Bogurodzica - geneza utworu i gatunek
Geneza „Bogurodzicy” nie jest łatwa do określenia, ponieważ jest typową pieśnią oralną, przekazywaną przez lata z ust do ust. Nie ma jednoznacznych informacji o jej autorze i czasie powstania. Opierając się na źródłach historycznych i archaizmach językowych, których jest tu naprawdę sporo, można uznać, że powstała około XIII-XIV w., najpewniej w środowisku zakonu benedyktynów. Pierwsze zapisy różnią się od siebie.
Dwie pierwsze strofy odnaleziono na wyklejce okładki homilii, która spisana została przez wikariusza Macieja z Grochowa do dnia 28.07.1407 r. w Kcyni koło Gniezna (nazywane są przekazem kcyńskim). Na tylnej wyklejce okładki umieszczono staranny zapis nutowy pieśni.
Drugi znany zapis „Bogurodzicy” liczy już pełną treść (choć trzeba zaznaczyć, że tekst strof był niejednolity, ze względu na ustny przekaz) i pojawia się w kodeksie łacińskim spisanym do dnia 7.04.1408 r. Przypuszcza się jednak, że pieśń została do niego dopisana w 1409 r. lub później. Tę wersję nazywa się przekładem krakowskim. Obydwie znajdują się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej.
Na przestrzeni wieków „Bogurodzica” była wielokrotnie przerabiana i adaptowana do różnych sytuacji lub wydarzeń. Bardzo długo pełniła funkcję hymnu narodowego.
„Bogurodzica” jest pieśnią religijną, a także – hymnem. Pieśń jako rodzaj literacki jest najstarszą formą liryki, ściśle związana – szczególnie w średniowieczu – z muzyką. Hymn to z kolei uroczysta pieśń pochwalna, która wysławia Boga, świętego lub inne bóstwo, ale również bohaterów, idee i wartości. Hymny często pełniły funkcję zbiorową, były śpiewane przez grupy ludzi podczas obrzędów religijnych lub ważnych wydarzeń. „Bogurodzica” towarzyszyła Polakom w wielu historycznych momentach.
