Potrzeba oznacza wszelkie wymagania organizmu, zarówno wrodzone jak i nabyte. Wywołują one poczucie braku czegoś i zmuszają do działania. Podstawowym kryterium podziału potrzeb jest wskazanie na:
- potrzeby pierwotne, biologiczne- tych potrzeb nie można ominąć, gdyż mają charakter ahistoryczny; oznacza to, że zawsze są one takie same; ich zaspokojenie jest warunkiem życia; są one ponadczasowe;
- potrzeby nabyte, wtórne- są to potrzeby historyczne, ponieważ zmieniają się w czasie i w przestrzeni; zależą one przy tym od kodu kulturowego; zaznaczyć przy tym także należy, że potrzeby wtórne są zazwyczaj nadbudowywane nad potrzebami pierwotnymi;
Abraham Maslow, amerykański psycholog, przedstawił potrzeby ujęte w tak zwanym "trójkącie potrzeb". Do najbardziej podstawowych wymagań zaliczył potrzeby biologiczne, zapewniające egzystencję w ogóle. Powyżej umieścił potrzebę spokoju i bezpieczeństwa, miłości i przynależności oraz uczenia się i zdobywania wiedzy. Na najwyższym szczeblu piramidy znajdują się natomiast potrzeby estetyczno - kulturowe oraz samorealizacja. Maslow zaznacza przy tym, że potrzeby wyższego rzędu aktualizują się dopiero wtedy, gdy zaspokojone zostaną potrzeby niższe.
Zmodyfikowaną nieco teorią potrzeb jest zasada ERG. Oznacza ona jedynie trzy podstawowe i kluczowe zarazem potrzeby:
- potrzeby przeżycia, egzystencji- E;
- potrzeby relacji z innymi- R;
- potrzeba rozwoju- G;
W sytuacji, w której przedmiot potrzeby jest obecny, mówimy, że potrzeba jest zaspokojona. Kiedy natomiast normalny przebieg jakiejś czynności zostaje zakłócony na skutek braku potrzebnych elementów- potrzeba nie jest zaspokojona.
Liczba potrzeb człowieka jest w zasadzie nieograniczona, ponieważ nieograniczona jest liczba różnych zależności zachodzących (czy mogących zajść) między człowiekiem a jego otoczeniem. W przypadkach względnej stabilizacji układu wskazanych zależności liczba potrzeb człowieka ulega pewnej stabilizacji.
Istnieje także klasyfikacja potrzeb człowieka, która wyróżnia potrzeby zewnętrzne jak i wewnętrzne. Pierwsza przedstawiona grupa wyraża zależność człowieka od jego otoczenia. Zalicza się tu zarówno potrzeby biologiczne oraz społeczno - kulturowe. Potrzeby wewnętrzne są natomiast wyrazem zależności, jakie zachodzą między różnymi czynnościami człowieka. Zalicza się tutaj także potrzeby biologiczne, ale i psychiczne ( jak potrzeba informacji, bezpieczeństwa, spokoju).
Źródłem "standardów regulacji" czyli potrzeb, jest osobowość. Za pomocą pojęcia "potrzeba" opisuje się właściwości żywych organizmów. Polega to na tym, że dla ich utrzymania przy życiu, rozwoju i reprodukcji muszą być spełnione określone warunki. Do tych warunków należeć może uzyskanie lub utrata czegoś, wykonanie określonych czynności czy też powstanie pewnych konkretnych warunków. Konsekwencją niespełnienia tych warunków jest uniemożliwienie rozwoju, naruszenie czy nawet zniszczenie struktury. Jeśli warunki zostaną jednak spełnione, potrzeba przyjmie postać potencjalną. W sytuacji, kiedy powstanie niebezpieczeństwo niespełnienia warunków powiemy, że zachodzi deprywacja potrzeby.
U człowieka można wskazać na dwa rodzaje struktur, które są źródłem potrzeb. Jedna-to struktura biologiczna, którą wyznacza dziedziczność. Dla jej zachowania niezbędna jest interakcja z fizycznym środowiskiem organizmu. Drugi typ struktur powstaje w układzie nerwowym człowieka, w toku jego całego życia. Dla ich utrzymania niezbędny jest kontakt z psychologicznym środowiskiem organizmu.
