- jama gębowa - występują w niej:
- język - zawiera kubki smakowe, służy do mechanicznego mieszania pobranego pokarmu ze śliną
- zęby -rozdrabnianie pokarmu na mniejsze kawałki
- gruczoły wyprowadzające ślinianek - wydzielają ślinę, która służy zwilżaniu pokarmu, co zapobiega ocieraniu śluzówki jamy ustnej i ułatwia połykanie pożywienia. U zwierząt wszystkożernych, w tym u człowieka, ślinianki produkują także enzym α-amylazę ślinową, która trawi wiązania α 1-4 glikozydowe występujące w wielocukrach, np. skrobi, glikogenie. α-amylaza odcina od końców cząsteczki polisacharydu odcinki disacharydowe. W przypadku glikogenu czy skrobi będzie to maltoza. Pozostałe dłuższe łańcuchy zwane są dekstrynami. Ssaki mięso- i roślinożerne rzadko posiadają enzymy hydrolityczne w ślinie, bowiem często przez śluzówkę jamy gębowej następuje oddawanie nadmiaru ciepła - tzw. zianie u psowatych
- gardło - stanowi wspólny odcinek dróg oddechowych i pokarmowych. Ma ono połączenie z uchem wewnętrznym (poprzez trąbkę Eustachiusza), co umożliwia wyrównywanie ciśnienia
- przełyk - jest to rura, która łączy gardło z żołądkiem. Pokarm przesuwa się w nim za pomocą ruchów perystaltycznych i przez wpust trafia do żołądka
- żołądek - zbudowany jest głównie z mięśni gładkich, od środka wyścielony błoną śluzową. Komórki ściany żołądka zawierają gruczoły, tak zwane dołeczki żołądkowe. Zbudowane są one z dwóch typów komórek:
- komórki główne - produkują enzym proteolityczny - pepsynę
- komórki okładzinowe - produkują kwas solny
Pepsyna produkowana jest w postaci nieaktywnego pepsynogenu, który ulega aktywacji dopiero w świetle żołądka pod wpływem kwasu solnego. Pepsyna należy do grupy endopeptydaz, gdyż trawi ona wiązania peptydowe w białku od środka cząsteczki. Rozkłada ona cząsteczkę białka na krótsze łańcuchy oligopeptydowe zwane peptonami i proteozami.
U młodych ssaków występuje enzym proteolityczny podpuszczka (chymozyna). Enzym ten ścina białko zawarte w mleku matki - kazeinę w parakazeinę, która po związaniu się z jonami wapnia, wytrąca się z roztworu. Umożliwia to szybsze strawienie tego białka.
Kwas solny występujący w żołądku stanowi barierę dla ewentualnych drobnoustrojów spożytych wraz z pokarmem. Komórki śluzówki żołądka wydzielają dużą ilość śluzu, która chroni jego ściany przed działaniem kwasu solnego i pepsyny.
Wypełnienie żołądka pobudza jego mięśniówkę do skurczów, co powoduje zakwaszenie i wymieszanie się treści pokarmowej. W okolicy dwunastnicy fala skurczów nasila się, tak, że zakwaszona, częściowo przetrawiona masa pokarmowa zostaje wypchnięta przez odźwiernik do dwunastnicy
- dwunastnica - jest pierwszym odcinkiem jelita cienkiego. Ponieważ sok jelitowy ma odczyn zasadowy, masa pokarmowa zostaje zalkalizowana. Tutaj następuje trawienie właściwe. Do dwunastnicy uchodzą wydzieliny dwóch gruczołów pomocniczych układu pokarmowego:
- wątroby - jej funkcją jest produkcja żółci, która ma za zadanie emulgację lipidów. Żółć składa się z wody, soli żółciowych, barwników żółciowych, cholesterolu, soli mineralnych i lecytyny
- trzustki - produkuje ona enzymy hydrolityczne, które następnie wraz z sokiem trzustkowym, wydzielane są do dwunastnicy:
- trypsyna i chymotrypsyna - są to enzymy proteolityczne należące do grupy endopeptydaz. Rozkładają one białka, częściowo strawione w żołądku, do di- i tripeptydów. Produkowane są w postaci nieczynnych proenzymów - trypsynogenu i chymotrypsynogenu. Trypsynogen zostaje aktywowany w dwunastnicy przez enzym jelitowy - enterokinazę, zaś aktywna trypsyna aktywuje chymotrypsynę
- lipaza - enzym rozkładający lipidy do glicerolu i kwasów tłuszczowych
- α-amylaza trzustkowa przeprowadza dalszy rozkład polisacharydów częściowo strawionych w jamie ustnej do disacharydów
- jelito czcze i jelito kręte - są to kolejne odcinki jelita cienkiego, leżące za dwunastnicą. Tutaj zachodzi trawienie ostateczne i wchłanianie. Komórki ściany jelita cienkiego wydzielają enzymy hydrolityczne:
- peptydazy jelitowe - rozkładają di- i tripeptydy do wolnych aminokwasów. Enzymy te należą do endopeptydaz i egzopeptydaz. Do egzopeptydaz zaliczamy karboksypeptydazy, które odczepiają aminokwasy od końca karboksylowego cząsteczki i aminopeptydazy, które odczepiają aminokwasy od końca aminowego
- α-amylazy jelitowe - rozkładają cząsteczki dwucukrów do cukrów prostych (np. maltaza, sacharaza, galaktaza)
Wewnętrzna powierzchnia ściany jelita cienkiego jest pofałdowana i pokryta palczastymi wyrostkami, zwanymi kosmkami jelitowymi. Kosmki jelitowe pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym, na którym występuje rąbek szczoteczkowy, który tworzy tzw. mikrokosmki. Sprawia to ogromny wzrost powierzchni wchłaniania. Substancje pokarmowe rozłożone ostatecznie do związków prostych zostają wchłonięte poprzez kosmki jelitowe. Glukoza i aminokwasy trafiają do krwi, gdzie żyłą wrotną transportowane są do wątroby. Wolne kwasy tłuszczowe, w postaci chylomikronów, trafiają poprzez kosmki jelitowe do limfy.
- jelito grube - dzieli się na:
- kątnicę (jelito ślepe) z wyrostkiem robaczkowym
- okrężnicę - wstępującą, poprzeczną i esowatą
- odbytnicę i odbyt
Niestrawione resztki pokarmowe przedostają się do jelita grubego, gdzie zachodzi resorpcja zwrotna wody i jonów sodowych oraz formowanie kału. Bakterie zasiedlające jelito grube, tworzące tzw. florę bakteryjną, produkują witaminę K i B12.
