1. ZAPŁODNIENIE

Cykl miesięczny kobiety dostosowuje jej organizm do czynności rozrodczych. Około 14 dnia cyklu miesięcznego dochodzi do jajeczkowania, czyli do uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka Graafa. Komórka jajowa przechodzi ujściem brzusznym jajowodu do jego światła. Następnie dzięki ruchom rzęsek i skurczom mięśniówki przesuwana jest w stronę jamy macicy. Komórka jajowa otoczona jest otoczką przejrzystą oraz warstwą komórek pęcherzykowych, które tworzą wieniec promienisty. Wieniec ten zbudowany jest z substancji kitowej w skład, której wchodzi kwas hialuronowy.

Nasienie męskie, czyli sperma po stosunku płciowym znajduje się w tylnym sklepieniu pochwy. Zawiera ona od 300 do 400 milionów plemników. Plemniki poruszają się przy pomocy witki. W ten sposób przechodzą przez ujście zewnętrzne szyjki macicy do kanału szyjki macicy a dalej przez jamę macicy do światła jajowodu.

Mniej więcej na wysokości 1/3 górnego odcinka jajowodu komórka jajowa styka się z plemnikami. Komórka jajowa wyzwala substancję zwana fertylizyną, która to wzmaga ruchliwość plemników i powoduje przybliżanie się ich do komórki jajowej. Plemniki w narządach rodnych ulegają procesowi zwanemu kapacytacją w czasie, którego błona cytoplazmatyczna ulega rozpuszczeniu i zostaje odsłonięty akrosom. Akrosom posiada liczne enzymy, które umożliwiają mu wniknięcie do komórki jajowej. Przyjmuje się, że tylko jeden plemnik bierze udział w zapłodnieniu i wnika do komórki jajowej. Jednak pod osłonkę przejrzystą może wniknąć kilka plemników.

Czas przeżycia komórki jajowej szacowany jest na kilka do kilkunastu godzin. Tylko w tym czasie komórka jajowa jest zdolna do połączenia się z plemnikiem. Czas przeżycia plemników i ich zdolność do zapłodnienia wynosi 48 godzin.

W wyniku zapłodnienia, czyli połączenia komórki jajowej z plemnikiem powstaje komórka potomna zwana zygotą. Zygota przesuwa się przez jajowód dzięki ruchom rzęsek w jajowodzie oraz ruchom perystaltycznym mięśni. W czasie trwania tej wędrówki zygota przechodzi liczne podziały. Pierwszy z tych podziałów nazwany jest bruzdkowaniem a komórki powstałe po tych podziałach nazywają się blastomerami. W trzeciej dobie po zapłodnieniu zygota osiąga stadium od 12 do 16 blastomerów. Stadium to nazywa się stadium moruli, gdyż leżące obok siebie blastomery kształtem przypominana owoc morwy. Następnie komórki znajdujące się na zewnątrz układają się w jednolitą warstwę, która została nazwana trofoblastem a komórki wewnętrzne tworzą węzeł zarodkowy. Dzięki takiemu ułożeniu tworzą one kulę do środka, której blastomery wydzielają płyn tworząc w ten sposób jamę blastuli, czyli blastocel. W tym momencie zarodek przyjmuje postać pęcherzyka zarodkowego zwanego blastocystą. Cienka ściana blastocysty pośredniczy w odżywianiu zarodka i jest zawiązkiem błon płodowych. Z dużych komórek w jamie blastuli utworzy się następnie właściwy zarodek. Blastocysta po przejściu do macicy przez pewien jest wolna w świetle macicy. Dopiero po pewnym czasie lokuje się w odpowiednim miejscu i wczepia w ścianę macicy. Proces ten nazywa się zagnieżdżeniem. Czas od początku zapłodnienia do początku zagnieżdżenia trwa od 5 do 7 dni. Zagnieżdżenie się jaja płodowego w jamie macicy polega na wniknięciu blastocysty do błony śluzowej i zakryciu tego miejsca przez nabłonek doczesnej. Doczesna jest to błona śluzowa jamy macicy, która została zmieniona pod wpływem hormonów. Blastocysta wnika w doczesną dzięki odpowiednim właściwościom komórek trofoblastu. Rozwijający się trofoblast otwiera naczynia krwionośne i czerpie z nich materiał odżywczy. Przechodząc kolejne etapy rozwoju przekształci się w kosmówkę, z której około 4 miesiąca ciąży rozwinie się łożysko. Sposób odżywiania zarodka przez kontakt trofoblastu (kosmówki) z krwią matki zostanie wymieniony na inny typ odżywiania polegający na obustronnej wymianie. Jest to możliwe dzięki rozwojowi łożyska. Łożysko przylega z jednej strony do macicy i styka się z naczyniami matki a z drugiej strony połączone jest z płodem za pomocą sznura zwanego pępowiną. Dzięki temu rozwijający się płód otrzymuje produkty niezbędne do dalszego rozwoju a także wydala produkty przemiany materii.

  1. ROZWÓJ ZARODKA

Wytworzenie się blastuli jest ostatnim etapem bruzdkowania. Dzięki temu, że zarodek się rozwija różnicują się w nim komórki o odmiennych właściwościach. Około 12 dnia w węźle zarodkowym powstaje jama owodni. Komórki otaczające tą jamę nazwane zostały ektodermą, zaś komórki znajdujące się od strony blastocelu nazwane są endodermą. Komórki endodermy stopniowo migrują z węzła zarodkowego podścielając trofoblast. Stykające się ze sobą warstwy ektodermy i endodermy tworzą tarczę zarodkowa. Z tarczy zarodkowej powstanie cały organizm zaś z pozostałej części blastuli utworzą się błony płodowe. Kiedy endoderma podścieli całkowicie trofoblast powstanie nowa jama zarodkowa zwana jamą pęcherzyka żółtkowego. W tym samym czasie z tyłu pęcherzyka zarodkowego zaczyna kształtować się trzeci listek zarodkowy zwany mezodermą. Proces powstania mezodermy nosi nazwę gastrulacji. Część komórek mezodermy wciska się między endodermę i ektodermę tarczy zarodkowej a pozostałe wciskają się między trofoblast i endodermę tworząc w ten sposób ścianę pęcherzyka żółtkowego. Mezoderma pozazarodkowa tworzy we wczesnej fazie zwarte skupisko komórek, które otacza pojedynczą warstwą zarodek od strony zewnętrznej i trofoblast od wewnątrz. Dzięki temu po wytworzeniu kosmków wrastających w śluzówkę macicy tworzy się najbardziej zewnętrzna błona płodowa zwana kosmówką. Między zarodkiem a błoną kosmówki tworzy się sznur z komórek mezodermy zwany szypułą, z którego później powstanie pępowina. Natomiast część zewnętrznego listka zarodkowego, czyli ektodermy znacznie się uwypukla i zamyka nad zarodkiem tworząc błonę płodową wypełnioną cieczą, czyli owodnię. Z zawiązka pęcherzyka moczowego uwypukla się omocznia, która ciągnie za sobą naczynia krwionośne dochodzące do komórki i rozgałęziające się tam.

Z poszczególnych listków zarodkowych tworzą się:

  • Z ektodermy - naskórek, paznokcie, włosy, gruczoły potowe i łojowe, nabłonek gruczołów mlecznych, nabłonek jamy gębowej, szkliwo zębów, nabłonek końcowej części odbytu, pęcherzyk słuchowy, soczewka oka, spojówka, rogówka, przedni płat przysadki mózgowej, układ nerwowy,
  • Z mezodermy - skóra właściwa, tkanki łączne, częściowo mięśnie tułowia, szkielet osiowy, mózgoczaszka, kapsuły uszne, kapsuły oczne, skóra właściwa głowy, opony mózgowe, mięśnie szkieletowe, mięśnie twarzowe, mięśnie językowe, najądrze, nerki, moczowody, jajowody, macica, pochwa, serce, mięśnie gładkie narządów wewnętrznych, nabłonek naczyń krwionośnych, układ limfatyczny, kora nadnerczy, gonady, śledziona, mięśnie i szkielet kończyn,
  • Z endodermy - jama gębowa, przednia część przysadki, ślinianki, gardziel, ucho środkowe, błona bębenkowa, trąbka Eustachiusza, gruczoły przytarczyczne, grasica, tarczyca, krtań, tchawica, płuca, wątroba, pęcherzyk żółciowy, trzustka, pęcherz moczowy, dolna część pochwy, cewka moczowa, gruczoł krokowy (prostata).
  1. PŁÓD

W czasie rozwoju płodu wyróżnia się 3 okresy:

  • Okres jaja płodowego - od zapłodnienia do 2 tygodnia, czyli do zakończenia zagnieżdżenia się jaja.
  • Okres zarodkowy - od 2 do 5 tygodnia ciąży jest to czas kształtowania się listków zarodkowych.
  • Okres płodowy - od 5 tygodnia do zakończenia ciąży.
  1. DZIEWIĘĆ PIERWSZYCH MIESIĘCY
  • 1 miesiąc - dziecko rozpoczyna swoje życie jako komórka o średnicy około 0,1 milimetra. Już po zapłodnieniu zostaje zdeterminowana: płeć, kolor oczu, kolor włosów, ogólna budowa ciała. Pod koniec 3 tygodnia ciąży dziecko mierzy około 2,5 milimetra. Po 21 dniach od poczęcia zaczyna bić jego serce a krew zaczyna krążyć w bardzo prostym zamkniętym układzie naczyń. W 4 tygodniu dziecko ma długość około 0,5 centymetra. Ma już wtedy zawiązek głowy, tułowia i kończyn górnych. Pojawiają się też pierwotne nerki, wątroba, przewód pokarmowy. Jednomiesięczny ludzki zarodek jest bardzo podobny do zarodków innych kręgowców.
  • 2 miesiąc - jest to okres bardzo intensywnego rozwoju. Wykształcają się wtedy usta, nos, oczy i uszy. Kończyny maja bardzo wyraźnie zarysowane palce. W drugim miesiącu ciąży serce dziecka bije rytmicznie 40 - 80 razy na minutę, żołądek wydziela soki trawienne, nerki usuwają kwas moczowy z krwi a także kształtuje się układ kostny. Pod koniec 2 miesiąca dziecko osiąga wzrost około 2 centymetrów i wagę około 2 - 3 gramów.
  • 3 miesiąc - wszystkie części mózgu są już ukształtowane, bardzo intensywnie wzrasta liczba połączeń nerwowych. U dziecka można zaobserwować odruch ziewania i przeciągania. Jego skóra pokrywa się charakterystycznym meszkiem, pojawiają się zawiązki paznokci i zębów mlecznych. Szpik kostny zaczyna produkować krwinki, woreczek żółciowy produkuje żółć, trzustka wytwarza insulinę, przysadka produkuje hormon wzrostu. W czasie 3 miesiąca życia dziecka można określić jego płeć przy pomocy badania ultrasonograficznego USG. Pod koniec 3 miesiąca dziecko waży około 30 gram i mierzy około 9 centymetrów.
  • 4 miesiąc - jest to etap, w którym wszystkie narządy wewnętrzne doskonalą swoje funkcje. Pod koniec 4 miesiąca wzrost dziecka dochodzi 15 centymetrów i waży około 120 gram.
  • 5 miesiąc - matka zaczyna wyczuwać pierwsze ruchy dziecka. W tym czasie dziecko czasem śpi, drzemie lub czuwa. Może też się przeciągać, kopać, obracać, może też mieć czkawkę. Jego ruchliwość zależy od temperamentu i trybu życia matki np., gdy matka odpoczywa wtedy rozpoczyna harce a gdy matka jest aktywna wtedy się uspokaja. W tym okresie można uspokoić dziecko przemawiając do niego spokojnym głosem, słuchając muzyki albo śpiewając. Dziecko pod koniec tego miesiąca waży około 280 gramów i mierzy do 25 centymetrów.
  • 6 miesiąc - wytwarzają się wiązadła stawowe, kostnieje szkielet, płuca zaczynają wytwarzać surfaktant, który pomorze po urodzeniu nabrać powietrza. W czasie snu pojawia się faza REM, czyli faza szybkich ruchów gałek ocznych. Powstawanie komórek nerwowych w zasadzie zostało zakończone, ale teraz bardzo intensywnie zwiększa się liczba połączeń między nimi. Dziecko magazynuje produkty potrzebne po urodzeniu np. wapń, żelazo, białka, ciała odpornościowe. Ćwiczy bardzo intensywnie ruchy ssące warg. Uczy się od matki rytmu przemiennej aktywności. Jego dalszy rozwój polega na doskonaleniu pracy wszystkich narządów i układów, nabieraniu wagi i powiększania rozmiarów ciała. Pod koniec tego miesiąca dziecko jest bardzo podobne do noworodka i waży około 650 gramów i mierzy około 30 centymetrów.
  • 7 miesiąc - zaczyna zmieniać pozycję i ustawia się głową w dół. Jego skóra robi się gładka i zaczyna gromadzić się pod nią tłuszcz.
  • 8 miesiąc - dziecko intensywnie rośnie i przybiera na wadze. Przygotowuje się tez do przyjścia na świat.
  • 9 miesiąc - poród. Dziecko ma około 50 centymetrów długości i waży około 3, 5 kilograma.
  1. ROZPOZNANIE CIĄŻY

Kobieta zazwyczaj zaczyna podejrzewać u siebie ciążę zanim jeszcze lekarz może ją stwierdzić przeprowadzając odpowiednie badanie. Wczesne rozpoznanie ciąży jest możliwe dzięki działaniu na organizm kobiety hormonów ciałka żółtego jajnika oraz trofoblastu zapłodnionego jaja (zygoty). Diagnoza ciąży opiera się na pewnych objawach domyślnych i prawdopodobnych.

Objawem domyślnym jest:

  • Zatrzymanie miesiączki u kobiet regularnie miesiączkujących,
  • Powiększenie i bolesność piersi,
  • Poranne nudności i wymioty (trwają do około trzeciego miesiąca ciąży),
  • Ślinotok,
  • Zgaga,
  • Nadmierny apetyt lub jego brak,
  • Częste oddawanie moczu,
  • Ogólnie złe samopoczucie.

Objawy domyślne mogą jedynie dawać podejrzenie rozwijającej się ciąży nie są natomiast podstawa do jej rozpoznania.

Objawem prawdopodobnym jest:

  • Powiększenie gruczołów sutkowych,
  • Wzmożona pigmentacja brodawek,
  • Przy ucisku z sutków wypływa siara (po około dwóch miesiącach ciąży),
  • W okolicy narządów rodnych występuje zasinienie,
  • Zewnętrzne narządy płciowe i śluzówka pochwy są rozpulchnione,
  • Szyjka macicy jest rozpulchniona a jej trzon w miarę rozwoju ciąży powiększa się,
  • Utrzymująca się podwyższona temperatura ciała po 21 dniach od wystąpienia jajeczkowania przy braku miesiączki,
  • Dodatni wynik testów hormonalnych i immunologicznych wykazujący w moczu lub surowicy kobiety ciężarnej obecność hormonu gonadotropiny kosmówkowej produkowanej przez trofoblast jaja płodowego.

Do tzw. pewnych objawów ciąży rozpoznawanych już w drugim miesiącu ciąży należą:

  • Rozpoznanie płodu przez powłoki brzuszne dzięki wykonaniu badania ręcznego,
  • Czynne ruchy płodu wyczuwalne po 20 tygodniu ciąży,
  • Słyszalna czynność serca płodu,
  • Rozpoznane w wyniku badania ultrasonograficznego elementy jaja płodowego i czynność serca płodu od 6, 7 tygodnia ciąży.
  1. CIĄŻĄ DONOSZONA

W ciąży donoszonej jajo płodowe składa się z płodu ważącego około 2500 gramów o długości około 50 centymetrów oraz popłodu. Płód pływa swobodnie w płynie owodniowym. W 99% płód ułożony jest podłużnie, w 96% zdarza się, że leży główką do dołu. Bardzo rzadko płód układa się poprzecznie lub skośnie. Popłód zaś składa się z łożyska, błon płodowych pozałożyskowych i ze sznura pępowinowego. Tkanki popłodu zapewniają prawidłową wymianę substancji między matką a płodem oraz pełnią funkcję gruczołu wydzielania wewnętrznego. Łożysko zapewnia najkrótszą drogę wymiany między krwią matki a krwią płodu. Średnia masa łożyska wynosi od 400 do 500 gramów. Przez łożysko przepływa krew matki i płodu, ale są one rozdzielone ścianą kosmka. Krew płodu dopływa do łożyska dwoma tętnicami pępowinowymi, aby następnie przejść do naczyń włosowatych kosmków. Krew, która jest już utlenowaną i zaopatrzona w substancje odżywcze wraca do płodu żyłą pępowinową. Łożysko produkuje hormony, które nie są produkowane w innych okresach życia kobiety. Do hormonów tych należą: proteohormony i gonadotropina kosmówkowa (HCG). Gonadotropina kosmówkowa zaczyna się wydzielać już od momentu zagnieżdżenia się jaja w macicy i osiąga swój najwyższy poziom w od 80 - do 90 dnia ciąży. W drugim trymestrze ciąży tj. od 4 do 6 miesiąca poziom gonadotropiny szybko spada. Funkcją gonadotropiny kosmówkowej jest pobudzania ciałka żółtego do wydzielania estrogenów i progesteronu. Obniżanie się poziomu gonadotropiny zachodzi z równoczesnym wzrostem poziomu hormonów steroidowych wytwarzanych przez nabłonek kosmków łożyska. Wtedy w moczu wzrasta poziom, pregnadiolu który jest produktem rozpadu progesteronu. Ten moment ciąży między spadkiem gonadotropin a wzrostem innych hormonów łożyskowych jest szczególnie niebezpieczny dla przebiegu ciąży, ponieważ w tym momencie może dojść do poronienia. W prawidłowo przebiegającej ciąży łożysko przejmuje funkcję wydzielania hormonów takich jak: estrogeny, progesteron, laktogen łożyskowy, prolaktyna i hormon tyreotropowy.

Estrogeny podczas ciąży wytwarzane są z cholesterolu matki. Poziom estrogenów wzrasta stopniowo przez cały okres trwania ciąży a największe stężenie osiąga w końcowym okresie ciąży. Wśród estrogenów największy procent stanowi estradiol. Produkowany jest on aktywnie przez jednostkę płodowo - łożyskową i jest wydzielany wraz z moczem. Oznaczenie poziomu estradiolu w moczu jest wykorzystywane w diagnostyce i monitorowaniu przebiegu ciąży.

Progesteron zwany jest hormonem ciąży. Jest odpowiedzialny za jej utrzymanie, za wzrost macicy a także zapobiega jej skurczom i przygotowuje organizm kobiety do porodu. W pierwszych 70 - 80 dniach wytwarzany jest przez ciałko żółte a następnie funkcję jego produkcji przejmuje łożysko.

Laktogen łożyskowy ma działanie podobne do prolaktyny. Podczas prawidłowo rozwijającej się ciąży następuje wzrost tego hormonu aż do 34 - 36 tygodnia, kiedy to następuje stopniowy spadek. Poziom laktogen łożyskowego stanowi ocenę sprawności łożyska i ma ogromne znaczenie, w monitorowaniu przebiegu ciąży a zwłaszcza w zatruciu ciąży, cukrzycy, konflikcie serologicznym oraz niewydolności łożyska. Spadek poziomu laktogen w drugiej połowie ciąży świadczy o niewydolności łożyska i zagrożeniu płodu. Dzięki temu, że laktogen łożyskowy ma działanie podobne do prolaktyny przygotowuje on gruczoł sutkowy do laktacji a także działa przeciwinsulinowo. W Drugim trymestrze ciąży gwałtownie wzrasta zapotrzebowanie na insulinę a co za tym idzie wpływ hormonów może spowodować ujawnienie się cukrzycy u osób mających predyspozycje genetyczne.

Pod wpływem wielu hormonów, które są wydzielane przez łożysko dochodzi do rozrostu gruczołów wewnątrzwydzielniczych a przede wszystkim: przysadki, jajników, nadnerczy, tarczycy i trzustki.

W części gruczołowej przysadki dochodzi do wzmożonego wydzielania hormonów tropowych przedniego płata zaś w tylnym płacie uwalniana jest wazopresyna i oksytocyna. Oksytocyna wzmaga skurcze macicy a wazopresyna hamuje wytwarzanie moczu.

W czasie ciąży dochodzi do nieznacznego powiększenia gruczołu tarczycowego i nadnerczy.

  1. CZAS TRWANIA CIĄŻY

Prawidłowy czas trwania ciąży obliczany jest od daty zapłodnienie i wynosi 268 dni. Precyzyjna data jajeczkowania jest zazwyczaj nieznana jak również data zapłodnienia, dlatego czas trwania ciąży oblicza się od daty ostatniej miesiączki zakładając, że ciąża trwa 280 dni, czyli 40 tygodni lub 10 miesięcy księżycowych. U kobiet z dłuższym cyklem miesięcznym okres ciąży jest dłuższy analogicznie u kobiet z krótszym cyklem okres ciąży jest krótszy. Czas trwania ciąży można również określić przy pomocy badania ultrasonograficznego pozwalającego na określenie wielkości płodu. W pierwszym trymestrze ciąży wielkość ciąży określa się na podstawie wielkości macicy przeprowadzając badania ginekologiczne. W 12 tygodniu macica osiąga wielkość spojenia łonowego, w 16 tygodniu - 2 palce nad spojeniem łonowym, w 20 tygodniu - 2 - 3 palce poniżej pępka, w 24 tygodniu na wysokości pępka, w 28 tygodniu 2 - 3 palce powyżej pępka, w 32 tygodniu pośrodku między pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym mostka, w 36 tygodniu pod łukiem żebrowym zaś w 40 tygodniu 2 - 3 palce poniżej łuku żebrowego.

Termin porodu oblicza się stosując regułę Naegelego tzn. od pierwszego dnia ostatniej miesiączki odejmuje się 3 miesiące oraz dodaje 7 dni i 1 rok. Z punktu widzenia klinicznego uważa się, że poród, który odbył się 3 tygodnie przed lub 3 tygodnie po obliczonym terminie jest porodem czasowym jeśli cykle miesięczne były 28 dniowe. W przypadku, gdy kobieta nie pamięta daty ostatniej miesiączki termin porodu można wyznaczyć na podstawie pierwszych ruchów płodu. Pierworódki wyczuwają ruchy płodu około 20 tygodnia ciąży a wieloródki już około 18 tygodnia. I tak pierworódka powinna spodziewać się porodu po około 4,5 miesiącach zaś wieloródka po 5 miesiącach.

Objawem zwiastującym poród jest obniżenie się dna macicy, które następuje około 2 - 3 tygodnie przed rozpoczęciem czynności porodowej. Kobieta ciężarna odczuwa to jako zmniejszenie ucisku na żołądek i swobodniej oddycha. Często wtedy zdarza się parcie na pęcherz moczowy i częste oddawanie moczu. Na 2 - 3 dni przed porodem może dojść do wypadnięcia czopa śluzowego z kanału szyjki macicy w postaci gęstego, białego lub brunatnego śluzu.

  1. PORÓD

Za początek porodu przyjmuje się występowanie regularnych i powtarzających się przynajmniej, co 10 minut skurczów macicy, które powodują rozwieranie się szyjki macicy.

Podział czynności porodowej:

    • I okres porodu, czyli rozwieranie ujścia wewnętrznego i zewnętrznego szyjki macicy. W tym okresie porodu kobieta rodząca może przyjmować dowolna pozycję ciała. Jednak najlepszą pozycją jest ułożenie na boku. W czasie przerwy między skurczami bardzo ważny jest relaks a w czasie skurczu spokojne, regularne oddychanie, co korzystnie wpływa na przebieg porodu. U pierworódek rozpoczyna się wraz z początkiem porodu i trwa do momentu całkowitego rozwarcia ujścia wewnętrznego. W tym czasie skraca się część pochwowa szyjki macicy. Kolejny etap trwa od pełnego rozwarcia ujścia wewnętrznego do pełnego rozwarcia ujścia zewnętrznego szyjki macicy. U wieloródek skracanie się części pochwowej i rozwieranie ujścia wewnętrznego i zewnętrznego przebiega w tym samym czasie. Bardzo trudno jest określić czas trwania I okresu porodu. Przyjmuje się, że u pierworódek nie powinien być dłuższy niż 18 godzin a u wieloródek nie dłuższy niż 12 godzin.
    • II okres porodu rozpoczyna się od chwili całkowitego rozwarcia ujścia zewnętrznego szyjki macicy i kończy się urodzeniem dziecka. Na tym etapie porodu zmienia się całkowicie charakter skurczów macicy. Pojawiają się skurcze parte. Do skurczów macicy dołączają się skurcze mięśni brzucha, które to właśnie wywołują uczucie parcia. Najważniejsze jest wtedy odpowiednie oddychanie i wspomaganie parcia w fazie bezdechu. U pierworódek etap ten trwa zazwyczaj od 15 minut do 2 godzin a u wieloródek od 15 minut do 1, 5 godziny.
    • III okres porodu zwany okresem łożyskowym. Rozpoczyna się po urodzeniu dziecka a kończy na wydaleniu łożyska i błon płodowych. W wyniku skurczów macicy następuje odklejenie się łożyska i wydalenie go do pochwy a następnie na zewnątrz. Etap ten trwa około 30 minut. Lekarz powinien dokładnie obejrzeć łożysko i błony płodowe gdyż niekompletny popłód jest bardzo częstą przyczyną powikłań poporodowych.
    • IV okres porodu jest to wczesny okres poporodowy. Obejmuje on 2 pierwsze godziny po wydaniu dziecka na świat w czasie, którego bardzo wnikliwie obserwuje się kobietę pod względem stanu ogólnego i położniczego.
  1. NOWORODEK

Zaraz po urodzeniu dziecka podwiązuje się i przecina pępowinę. Klarka piersiowa noworodka, która była ściśnięta rozpręża się gwałtownie, a do płuc wchodzi powietrze i dziecko może wydać swój pierwszy krzyk. Zaraz po urodzeniu noworodek jest dokładnie badany. W celu określenie jego stanu wykorzystuje się 10 stopniowa skalę według Apgar. Skala ta pozwala na łączną ocenę układu oddechowego, krążenia i nerwowego. Przyjmuje się, że:

  • 10 - 8 punktów - stan bardzo dobry,
  • 7 - 5 punktów - stan średni,
  • 4 - 0 punktów - stan ciężki.