AIDS i jego zapobieganie

1.AIDS (z ang. Acquired Immune Deficiency Syndrome), to Zespół Nabytego Upośledzenia Odporności, jest to choroba wywołana wirusem HIV (z ang. Human Immunodeficiency Virus), który atakując komórki odpowiedzialne za mechanizmy odpornościowe w naszym organizmie, powoduje trwałe upośledzenie odporności, wskutek czego chory organizm nie jest w stanie bronić się nawet przed najmniej niebezpiecznymi drobnoustrojami, co często prowadzi pacjenta do śmierci.

Pierwszy, oficjalny przypadek zachorowania na AIDS odnotowano w 1981r. w Ameryce, choć już znacznie wcześniej obserwowano nierozpoznane przypadki o przebiegu przypominającym AIDS. W przypadku krajów rozwiniętych, z największą liczbą zachorowań mamy do czynienia w środowisku homoseksualistów. Rozprzestrzenienie choroby przybrało rozmiar pandemii. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) odnotowała 203599 zachorowań w 177 krajach świata. Statystycznie szacowano ponad 600 000 chorych na AIDS oraz 6-8 milionów nosicieli wirusa HIV. Jak się jednak okazało, w rzeczywistości liczby te różnią się i to znacząco. Z danych WHO wynika, że w 1995 r. na AIDS zachorowało 4,5 miliona ludzi, z czego większość zmarła. Już w 1991r. z przeprowadzonych badań wynikało ,że w samych stanach Zjednoczonych co 12 minut umierała jedna osoba na AIDS. Na dzień dzisiejszy szacuje się, że zarażonych wirusem 13-15 jest milionów ludzi, z czego w Polsce zarejestrowano 3,5 tys. przypadków. Podejrzewa się jednak, że praktycznie liczba ta jest kilkukrotnie większa i wynosi 12-15 tysięcy. Z powyższych danych można wysnuć własne wnioski co do wagi sprawy. Biorąc pod uwagę fakt, że znakomita większość zarażonych HIV zachoruje na AIDS i w końcu umrze, choroba ta zaczyna jawić się jako niezwykle zagrażająca i niebezpieczna. AIDS można śmiało zatem nazwać chorobą społeczną, która w bardzo szybkim tempie zaczęła zagrażać ludzkiej populacji.

1.1.Drogi zarażenia.

W przeciwieństwie do innych chorób wirusowych, HIV należy do drobnoustrojów rozprzestrzeniających się jak na wirusa stosunkowo trudno. Wirus ten nie jest w stanie przetrwać poza zainfekowanym organizmem. Nie przenosi się drogą kropelkową, a więc nie możemy się nim zarazić przez kaszlenie, kichanie czy ślinę. Nie roznosi się też za pośrednictwem owadów, korzystania ze wspólnych ręczników, naczyń i innych tego typu przedmiotów. Dochodzi do zarażenia za to gdy ma miejsce wymiana krwi lub płynów ustrojowych, w których znajdują się bardzo duże ilości wirusa. Najczęstszym sposobem zarażenia jest stosunek seksualny z osobą zarażoną, przy czym dotyczy to zarówno par homo- jak i heteroseksualnych; używanie zainfekowanych igieł i strzykawek, przetaczanie krwi zawierającej wirusa oraz zarażenie płodu przez matkę nosicielkę co najczęściej ma miejsce podczas porodu lub w trakcie karmienia piersią. Najliczniejszą grupę zakażonych w Polsce stanowią : narkomani, homo- i biseksualiści. Można zauważyć wzrost zarażeń również w związkach heteroseksualnych, a zwłaszcza gdy mężczyzna jest biseksualistą albo któryś z partnerów stosuje narkotyki dożylnie. Odnotowano też wiele zarażeń wirusem podczas transfuzji krwi zawierającej wcześniej HIV. Dlatego też krew oddana w stacjach krwiodawstwa podlega dokładnym badaniom pod kątem obecności HIV zanim zostanie ona przetoczona potrzebującemu.

Każdy kraj w mniejszym lub większym stopniu dotknięty jest problemem jaki stanowi AIDS i HIV. Obecnie za najbardziej zagrożone epidemią miejsca uznaje się kraje Afryki Środkowej oraz aglomeracje Ameryki Północnej, południowo-wschodnią Azję.

Okres czasu upływający od zarażenia do rozwinięcia się pełno objawowego AIDS jest różny i zależy od stanu zdrowia zanim doszło do infekcji i trybu życia nosiciela. Przeważnie jednak okres utajonego nosicielstwa nie jest krótszy niż 8 lat.

1.2.Perspektywy na leczenie.

Im więcej wiemy o wirusie, tym skuteczniejsza staje się opieka nad chorymi. Ciągle naukowcy opracowują coraz to skuteczniejsze metody leczenia chorób towarzyszących np. niektóre typy zapalenia płuc charakterystyczne w AIDS, leczy się za pośrednictwem leków antywirusowych i antybiotyków, a w przypadku wywołującego bolesne uszkodzenia skóry mięsak Kaposiego poddaje się leczeniu na drodze radioterapii.

Obecnie nie ma leku na AIDS, choć wiele ośrodków badawczych skupia swoje siły nad opracowaniem środka taniego, łatwego do przyjmowania oraz o niskiej dla organizmu toksyczności. Do tej pory powstały leki, które działają niszcząco na wirusa oraz zadaniem ich jest zwalczanie chorób, z którymi nie radzi sobie upośledzony układ odpornościowy. Najczęściej używana jest Azydotymidyna (Zidovudine), w skrócie AZT lub 'Retrovir'. Stosuję się azydotymidyną w fazach początkowych choroby, której podawanie niesie ze sobą dość uciążliwe skutki uboczne takie jak: mdłości, wymioty, ogólne osłabienie. W niektórych przypadkach lek ten prowadzi nawet do trwałego uszkodzenia szpiku kostnego ,dlatego też niektórzy pacjenci odmawiają przyjmowania leku. Ponadto AZT nie jest tak skuteczna u osób, które zarażone są od dłuższego już czasu.

Największe nadzieje pokładana są w szczepionce przeciw AIDS, której wyprodukowanie jest na dzień dzisiejszy jest sprawą dość odległą. Największe problemy z opracowaniem środka przeciw AIDS jest bardzo złożona natura wirusa HIV, który działa niszcząco właśnie na układ odpornościowy.

Ważnym elementem w zapobieganiu dalszym zakażeniom jest profilaktyka, a więc stosowanie zabezpieczeń podczas stosunków seksualnych, a najlepiej unikania tego typu kontaktów z osobami niepewnymi, stosowanie przez narkomanów sprzętu jednorazowo, oraz badanie ludzi, którzy potencjalnie mogą stanowić zagrożenie. Kolejną bardzo ważną rzeczą jest edukacja. Każdy z nas powinien wiedzieć w jakich sytuacjach ryzyko zarażenia jest największe, a w jakich jest niemal zerowe. Nie powinniśmy się bać zatem nosicieli HIV w codziennych kontaktach.

Co prawda naukowcy nie zaprzestają w poszukiwaniach skutecznego leku na AIDS, lecz do czasu jego wynalezienia jedyną rzeczą jaką możemy uczynić w celu wyeliminowania zagrożenia zarażeniem się HIV jest stronienie od okoliczności niosących to ryzyko.

1.3.Rozpoznanie wirusa.

Powodem do niepokoju osoby nieświadomej jeszcze nosicielstwa są gwałtowne spadki wagi, długotrwałe biegunki i gorączkowanie. Objawy te są charakterystyczne dla pierwszych tygodni zarażenia, choć w niektórych przypadkach objawów może nie być wcale. Osoby podejrzewające chorobę AIDS powinny niezwłocznie poddać się odpowiednim badaniom. Najgorsza jest faza tzw. utajonych nosicieli, gdyż nie zawsze występują objawy zarażenie, a jest to okres idealny do pozyskania coraz to nowych ofiar przez wirusa.

1.4.Zapobieganie.

Uchronić przed zarażeniem można się głównie przez stosowanie zabezpieczeń podczas stosunków seksualnych, najlepiej ze stałym, pewnym partnerem. W środowiskach narkotycznych natomiast powinno używać się jednorazowych strzykawek i igieł.

1.5.Natura HIV.

Niektórzy naukowcy są zdania, że nie wirus HIV, a obecność innego sprawcy powoduje zarówno AIDS jak i przyczynia się do występowania wirusa HIV w organizmie. Teorie te jak dotąd nie zostały poparte konkretnymi dowodami. Wirus HIV jest przedmiotem intensywnych badań, począwszy od lat 80-tych XX wieku. Jego struktura i budowa genomu została poznana bardziej szczegółowo niż u jakiegokolwiek innego wirusa. Jak się okazało istnieje wiele odmian wirusa, a każda z nich podlega bardzo szybki mutacjom, co bardzo utrudnia opracowanie skutecznej szczepionki.

Jeżeli chodzi o czysto taksonomiczne usystematyzowanie pozycji wirusa HIV to razem z innymi wirusami stanowi najprostszą formę materii, która wykazuje przejawy życia. Istnieje pewnie problem z ich klasyfikacją, a polega on na tym, że wirusy wykazują jako jedyną czynność życiową zdolność do namnażania i to tylko w momencie wtargnięcia do komórek gospodarza. Dlatego też o strukturach jakimi są wirusy mówi się, że leżą na pograniczu świata ożywionego z martwym.

Rozmiary wirusów są bardzo niewielkie, dla zobrazowania w główce od szpilki można pomieścić miliony tych struktur. Wywołują wiele groźnych chorób, w tym: świnkę, odrę, grypę czy przeziębienie.

W skład typowego wirusa wchodzi rdzeń zbudowany z kwasu dezoksyrybonukleinowego- DNA i pełniącego rolę ochronną kapsydu, zbudowanego z białek. W DNA zawiera się informacja genetyczna wirusa, która pozwala na produkcję identycznych z osobnikiem wyjściowym wirionów potomnych. Rdzeń materiału genetycznego otoczony jest osłoną białek, ułożonych w grupy przypominające mozaikę. Ja wyżej wspomniano do namnażania wirus potrzebuje innej komórki, gdyż sam nie jest w stanie syntetyzować własnych białek na podstawie DNA z rdzenia. W tym celu aby się powielić musi wniknąć do komórki gospodarza. Po absorbcji do komórki wirus najpierw wbudowuje swój genom do genomu gospodarza, a po zmianie metabolizmu komórki, wykorzystuje ją do produkcji własnych białek i kwasów nukleinowych, z których formowane są wiriony potomne. Te opuszczając komórkę niszczą ją, a następnie przystępują do atakowania kolejnych. W ten sposób koło się zamyka.

HIV nie jest zwyczajnym wirusem, zalicza się go do tzw. retrowirusów. Retrowirusy wyróżnia fakt, iż w rdzeniu występuje kwas rybonukleinowe-RNA, a nie DNA jak w przypadku większości wirusów. U typie tym RNA ulega transkrypcji na DNA, który jest podstawą do syntezy wirusów potomnych.

1.6.Wirus w organizmie.

Po dostaniu się wirusa do płynów ustrojowych nowego nosiciela, obiektem ataku stają się specyficzne leukocyty, co doprowadza wkrótce układ immunologiczny do znacznego upośledzenia tak, że nie jest w stanie sobie poradzić nawet z najmniej groźnymi drobnoustrojami. Bezpośrednią przyczyną AIDS nie jest sama obecność wirusa w organizmie co rozwijające się liczne infekcje patogenów, z którymi nie radzi sobie zaatakowany układ odpornościowy. Następną znamienną cechą wirusa HIV jest bardzo długi okres fazy utajonej, w której brak jakichkolwiek objawów obecności wirusa w organizmie. Stan taki jest niezwykle długi bo może trwać niekiedy do kilkunastu lat. Po kilku tygodniach, a w niektórych przypadkach i po sześciu miesiącach produkowane są przeciwciała, na podstawie których obecności potwierdza się zakażenie. Niekiedy po kilku tygodniach od zakażenia, osoba zarażona odczuwa dolegliwości przypominające objawy grypy np.: katar, gorączka, wysypka na skórze, powtarzające się bóle głowy czy powiększone pod pachami węzły chłonne. Przez następne kilka tygodni objawy te ustępują, a zarażony odzyskuje poczucie bycia zdrowym. Co prawda wirus nie wykazuje aktywności, ale przez cały czas nosicielstwa krąży w płynach ustrojowych i przez ich kontakt z płynami zdrowego osobnika może się rozprzestrzeniać. Po kilku latach fazy utajenia, wirus znów staje się aktywny, zaczyna się namnażać niszcząc komórki odpornościowe, czyniąc człowieka bezbronnym wobec patogenów. W tym momencie rozpoczyna się ostatnia faza- pełno objawowe AIDS.