiowej dokumentują przebieg gruźlicy. Gruźlica w czasie AIDS dotyczy często bardzo różnych organów. Samo podejrzenie wystąpienia gruźlicy o innej od płuc lokalizacji powinno zmusić lekarza przeprowadzenia badań diagnostycznych na wykrycie wirusa HIV.

  1. Do objawów przebiegu AIDS należą także schorzenia pokarmowego układu. Przypadłości te są zróżnicowane: chory miewa biegunki (często długotrwałe), może odczuwa bóle brzucha, ma zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych. Mogą wystąpić nawracające wymioty oraz nudności. jeśli wystąpią biegunki wówczas świadczy to o rozwijaniu się oportunistycznych zakażeń

11. Pokarmowy przewód podczas przebiegu AIDS jest także miejscem występowania nowotworowych chorób, zwłaszcza tzw. chłoniaków.

  1. W ustnej jamie nawrotowo występuje opryszczka, również owrzodzenia płaskie o charakterze tzw. aft, a także grzybica oraz często kandydoza. Stany zapalne przyzębia o przewlekłym przebiegu powodują krwawienia, obrzęki dziąseł oraz wypadanie zębów.

13. Na błonach śluzowych części policzkowej jamy ustnej często występują tzw. leukoplakii, lekko lśniących, białawych zmian, które postrzegane są jako stany przedrakowe.

  1. Skóra jest także dotknięta AIDS. Pojawiają się często na niej półpaśćcowe i opryszczkowe wykwity. Charakterystyczny dla AIDS- pełnoobjawowego jest tzw. mięsak Kaposiego, dla którego typowe jest występowanie rumieniowatych zmian z towarzyszącymi temu uszkodzeniami skóry, co powoduje tendencję do krwawień. Nowotwór ten jest związany z infekcją wirusem opryszczki (typu 8 - HHV8) oraz charakteryzuje się schorzeniem- limfadenopatią, obrzękiem limfatycznym. Wirus opryszczki HHV8 przenosi się wśród ludzi drogą płciową.
  1. W AIDS dochodzi zawsze do niedokrwistości (anemii) oraz do zmniejszenia się liczby płytek krwi, co staje się przyczyną krwawień oraz zaburzeń krzepnięcia krwi.
  1. AIDS sprzyja także infekcyjnemu zapaleniu wsierdzia. W wyniku powikłań w czasie tej choroby może dojść do uszkodzenia nerek.

HIV

1. Wirus HIV występuje w ślinie, wydzielinie pochwowej, nasieniu oraz mleku matki. Występuje również w ranie otwartej, w przesiękowym płynie.

  1. Najczęściej do przenoszenia wirusa HIV są kontakty seksualne zarówno homo- jak i heteroseksualnych. Podczas stosunku płciowego bezpośrednio dochodzi do zetknięcia się zdrowej osoby z zakażonymi ustrojowymi płynami człowieka chorego. Do najbardziej niebezpiecznych należą stosunki analne, gdyż zwykle dochodzi w czasie nich do uszkodzenia śluzówki (przerwanie ciągłości) wraz z powstawaniem licznych, drobnych zranień wraz z obecnością krwi zawierającej wirus HIV.

3. Używanie lateksowych prezerwatyw zmniejsza ryzyko na zarażenie się wirusem HIV lecz go nie eliminuje. Identycznie inne bariery ochronne, w tym wkładki dopochwowe także nie dają dostatecznej ochrony.

4. Powodem zarażenia się HIV może być też wkłucie w powłokę skórną skórę igły zawierającej resztki zakażonej krwi. Zagrożeniem dla medycznego personelu mogą być zabiegi stomatologiczne czy chirurgiczne wykonywane osobą zarażonych wirusem HIV; stosowanie sprawdzonych środków ostrożności powoduje, iż ryzyko zainfekowania się HIV jest małe.

5. Zarażenie się wirusem może być powodowane przetoczeniem zakażonej krwi oraz preparatów krwiopochodnych.

  1. Zarażenie się wirusem przez styczność ze śliną osoby chorej lub wydzieliną z nosa (np. w czasie kichania) tylko teoretycznie jest możliwe, zaś praktycznie - mało prawdopodobne.
  1. Codzienny lecz nie płciowy kontakt z osobą chorą na AIDS nie grozi zarażeniem się zdrowej osoby.
  1. Zakażenie się ludzi wirusem HIV staje się epidemią, a biorąc pod uwagę jego ogólnoświatowy zasięg, możemy mówić już o pandemii. Każdego dnia przybywa na świecie kilkadziesiąt kolejnych osób, które zarażają się wirusem HIV. Na dzień dzisiejszy szacuje się, iż na świecie żyje ok. 30 milionów ludzi zarażonych wirusem HIV, zaś 10 milionów osób posiada pełnoobjawowy AIDS.
  1. Kontynentem o dużej zachorowalności jest Afryka. Zastraszające jest to iż na tym kontynencie liczba osób chorych i zakażonych ciągle silnie się zwiększa. Szybkość rozprzestrzeniania się retrowirusa HIV w Afryce, może prowadzić do wyludnienia tych obszarów.
  1. Bardzo ważne jest, że niemal 90% ludzi zakażonych wirusem HIV żyje w ubogich społeczeństwach, które nie mają finansowych funduszy do walki z tą chorobą.
  1. Wirus HIV praktycznie może zaatakować dowolną komórkę zdrowego organizmu.

Typy rozprzestrzeniania się wirusa HIV:

  • TYP PIERWSZY- zakażenie przez kontakty homoseksualne młodych osób oraz ludzi w wieku średnim. Ten typ obejmuje także zakażenie poprzez styczność z zakażoną krwią (grupy ryzyka: narkomani, personel medyczny, biorcy krwi). Typ pierwszy rozprzestrzeniania się AIDS dotyczy głównie wszystkim mężczyzn (aż 80% zarażeń).
  • TYP DRUGI- ma heteroseksualny charakter. Jest on głównie obserwowany w Południowej Azji oraz Afryce. Kobiety zakażają się równie często jak i mężczyźni.

Objawy zakażenia wirusem HIV.

  1. We wczesnym stadium choroby szczególnie szybko dochodzi do replikowania się retrowirusa. w okresie tym immunologiczny układ nie jest w stanie odpowiednio zareagować na obecność HIV w ustroju. Nie produkuje więc jeszcze przeciwciał.
  1. Od momentu zakażenia w przeciągu kilku tygodni od 30- 60% zarażonych osób pojawiają się objawy pierwotnego zainfekowania HIV. Jest to tak zwany zespół serokonwersji lub ostry zespół zakażenia wirusem. Osoba chora jest osłabiony, ma bóle stawów, gorączkę, pojawia się także zaczerwienienie skóry oraz wysypka. Chłonne węzły ulegają powiększeniu. W ustnej jamie są owrzodzenia aftowe. Czasem już na tym etapie choroby mogą pojawić się objawy związane z immunologicznymi niedoborami, na przykład grzybice.
  1. Zespół objawów we wczesnych stadiach może przypominać objawy grypę, a w szczególności, w połączeniu z mononukleozą zakaźną, limfadenopatią - bywa z tymi schorzeniami mylony. Na tym etapie rozwoju AIDS we krwi pojawiają się przeciwciała, lecz w niewystarczającym stężeniu by je wykryć.
  1. Ostre objawy tej choroby ustępują w przeciągu około 2 tygodni, lecz powiększenie chłonnych węzłów utrzymywać się może znacznie dłużej.
  1. Po ustąpieniu objawów ostrych pacjent zostaje nosicielem wirusa HIV. W krwi nosiciela można już wykryć przeciwciała. Jest to tak zwany okres klinicznego zacisza. Niektórzy nosiciele posiadają objawy, które nie są typowe dla zakażenia nie, a są to: osłabienie, biegunki, stany podgorączkowe. Badania krwi pokazują, ze wystąpił spadek liczby limfocytów, może się także pojawić niedokrwistość a także spadek liczby trombocytów, którego podłoże jest autoimmunologiczne.
  1. Okres bezobjawowego lub tzw. skąpo objawowego nosicielstwa retrowirusa HIV na różny czas trwania. Jeżeli w przeciągu pół roku od pojawienia się we krwi przeciwciał (serokonwersji) dojdzie do kolejnego spadku limfocytów, a objawy AIDS zaczną pojawiać się bardzo szybko, to choroba ta będzie przebiegać bardzo gwałtownie.

Jak rozpoznać AIDS oraz zakażenie wirusem HIV?

  1. Objawy rozwiniętej choroby- AIDS, wsparte wywiadem lekarskim dobrze przeprowadzonym, pozwalają rozpoznać szybko chorobę. Jednak konieczne jest potwierdzenie laboratoryjne.
  1. Na najwcześniejszym etapie przebiegu choroby lub też w czasie nosicielstwa, które jest bezobjawowe, jedynie laboratoryjne badania umożliwiają potwierdzenie zakażenia.
  1. Na czas dzisiejszy są powszechnie dostępne tak zwane "szybkie" testy do przebadania nie tylko surowicy, ale również śliny oraz moczu. Dzięki nim wykrywa się w tych płynach przeciwciała skierowane przeciw antygenom HIV. Klasycznym już badaniem jest przesiewowy poliwalentny test ELISA oraz test Westernblot - czyli potwierdzenia przy pomocy którego możliwe jest wykrycie swoistych przeciwciał, które skierowane przeciwko białkom wirusa HIV.
  1. Test ELISA jest badaniem stosunkowo tanim, który ma znaczną swoistość oraz czułość. Badania fałszywie (błędnie) dodatnie zdarzają się rzadko. Jeszcze czulszym testem jest Westernblot, lecz jest on badaniem o wiele droższym.
  1. Krążące wirusy w osoczu wykrywa się czułymi metodami genetycznymi. Mają one znacznie istotna przewagę nad immunologicznymi badaniami, gdyż pozwalają na przykład wykryć zakażenie już w okresie najwcześniejszym, kiedy to jeszcze nie ma przeciwciał.

Leczenie AIDS:

  1. Zakażenie wirusem HIV nie jest jednak równoznaczne z wystąpieniem AIDS. AIDS to końcowy etap choroby.
  1. Zastosowanie przeciwwirusowego leczenia może opóźnić znacząco wystąpienie AIDS pełnobjawowego. Im wcześniejsze oraz intensywniejsze leczenie, tym okres nosicielstwa bezobjawowego jest dłuższy. Również intensywne przeciwwirusowe leczenie połączone z leczeniem oportunistycznych zakażeń oraz przeciwnowotworowa terapia w AIDS, też może przedłużyć życie osoby chorej o 2 do 3 lat.
  1. Najważniejsza jest jednak profilaktyka. Obecnie jest ona głównie oparta na zaniechaniu niepewnych seksualnych kontaktów oraz unikania stosowania seksualnych technik (w szczególności analnych), które wiążą się z ryzykiem uszkodzeń cielistych powłok, zwłaszcza błon śluzowych. Konieczna jest zatem seksualna edukacja społeczeństw, zwłaszcza zaś inicjującej płciowe życie młodzieży.
  1. Na dzień dzisiejszy nie istnieje skuteczna szczepionka, która chroniłaby przed zakażeniem retrowirusem HIV.
  1. Większość ludzi, którzy ulegli zarażeniu, przez długi czas może o fakcie tym nie wiedzieć. Wczesna, ostra faza choroby może zostać pomylona przykład z grypą.
  1. Istnieje jednak grupa ludzi świadoma swojego większego narażenia na bezpośredni kontakt z retrowirusem HIV. Moment zakażania w tym przypadku może być dokładnie określony. Dotyczy to szczególnie medycznego personelu, który ma często kontakt z ustrojowymi płynami chorego, a w szczególności z krwią. W momencie dojście do świeżego zakażenia stosuje się profilaktycznie lek przeciwwirusowy, a przede wszystkim tzw. zydowudynę (AZT). Przyjmowanie AZT przez około 4 tygodnie zmniejsza w 80% ryzyko zarażenia. Pewna grupa lekarzy stosuje w takich przypadkach tzw. terapię skojarzoną (łączoną), złożoną z dwóch lub trzech leków. Zapobiegawcze leczenie ma sens, tylko w przypadku jeśli zacznie się je w przeciągu 24 godz. od kontaktu z wirusem, najlepiej zaś - dosłownie w przeciągu kilku godzin. Ryzyko choroby takich przypadków jest jednak małe, dlatego też część lekarzy nie widzi potrzeby przeciwwirusowego leczenia, które jest bardzo drogie oraz obarczone niepożądanymi działaniami.
  1. Dużo większe prawdopodobieństwo zakażenia dotyczy dziecka, które rodzi się matce chorej na AIDS, a wynosi około 50%. Przyjmowanie jednego przeciwwirusowego leku, a zwłaszcza zaś kombinacji leków, znacząco może to ryzyko zmniejszyć.
  1. Przeciwwirusowe leczenie jest jednak obarczone niepożądanymi objawami, niekiedy nawet bardzo nasilonymi, które uniemożliwia kontynuowanie terapii. Niebezpieczne szczególnie są powikłania ośrodkowego układu nerwowego, jak np. postępująca ogniskowa encefalopatia, czyli schorzenie, które nie jest nie wyleczalne.
  1. Często zdarza się, iż podjęte leczenie jest nieskuteczne. Powodują to różne przyczyny, w tym też brak współpracy chorego z lekarzem. Natomiast jeśli zawodzą stosowane leki, stosuje się zmianę schematu leczenia.

10.Ostatecznie dojść może do całkowitego braku skuteczności, co także zapowiada zbliżający się zgon chorego.

11.Oprócz przeciwwirusowego leczenia, skierowanego przeciw retrowirusowi HIV, które jest podstawą terapii, jest konieczne zwalczanie oportunistycznych zakażeń. Ich leczenie oparte jest na metodach antybiotykoterapii. Typowymi przeciwgruźliczymi lekami leczy się gruźlicę. Niestety przeciwprątkowa terapia może jednak nie przynieść żadnego powodzenia. Dlatego, że w AIDS niejednokrotnie zdarzają się oporne na leczenie szczepy prątka.