Od momentu zapłodnienia do porodu – rozwój prenatalny

1. ZAPŁODNIENIE

Aby doszło do zapłodnienia muszą spotkać się męskie i żeńskie komórki rozrodcze znajdujące się we właściwej dla momentu zapłodnienia fazie. Właściwy etap rozwoju komórki rozrodczej jest istotny przede wszystkim w przypadku żeńskiej komórki, która musi być na odpowiednim etapie oogenezy.

Jeżeli ma dojść do zapłodnienia, zaplemnienie musi być właściwie skorelowane w czasie z owulacją (jajeczkowaniem), czyli uwolnieniem żeńskiej komórki rozrodczej z dojrzewającego pęcherzyka jajnikowego ( inaczej pęcherzyka Graafa). Dojrzała żeńska komórka płciowa, czyli oocyt II rzędu, żyje kilkanaście godzin. Do prawidłowo przebiegającego zapłodnienia dochodzi w górnym odcinku jajowodu . W warunkach, jakie panują wewnątrz macicy oraz jajowodu, plemniki żyją około 2-3 dni. W kobiecych drogach rodnych większość plemników ginie, a proces ten ma bardzo istotne znaczenie dla naturalnej selekcji materiału genetycznego. Przeżywają najbardziej żywotne, najsilniejsze plemniki i to one docierają do oocytu II rzędu.

2. FAZA BRUZDKOWANIA ZARODKA ORAZ GASTRULACJA

Po kariogamii, czyli zlaniu się w jedno przedjądrza męskiej i żeńskiej komórki rozrodczej, powstała zygota rozpoczyna swoje bruzdkowanie. Bruzdkowanie są to wczesne podziały zygoty na komórki potomne. Przebiega ono na sposób całkowity oraz praktycznie równomierny. Podczas bruzdkowania nie zwiększa się objętość zygoty. Powstają wówczas podobnych rozmiarów komórki potomne zygoty, blastomery. Ciągłe bruzdkowanie, czyli podziały na drobne fragmenty pierwotnej zygoty, prowadzi do wytworzenia się moruli - zbitej grudki identycznych z wyglądu komórek.

Morula dalej się dzieli. Blastomery przesuwają się względem siebie. Powstają wolne przestrzenie pomiędzy blastomerami, w których gromadzi się płyn. Powoduje to utworzenie pęcherzyka, tak zwanej blastocysty. Na powierzchni blastocysty jest pojedyncza warstwa komórkowa, czyli trofoblast. Od jego wewnętrznej strony przymocowany jest węzeł zarodkowy nazywany embrioblastem.

Trofoblast uczestniczy później w wytworzeniu się kosmówki. Embrioblast przeistacza się w zarodek oraz w inne niż kosmówka błony płodowe.

Zarodek przez 5 do 9 dni wędruje do macicy. Następnie rozpoczyna się implantacja, czyli faza wszczepiania się blastocysty w strukturę ścianę macicy. Komórki trofoblastu dzielą się intensywnie. Tworzy się wielojądrowy synsytiotrofoblast wskutek zanikania granic między komórkami trofoblastu ze strony macicy.

Wokoło jamy blastocysty pozostaje cytotrofoblast, czyli błona komórkowa.

Trofoblast wytwarza enzymy, które nadtrawiają śluzówkę macicy. Umożliwia to zagnieżdżenie się w jej wnętrzu blastocysty. Dopóki nie wytworzy się łożysko zarodek odżywia się wypływającą z nadtrawionych naczyń krwionośnych krwią matki.

Od 12 dnia ciąży- zaczynają tworzyć się błony płodowe. Rozpoczyna się gastrulacja, czyli faza tworzenia się listków zarodkowych. Powstaje tak zwana jama owodni. Komórki, które leżą nad jamą owodni tworzą później tarczkę zarodkową, która dalej rozdziela się na dwie różne warstwy - górny epiblast i dolny hipoblast.

Hipoblast rozrasta się i wyściela od wewnętrznej strony trofoblast. Wytwarza się tak zwany pęcherzyk żółtkowy pierwotny.

Z epiblastu powstaje ektoderma - zewnętrzna warstwa zarodka i endoderma- wewnętrzna warstwa zarodka. Powstaje też trzeci listek zarodkowy- mezoderma. Między komórkami ekto i endodermy powstaje mezoderma zarodkowa. Poza zarodkiem rozwija się mezoderma poza zarodkowa. Mezoderma wchodzi pomiędzy trofoblast a ścianę pęcherzyka żółtkowego.

Komórki dzielącego się trofoblastu, wyścielone od wewnętrznej strony mezodermą poza zarodkową, tworzy kosmówkę - wewnętrzną błonę płodową.

Komórki pochodzące z mezodermy poza zarodkowej tworzą w pewnym miejscu sznur (szypułę) łączący zarodek z powierzchnią trofoblastu. Szypuła przekształca się w pępowinę.

Do wnętrza szypuły wrasta mały uchyłek jelita tylnego. Razem tworzą łożysko omoczniowe. W miarę dalszego rozwoju powstałej omoczni, do wnętrza szypuły wrastają 3 naczynia krwionośne. Będą one w przyszłości naczyniami pępowatymi.

We fragmencie ogonowym zarodka powstaje pewne zgrubienie, które tworzą komórki epiblastu. Zgrubienie to ciągnie się ku przodowi równolegle do dłuższej osi zarodka. Daje ono obraz tak zwanej smugi pierwotnej.

Przedni koniec smugi pierwotnej rozszerza się przechodząc w węzeł pierwotny (węzeł Hensena).

Z węzła Hensena wyrastają ku przodowi skupienia komórek mezodermalnych tworzących lite pasmo, które z kolei tworzy zawiązek struny grzbietowej nazywanej przedłużeniem głowowym.

Z komórek ektodermy grzbietowej powstaje płytka nerwowa. Przechodzi ona strukturę rynienki, w dalszej kolejności zamyka się, tworząc w ten sposób cewkę nerwową.

Endoderma sklepienia pęcherzyka żółtkowego tworzy podłużną rynienkę jelitową. Zamyka się ona w części środkowej tworząc dzięki temu cewkę jelitową.

ROZWÓJ ZARODKOWY

Faza rozwoju nazywanego już rozwojem zarodkowym ma miejsce od początku czwartego do końca ósmego tygodnia. Komórki różnicują się w różne tkanki. Powstają zawiązki pierwotnych narządów.

W czasie czwartego tygodnia powstają zawiązki kończyn oraz nerek. Serce zaczyna swoją pracę. Rozdzielają się przedsionki serca.

Z przedniego odcinka cewki jelitowej powstają zawiązki tchawicy oraz zawiązki płuc. Z dalszej części powstają zawiązki wątroby oraz zawiązki trzustki.

Wytworzeniu ulegają zawiązki oczu oraz uszu. Tworzą się trzy pierwotne pęcherzyki mózgowe: przodomózgowie, śródmózgowie oraz tyłomózgowie.

Powstaje łożysko, w którym kosmki skupiają się w obrębie kosmówki tworząc tarczę. W pępowinie łączącej zarodek z łożyskiem biegną 2 tętnice i 1 żyła.

Podczas piątego tygodnia ciąży zarysowują się już rysy twarzy dziecka. Wykształcają się dłonie oraz stopy a także płaty płuc. Zaczynają wytwarzać się przegrody przedsionkowo-komorowe w sercu.. Wyodrębniają się zarówno tkanka chrzęstna jak i mięśniowa. Powstają zawiązki narządów rozrodczych.

NA etapie szóstego tygodnia ciąży serce jest już całkowicie ukształtowanym narządem. Zaczyna wytwarzać się tkanka kostna.

W siódmym oraz ósmym tygodniu ciąży głowa dziecka znacznie zwiększa swoje rozmiary.

ROZWÓJ PŁODOWY

Etap rozwoju płodowego przebiega od 9 tygodnia do zakończenia ciąży. Formują się wówczas ostatecznie narządy. Płód znacznie zwiększa swoje rozmiary.

9 tydzień- łożysko jest dobrze rozwinięte.

12 tydzień - pojawia się na skórze płodu tak zwany meszek płodowy. Nerki już pracują. Zarysowują się także zawiązki paznokci. Narządy zewnętrzne są już zróżnicowane na męskie i żeńskie.

16 tydzień - rozwijają się rysy twarzy.

19-20 tydzień - powstają włosy na skórze głowy. Słychać wyraźnie bicie serca. Ruchy płodu są wyczuwane przez matkę.

24 tydzień - otwierają się powieki. Widoczne są rzęsy oraz brwi.

40 tydzień - ze skóry znika całkowicie meszek płodowy.

PORÓD

Pod koniec 9 miesiąca zaczyna się poród. Wydalenie z organizmu jeszcze niedojrzałego płodu, niezdolnego do samodzielnego życia, to poronienie.

. Istnieją trzy fazy prawidłowo przebiegającego porodu:

Faza I - rytmiczne, mocne skurcze mięśni macicy przesuwają płód ku dołowi macicy. Pęka owodnia uwalniając wody płodowe.

Faza II - skurcze macicy wspierane kontrolowanymi w dużym stopniu przez rodzącą kobietę skurczami mięśni brzucha, powodując przejście płodu przez pochwę na zewnątrz. Pępowina przestaje dostarczać tlen noworodkowi. Gromadzący się we krwi nowonarodzonego dziecka dwutlenek węgla pobudza do działania ośrodek oddechowy.

Faza III - Po kilkunastominutowej przerwie, łożysko zostaje wydalone wraz z zbędnymi już błonami płodowymi.