Fraszki
Jan Kochanowski, nazywany jest ojcem polskiej poezji, ponieważ jako jeden z pierwszych rodzimych twórców pisał w języku polskim. Inspiracją dla fraszek była zarówno literatura antyczna, jak i własne doświadczenia życiowe. Fraszki Kochanowskiego powstawały przez wielu lat, od czasów studenckich po okres dojrzałej twórczości w Czarnolesie. Poeta pisał je zarówno w okresie dworskim (gdy przebywał na dworach Zygmunta Augusta i możnowładców), jak i po osiedleniu się w rodzinnej posiadłości. Były to utwory spontaniczne, często tworzone dla zabawy lub w odpowiedzi na konkretne wydarzenia i osoby. Można śmiało powiedzieć, że pisał fraszki przez całe życie.
Pod względem tematycznym fraszki Kochanowskiego są niezwykle różnorodne. Można w nich wyróżnić m.in. fraszki obyczajowe na temat codziennego życia („Na lipę”, „Na zdrowie”), fraszki dworskie ukazujące humorystyczne scenki z życia dworu, („O doktorze Hiszpanie”), fraszki miłosne („O Hannie”). W innym tonie utrzymane były fraszki refleksyjne i filozoficzne, które dotyczyły przemijania, śmierci i szeroko rozumianego losu człowieka („O żywocie ludzkim”, „Na dom w Czarnolesie”, „Do gór i lasów”).
Pierwszy zbiór „Fraszek” został wydany w 1584 roku w Krakowie, niedługo przed śmiercią poety. Książka liczyła ponad 300 utworów, podzielonych na trzy księgi. Było to jedno z najważniejszych dzieł renesansowej literatury polskiej, łączące w sobie błyskotliwość, satyrę, a także głęboką zadumę nad ludzkim losem.
Gatunek fraszki wywodzi się z epigramatu – krótkiej, zwięzłej formy poetyckiej, popularnej w starożytnej Grecji i Rzymie. Można powiedzieć, że Kochanowski stał się ojcem polskich fraszek, ponieważ to on wprowadził do literatury nazwę fraszki (z włoskiego „frasca” to „gałązka”) i nadał jej nową formę, naśladowaną przez innych twórców.
Sprawdź opracowania najpopularniejszych fraszek Jana Kochanowskiego:
Biografia autora
Jan Kochanowski urodził się około 1530 roku w Sycynie. Był najwybitniejszym poetą polskiego renesansu, twórcą nowoczesnej poezji w języku polskim, łączącym klasyczne wzorce antyczne z rodzimą tradycją literacką. W jego życiorysie pozostaje wiele niewiadomych i sporo informacji na jego temat pozostaje w kwestii przypuszczeń.
Pochodził ze szlacheckiej rodziny herbu Korwin ze strony ojca — Piotra Kochanowskiego i herbu Odrowąż ze strony matki — Anny Białaczowskiej. Rodzina i pochodzenie zapewniły mu staranne wykształcenie. Początkowo nauki pobierał prawdopodobnie w domu lub w jednej z pobliskich szkół. Studiował na Akademii Krakowskiej, a następnie prawdopodobnie kontynuował naukę na innych uniwersytetach. W latach 1552-55 studiował w Padwie. Dzięki temu zdobył gruntowną wiedzę z zakresu literatury antycznej, filozofii i języków klasycznych. Odbywał podróże do Włoch i Francji.
Po powrocie do Polski przebywał na dworach magnackich, a w 1563 został sekretarzem króla Zygmunta Augusta. W kolejnym roku otrzymał probostwo poznańskie, a później także w Zwoleniu, które jednak opuścił, decydując się na ślub z Dorotą Podlodowską w 1575. Ostatecznie osiadł na ostatnie 9 lat życia w rodzinnym Czarnolesie, gdzie poświęcił się twórczości literackiej i pracy gospodarskiej.
Jego dzieła obejmują zarówno utwory refleksyjne, jak i patriotyczne, okolicznościowe czy religijne. Jego twórczość odegrała ważną rolę w rozwoju polskiej literatury. Zmarł prawdopodobnie 22 sierpnia 1584 roku w Lublinie, przypuszczalnie w wyniku wylewu. Pomimo tego, że już za życia uważany był za wybitnego twórcę literatury nie tylko polskiej, ale także słowiańskiej, a na jego pogrzebie był ponoć sam król Polski, to długo nieznane pozostawało miejsce jego pochówku. Dopiero w 1984 r. udało się przenieść jego prochy i pochować na cmentarzu w Zwoleniu.
Najważniejsze dzieła Jana Kochanowskiego:
- „Odprawa posłów greckich” (1578)
- „Psałterz Dawidów” (1579)
- „Treny” (1580)
- „Fraszki” (1584)
- „Pieśni” (1586)
