HIV to ludzki wirus upośledzenia odporności, a AIDS jest zespołem nabytego upośledzenia odporności. Wirus HIV uszkadza system odpornościowy człowieka, czego skutkiem jest większa wrażliwość na zakażenia różnymi drobnoustrojami oraz rozwój niektórych nowotworów.

Po wniknięciu do organizmu ludzkiego wirus HIV przenika do wybranych komórek, w których może pozostać do końca życia zakażonej osoby. U znacznej większości nosicieli wirus nie wywołuje żadnych objawów przez wiele lat, nawet ponad 10, zanim spowoduje rozwój choroby AIDS. Osoby będące w bezobjawowym stadium zakażenia mogą nieświadomie przekazywać infekcję wirusowa kolejnym osobom. Czasem jednak wirus jest bardzo zjadliwy i szybko, bo już ;o upływie kilku miesięcy od chwili zakażenia, prowadzi do rozwoju AIDS. Podczas tej choroby osłabiony organizm jest niezdolny do efektywnej obrony przed atakującymi go patogenami - wirusami, bakteriami, pierwotniakami czy grzybami. W rezultacie w organizmie chorego rozwija się zapalenie płuc, gruźlica czy nowotwory np. mięsak Kaposiego.

Najczęstsza drogą rozprzestrzeniania się wirusa HIV jest stosunek seksualny z osobą zakażoną i używanie nie wysterylizowanych igieł oraz strzykawek zabrudzonych skażoną krwią. Zakażenie w ten drugi z opisanych sposobów dotyczy zwłaszcza narkomanów, którzy narkotyki (tzw. kompot) aplikują sobie dożylnie. Zakażenie może na Płud przenieść także chora matka.

Wirusem HIV nie można zarazić się poprzez powietrze, jak to jest w przypadku grypy czy gruźlicy ani poprzez pokarm, jak to jest w przypadku czerwonki albo salmonellozy. Kichanie, kaszlenie czy omyłkowe skorzystanie ze szklanki osoby zakażonej także nie niosą ze sobą niebezpieczeństwa zainfekowania. Nieznane są przypadki zakażenia z powodu używania wspólnych naczyń czy sztućców, nawet umytych niedokładnie, a także podczas korzystania ze wspólnej wanny. Zakażeniem nie grozi wspólna kąpiel w basenie, codzienny kontakt towarzyski, a nawet mieszkanie pod jednym dachem. Komary i inne insekty także nie są zdolne do przenoszenia wirusa.

Nie jest znana dokładna geneza wirusa HIV. Wielu naukowców sadzi, iż HIV przybył z Afryki. Sugerują to zachowane próbki krwi z lat 50' XX wieku, które w testach dały wynik pozytywny. Wirus został także zidentyfikowany we krwi kilku małp z Afryki. Jednak nie stanowi to wystarczającego i wiarygodnego dowodu pochodzenia wirusa HIV, bowiem nieświeża krew może fałszywie reagować na współcześnie stosowane testy. Wiadomo jednak, że AIDS jest konsekwencją zakażenia wirusem HIV. Zachorowania na tą chorobę przebiegające pod postacią ostrych zakażeń oportunistycznych i mięsaka Kaposiego rozpoznane zostały w grupie amerykańskich homoseksualistów w roku 1981. Istnieją jednak dowody świadczące o występowaniu AIDS przed rokiem 1981 także w innych rejonach świata. Pewne dane wskazują, że zachorowania obserwowano w 1975 roku, inne, że miało to miejsce jeszcze wcześniej. W Europie po raz pierwszy zachorowania zaobserwowano w RFN i we Francji.

Eksperci sugerują, że przed wybuchem pandemii HIV/AIDS wirus HIV był nieszkodliwy. Na skutek jednak m.in. zmian genetycznych stał się bardzo zjadliwy, co spowodowało gwałtowny wzrost liczby zachorowań. Rozprzestrzenianie się wirusa HIV porównać można do rozprzestrzeniania się chwastów. Te drugie bowiem w nowym środowisku rozwijają się wyjątkowo dobrze, lepiej niż w poprzednich warunkach. Potniej rozrastają się do tego stopnia, iż ograniczają wzrost innych roślin i stają się plagą. Badacze wierzą, iż wirus HIV był obecny wśród izolowanych populacji żyjących wiele lat przed wybuchem epidemii. Podróże, osiedlanie się w większych miastach oraz zmiana stylu i higieny życia wpłynęły na szerzenie się zasięgu występowania HIV.

Na temat HIV zrodziło się wiele absurdalnych mitów, które negatywnie kształtują wyobrażenia ludzi o wirusie HIV. Edukacja społeczeństwa na temat HIV i AIDS powinna opierać się między innymi na obalaniu następujących, przykładowych mitów:

  1. "Problem HIV dotyczy tylko homoseksualistów i narkomanów"

Prawdą jest, że w latach 80', gdy wybuchła epidemia, najwięcej zakażeń wirusem HIV opisywano w grupach homoseksualistów i narkomanów. W ostatnich jednak latach odnotowano drastyczny wzrost nosicieli wirusa wśród heteroseksualistów, którzy przenoszą wirusa głównie na drodze kontaktów płciowych. Zatem mit ten niesłusznie krzywdzi i dyskryminuje wymienione w nim grupy społeczne.

  1. "Zakażonym i chorym nic się nie należy"

Izolowanie nosicieli wirusa HIV od środowiska jest bezprawne. Mimo to, ludzie ci oraz osoby z ich rodziny często są dyskryminowani i prześladowani. Wiele zdrowych osób okazuje im pogardę i niechęć. Czasem ogranicza im się prawo do nauki, pracy, opieki medycznej czy pomocy prawnej. Osoby zakażone, mimo swej choroby, są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa, więc mają identyczne prawa, jak jego zdrowa część.

  1. "Zakażeni i chorzy sami są sobie sami winni"

Jest to nieprawda, bowiem wśród nosicieli sporą grupę stanowią osoby zakażone z powodu nieuwagi innych np. noworodki zainfekowane przez matki nosicielki czy pacjenci zakażeni podczas zabiegów chirurgicznych czy przetaczania krwi. Ten niesłuszny pogląd wyznają osoby panicznie bojące się kontaktu z osobą chorą. Strach wywołany brakami w edukacji może nawet nie pozwolić na okazanie zarażonym współczucia, udzielenie wsparcia czy pomocy. Postawa taka sprzyja zjawisku nietolerancji, bezmyślnie tępi narkomanów czy prostytutki, a inną orientację seksualną uznaje za zboczenie. Zamiast wydawania sądów, ludzie zdrowi powinni wykazać zrozumienie i w razie potrzeby udzielić pomocy osobie zakażonej.

4) "W Polsce problem HIV/AIDS nie istnieje"

Wirus HIV wywołujący AIDS dotarł do naszego kraju później niż do Stanów Zjednoczonych i krajów Europy Zachodniej. Trudny dla Polski okres przemian politycznych i społecznych spowodował wzrost bezrobocia i biedy oraz migracje, a te niekorzystne zjawiska rozchwiały stabilną do tej pory sytuację życiowa wielu obywateli. W rezultacie Polacy zaczęli nadużywać alkoholu i narkotyzować się, co sprzyjało szerzeniu się epidemii w naszym kraju.

5) "Komary roznoszą HIV"

HIV to ludzki wirus upośledzenia odporności, czyli niezdolny do rozwoju w organizmie komara czy innego owada, w którym zarazek ten nie ma możliwości namnażania się z powodu m.in. braku odpowiednich do tego celu komórek w ustroju bezkręgowca. Gdyby założyć jednak, że komar może przenosić wirus z człowieka na człowieka, najwięcej zakażonych byłoby w grupie dzieci, bowiem one najbardziej narażone są na ukłucia komarów. Jak jednak wskazują statystyki dzieci stanowią jedynie niewielki odsetek nosicieli wirusa HIV. Założenie jest zatem całkiem błędne.

6) " HIV i AIDS to nie mój problem"

HIV i AIDS są problemami zdrowotnymi, ale także społecznymi i ekonomicznymi. Dotyczą nie tylko samych nosicieli i chorych, ale i osób żyjących w ich otoczeniu. Krewni, przyjaciele, koledzy i znajomi, sąsiedzi i współpracownicy osób zakażonych ,muszą bowiem mądrze ustosunkować się do stanu zdrowia chorującej osoby i wspomagać ją w miarę możliwości. Izolacja i niedostrzeganie problemu nie pomoże nosicielowi w walce z chorobą, a tym bardziej nie zapobiegnie rozwojowi epidemii. Wiedza na temat wirusa HIV i choroby AIDS powinna być przekazywana już najmłodszym, by w przyszłości potrafili odpowiednio zachować się w obliczu choroby swojej lub kogoś bliskiego.