PRARODZINA, PIERWSZA RODZINA: Pierwszymi rodzicami byli Adam i Ewa, którzy stworzyli pierwszą rodzinę z synami, Kainem i Ablem. Dzieje tej rodziny, początkowo szczęśliwe, okazały się dramatyczne. Kain zabił brata i musiał się udać na wygnanie.
RODZINA ŚWIĘTA: Józef, Maria i Jezus stali się wzorem rodziny chrześcijańskiej. To wyjątkowa rodzina w dziejach świata, rodzina, w której przyszedł na świat Zbawiciel.
RODZINA PRZEKLĘTA: Nad nieszczęśliwą rodziną Labdakidów zawisło nieubłagane fatum. Sprawiło ono, że wszyscy członkowie tej rodziny byli nieszczęśliwi. Edyp zabił ojca Lajosa i ożenił się z własną matką, Jokastą, z którą miał czworo dzieci. Gdy prawda została odkryta, Jokasta powiesiła się, a Edyp wykłuł sobie oczy i udał się na tułaczkę. Synowie Edypa - Eteokles i Polinejkes - walczyli ze sobą o władzę i obaj zginęli w bratobójczej walce. Antygona natomiast, uwięziona przez Kreona, popełniła samobójstwo.
RODZINA ROZDZIELONA: Rodzina Odyseusza zostaje rozdzielona najpierw z powodu wojny, potem z powodu gniewu Posejdona. Penelopa - wierna żona - przez cały czas czeka na powrót męża. Jego syn, Telemach, wyrusza na poszukiwania ojca. Odys natomiast wciąż stara się dotrzeć do domu. W końcu rodzinie udaje się połączyć. Po dwudziestu latach rozstania Odyseusz powraca do domu.
STRATA RODZINY: Tristan bardzo wcześnie traci swoją rodzinę. Ojciec ginie jeszcze przed jego narodzinami, matka umiera tuż po jego urodzeniu. Dla Tristana ta strata ma daleko idące konsekwencje, wychowuje się nie jak książę, przyszły potężny rycerz, ale jako dziecko koniuszego. Wyrusza w nieznane i trafia na zamek króla Marka, nie wiedząc, że jest to jego najbliższy krewny.
ODRZUCENIE WŁASNEJ RODZINY: Na taki krok decyduje się Aleksy, młody asceta, który postanawia żyć w ubóstwie z dala od swoich najbliższych. Odrzucenie rodziny to dla Aleksego kolejne wyrzeczenie, kolejny powód cierpienia, a jednocześnie kolejny krok, który według ówczesnych poglądów zbliża go do Boga.
RODZINA ZNISZCZONA: Hamlet nie ma rodziny, jego ojciec został zamordowany, matka wyszła za mąż za jego mordercę. W chwili kiedy Hamlet poznaje prawdę, traci swoją rodzinę, traci spokój życia. Staje się człowiekiem, dla którego świat został pozbawiony sensu. W szalonym świecie (który "wypadł z formy") Hamlet przywdziewa maskę szaleństwa i postanawia pomścić śmierć ojca.
RODZINA - OPOKA, OSTOJA: Pieśń Panny XII, głosząca pochwałę wsi, ukazuje też szczęśliwą rodzinę szlachecką. Żona - "skrzętna gospodyni" - pomaga mężowi w gospodarstwie, wnuki z szacunkiem słuchają opowieści starszych. Wszyscy są szczęśliwi, czują się bezpiecznie. Ciężko pracują, ale są niezależni, po pracy odpoczywają, bawiąc się w gronie rodziny i sąsiadów. Życie przedstawione w Pieśni świętojańskiej o sobótce to prawdziwa arkadia, sielanka.
RODZINA USZCZUPLONA, STRATA RODZINNA: Dla Kochanowskiego śmierć dziecka staje się stratą, której nie może przeboleć. Jego rodzina została uszczuplona o najdroższe mu dziecko. Kochanowski przeżywa tragedię ojca, artysty, filozofa, musi pokonać głęboki kryzys światopoglądowy spowodowany przez tę rodzinną tragedię.
RODZINA ZAGROŻONA: Komediopisarz ukazuje szczęśliwą mieszczańską rodzinę, której spokój zostaje zakłócony przez pojawienie się Tartuffe'a. W sidła świętoszka wpada Orgon, ojciec rodziny, co powoduje najpierw niesnaski w rodzinie, a potem katastrofę, zażegnaną jednak przez mądrego księcia.
Możemy przypuścić, że przed pojawieniem się Tartuffe'a rodzina Orgona żyła spokojnie i szczęśliwie. Orgon nie jest Harpagonem, więc żona i dzieci szanują go, kochają, choć i trochę się go boją. Zachowanie Orgona ulegającego wpływom świętoszka, ukazuje, jaki był los rodziny zależnej od ojca tyrana. Żona musi posługiwać się podstępami, by ujawnić mężowi prawdę i otworzyć mu oczy. Córka nie ma prawa do decydowania o własnym losie, musi ulec woli ojca wybierającego jej partnera na całe życie. Syn zostaje wyrzucony z domu i wydziedziczony, bo ujawnił prawdę, nie krył się ze swym zdaniem i opinią. Od ojcowskich decyzji nie ma odwołania, są one prawem. Ojciec jest panem życia i szczęścia rodziny. Rodzina Orgona nie jest skrajnym przypadkiem. Dotychczas Orgon nie nadużywał swej władzy. Gdy popełnił błąd, pewnie zrozumiał niewłaściwość swego zachowania i zmieni swój stosunek do bliskich. Już deklaruje, że wynagrodzi Waleremu jego troskę i zezwoli na małżeństwo z Marianną.
RODZINA STERRORYZOWANA PRZEZ OJCA, RODZINA ZDEGENEROWANA, RODZINA, W KTÓREJ BRAK OJCOWSKIEJ MIŁOŚCI: W komedii mamy obraz rodziny podporządkowanej ojcu, który owładnięty został namiętnością do pieniędzy. W czasach Moliera o pozycji człowieka decydowało posiadanie. Losy dzieci, ich przyszłość zależały od majątku ojca. Harpagon mógł zapewnić synowi urząd, stopień wojskowy (które trzeba było kupić), a także oprawę materialną właściwą dla jego statusu społecznego. Mógł także wyłożyć odpowiedni posag, by córkę dobrze wydać za mąż. Problem polega na tym, że Harpagon o to nie dba. Dzieci go zupełnie nie obchodzą, nie kocha ich, nie dba o nie, uważa je za przeszkodę, chce się ich pozbyć. Mogą robić, co chcą, byle go to nic nie kosztowało. Na tym polega tragedia Kleanta i Elizy. Skąpstwo ojca i brak matki (możemy sobie wyobrazić życie żony Harpagona!) pozbawiły ich poczucia bezpieczeństwa, żyją bez miłości, samotnie w trosce o przyszłość. W gorszej sytuacji jest dziewczyna, skazana całkowicie na łaskę i kaprysy ojca, który może zamknąć ją w klasztorze lub wydać za mąż bez jej woli za człowieka, który nie zażąda posagu. Kleant jakoś sobie radzi, gra w karty, robi długi i czeka na śmierć ojca. Nie może zaplanować swej przyszłości, myśleć o założeniu rodziny, zanim ojciec nie zamknie oczu. O porozumieniu nie ma mowy. Harpagon nie słucha argumentów dzieci, narzuca im swą wolę. W domu panuje atmosfera nienawiści, wzgardy, podejrzliwości. Miłość do pieniędzy, skąpstwo, wydzielanie każdego grosza i wymawianie każdego kęsa zatruły zupełnie atmosferę rodzinną.
RODZINA - OSTOJA TRADYCJI: Soplicowie to rodzina szlachecka z tradycjami. Głową rodziny jest Sędzia, który wychowuje swego bratanka Tadeusza. W rodzinie Sopliców wszyscy kultywują staropolskie tradycje i obyczaje. Soplicowie są też dobrymi patriotami, zawsze gotowymi walczyć w obronie ojczyzny. Nawet Jacek Soplica, zabójca Stolnika, zmazał swoją winę poprzez służbę ojczyźnie.
RODZINA ZDEGENEROWANA PRZEZ IDEOLOGIĘ: L. Kruczkowski podjął w dramacie problem odpowiedzialności zwykłych, przeciętnych Niemców za zbrodnie dokonane przez nazistów. Autor nie rozlicza i nie ocenia. Przestawia jedynie fakty, postawy, zachowanie, pozostawiając czytelnikowi wyciągnięcie wniosków.
Dramaturg stara się pokazać jak umiejętnie wpajana ideologia wpływa na zwykłych ludzi. Faszyzm doprowadza do rozkładu życie rodzinne Sonnenbruchów, w rodzinie dochodzi do tragedii - ginie Eryk i jego dzieci. Pozostaje niemal obłąkana z rozpaczy Liesel. Zmiany zachodzą także w osobowości Ruth i Willego. Ona daje dowód szlachetności i ludzkiej uczciwości, on traci wszelkie ludzkie odruchy, staje się nikczemny i zły.
Szczególną postacią jest sam Sonnenbruch. On, który zamierzał przechować w sobie "prawdziwe Niemcy", dowiaduje się nagle, że bierze udział w zbrodniach hitlerowskich. Zaczyna zdawać sobie sprawę, że nie uda mu się pozostać obok zła, może albo brać w nim udział, albo mu się przeciwstawić. Takiego wyboru musiał w czasie II wojny światowej dokonać nie tylko każdy Niemiec, ale każdy człowiek.
RODZINA ZDEGENEROWANA: W systemie totalitarnym, gdzie człowiek jest wciąż śledzony i obserwowany, zanikają więzi rodzinne. Człowiek żyje samotnie nawet wtedy, kiedy obok są najbliżsi. System bierze górę nad uczuciami. Syn sąsiadki głównego bohatera donosi na swego ojca na policję, bo tak go nauczono w Lidze Kapusiów. Małżeństwo Winstona rozpadło się. Działa Liga Antyseksualna, uniemożliwiająca intymne życie małżonków. Brak intymności, brak możliwości nawiązania więzi sprawia, że w systemie totalitarnym opisanym w powieści rodzina w zasadzie nie istnieje.
RODZINA SZCZĘŚLIWA, KOCHAJĄCA: Rodzina Żaków, ukazana w powieści M. Musierowicz jest jednocześnie przeciętna i niezwykła. Ma wiele cech, które zbliżają ją do warunków życia znanych nam z codziennego doświadczenia: mieszkają w dużym mieście, rodzice pracują zawodowo, dziewczęta uczą się, mieszka z nimi dziadek, znoszą codzienne kłopoty związane z prowadzeniem domu, zakupami, gotowaniem i sprzątaniem, jak wszyscy obchodzą święta i związane z nimi zamieszanie, są niezbyt zamożni, muszą ograniczać wydatki, przeżywają awarie i kłopoty z sąsiadami, doświadczają problemów rodzinnych, szkolnych, towarzyskich, czasami się kłócą i obrażają na siebie, maja kłopoty z wychowaniem niesfornego sześciolatka, maja przeciętnie, niezbyt nowocześnie i wystawnie urządzone mieszkanie.
Jednym słowem Żakowie to zwyczajna rodzina, jakich wiele. Dlaczego zatem stają się atrakcyjnymi bohaterami powieści? Decydują o tym ich niezwykłe i niestety rzadko spotykane cechy:
- rodzice bardzo się kochają i dobrze się rozumieją, wybaczają sobie wielkodusznie drobne niedoskonałości;
- nie przejmują się drobnymi kłopotami życia codziennego;
- są wobec siebie całkowicie szczerzy, nie znoszą fałszu i udawania kogoś, kim się nie jest;
- są absolutnie uczciwi, odporni na chciwość i korupcję;
- wszyscy w rodzinie mają równe prawa, tak samo ważne są sprawy dziadka, ojca, Julii, jak i sześcioletniego Bobcia;
- nigdy nie wyśmiewają się z problemów sercowych dorastających córek;
- nie muszą dzieciom niczego zabraniać ani nakazywać, rodzice ufają córkom, wierzą, że żadna nie zrobi nic głupiego ani niestosownego;
- większość problemów rozwiązują wspólnie, w trakcie rodzinnej dyskusji, w której każdy ma prawo zabrać głos;
- lubią ze sobą przebywać, jedzą wspólne posiłki przy rodzinnym stole;
- są otwarci, serdeczni i niezwykle gościnni. Gotowi są przyjąć pod dach każdego, kto nie ma schronienia (np. Krystynę, jej męża i dziecko), udzielić pomocy, poświęcając swój czas i wysiłek (np. ucząc leniwą Danusię);
- są gotowi do znoszenia niewygód bez narzekania;
- mają wszyscy ogromne poczucie humoru i potężną dawkę optymizmu, która pozwala cieszyć się życiem mimo rozlicznych kłopotów i problemów;
- nie narzekają.
Te niezwykłe cechy sprawiają, że Żakowie wydają się rodziną marzeń. Ciepło i serdeczność panujące w ich domu, opromienione "szóstym zmysłem humoru" przyciągają czytelnika wizją rodzinnego szczęścia. Popularność Małgorzaty Musierowicz i jej książek z serii "Jeżycjada" bierze się właśnie z tej optymistycznej i krzepiącej wizji rodziny. Po części dlatego, że każdy, kto czytał jej powieści, pragnąłby swoją rodzine ukształtować w podobny sposób, a ci, którzy nie doznali rodzinego ciepła, dowiadują się, na czym ono polega i jak można je stworzyć.
RODZINA UPRAGNIONA: Bartek mieszka w Krakowie, w domu dziecka. Wciąż z niego ucieka, ponieważ szuka swojej mamy. Pewnego razu w czasie ucieczki przedostaje się do fantastycznego świata - do Wokarku. Tu spotyka ludzi, którzy twierdzą, że są jego rodzicami oraz dziewczynkę podającą się za jego siostrę. Okazuje się, że ma do spełnienia misję - musi walczyć ze złem, które uosabia tajemniczy Nienazwany - tytułowy Władca Lewawu. Bartek, który w Wokarku otrzymuje imię Ketrab, podejmuje się wykonania tej misji. Walczy z pająkami - sługami Nienazwanego - za pomocą elektrycznego pastucha. Potem wyrusza na Lewaw, aby rozprawić się z Nienazwanym.
Tyranem okazuje się mały staruszek. Dzięki uporowi i pokonaniu własnego strachu Bartek odnosi zwycięstwo nad Nienazwanym, pomaga też mieszkańcom Wokarku, Allianom, uwierzyć w siebie i pociąga ich do działania, by przezwyciężyć zło. Nienazwany ucieka z kraju. Zło zostało pokonane. Mieszkańcy równoległego świata przestają być niewolnikami panicznie bojącymi się swojego władcy i jego sług.
Bartek szuka swojej rodziny, bo bardzo mu jej brakuje. Ciężko żyć bez bliskich. W powieści pokazano, jak ważna jest rodzina.
RODZINA DOSKONAŁA, IDEALNA, KOCHAJĄCA: Taka jest rodzina Wesleyów i o takiej rodzinie marzy Harry. Jest dość duża, tworzą ją pan i pani Wesley oraz ich pociechy: Ginny, Ron, Bill, Charlie, Percy, Fred i George. Bliźniacy, Fred i George, mają natury wynalazców i są wielkimi psotnikami. Ciągle pracują nad nowymi wynalazkami czarodziejskich przedmiotów (zwykle do jedzenia) i czasem bywa to przyczyną kłopotów. Uważają, że w przyszłości zrobią na tym wspaniały interes. Dumą rodziców jest Percy - prymus, ale także pracujący w banku Bill i Charlie, badający smoki w Rumunii.
Wesleyowie nie są bogaci, a mimo to starają się zapewnić dzieciom wszystko, co potrzebne, a co najważniejsze, pokazać, że najlepsze modele mioteł do gry w quidditcha czy najnowsze stroje wyjściowe nie są tak ważne jak miłość, zrozumienie, troska, a tych w tej rodzinie nie brakuje nigdy.
