Cesarz - streszczenie szczegółowe
Tron
W pierwszej części książki Cesarz Ryszarda Kapuścińskiego znajdziemy dzień z życia etiopskiego cesarza Hajle Selasje.
Kapuściński przedstawia relacje dworskich urzędników, którzy są niebywale oddani i posłuszni swojemu władcy. Niemniej jednak mają w tym interes, gdyż kierują się wyłącznie swoim dobrem. Role, jakie pełnili pracownicy cesarza, były często absurdalne: między innymi: poduszkowiec czy osoba odpowiedzialna za wycieranie butów. Cesarz Etiopii otaczał się wieloma ludźmi, którzy ostatecznie mieli mu służyć i spełniać wszelkie jego zachcianki. Już od samego rana cesarz był bardzo aktywny. „Cesarz rozpoczynał dzień od słuchania donosów. Noc jest niebezpieczną porą spiskowania i Hajle Sellasje wiedział, że to, co dzieje się w nocy, jest ważniejsze od tego, co dzieje się w dzień… […] Z tego też powodu przykładał do rannych donosów wielkie znaczenie”.
Cesarz był wyjątkowo ciekawą osobą, niemniej jednak nie potrafił pisać i czytać, dlatego też lubował się w wypowiedziach ustnych. „Dla niego nie istniało słowo pisane i drukowane, wszystko trzeba było referować mu ustnie. Pan nasz nie miał szkół… […]”. Cesarz nie lekceważył żadnego z donosów, gdyż miał wnikliwą naturę. Słuchał wszelkich plotek spacerując po ogrodach. Na podstawie usłyszanych plotek wizualizował sobie stan faktyczny sytuacji. Każdy z donosicieli żył w strachu, gdyż ich życie zależało od nastroju i humoru władcy Etiopii. Kolejno cesarz Etiopii spędzał czas na rozmyślaniu i planowaniu i udawał się do swoich obowiązków. Miał ogromną ilość samochodów, sprowadził także do Etiopii samolot. Przed pałacem stoi wiele ludzi, którzy mają prośby i petycje do władcy. Niemniej jednak nielicznym udaje się dostać do cesarza. Przed pałacem cesarza witali go wyznawcy. Każdy z nich pragnął, żeby cesarz Etiopii zwrócił na niego uwagę i zainteresował się jego osobą. Władca ma doskonałą pamięć wzrokową.
Kolejno autor przedstawia dane swojego głównego informatora – Teferry Gebrewolda. Mężczyzna przedstawił historię etiopskiego cesarza Hajle Sellasje. Następnie przywołana jest relacja lokaja trzech drzwi z Sali audiencji. Jego funkcją było otwieranie drzwi przed cesarzem. Lokaje podkładali cesarzowi także poduszki pod nogi, żeby był wyższy. Władca Etiopii był niskim człowiekiem, więc poduszki powodowały, że wydawał się wyższym mężczyzną. Lokaj posiadał kilkadziesiąt takich poduszek, by w każdej chwili służyć swojemu panu. Władca Etiopii wybierał najważniejsze funkcje w państwie. Należy także wspomnieć o innym urzędniku – woreczkowym. Wspomina, jak w święto państwowe wyruszyli w orszaku do najbardziej potrzebujących mieszkańców dzielnic Addis Abeby.
Cesarz Etiopii miał gest i pragnął pokazać swoje dobre serce. Zaczął rozrzucać monety wśród potrzebujących mieszkańców. Za cesarzem szedł „woreczkowy”, który podawał woreczki z monetami władcy Etiopii. Niestety dochodziło do zamieszek, gdyż było zbyt wielu chętnych na monety. Musiały interweniować osoby trzecie. Następnie w planie dnia była godzina kasy. „Sala Złota, panie Kapuczycki, godzina kasy”. Władca decydował o wszelkich wydatkach w państwie. Nie był jednak sprawiedliwy, gdyż bardziej szanował zagranicznych inżynierów, w pierwszeństwie wypłacił im pieniądze za wykonaną pracę, oszukując tym samym swoich krajan, którzy pochodzili z Etiopii, gdyż im nie wypłacił wynagrodzenia.
Cesarz Etiopii Hajle Sellasje lubił często odwiedzać małe miejscowości, niemniej jednak było to kłopotliwe, gdyż prowincję trzeba było przygotować na przyjazd cesarza, a to było wyjątkowo kosztowne. Pieniądze symbolizują bogactwo i dobre życie. W Etiopii, gdzie jest bieda i nędza, ludzie szanują i darzą ogromnym szacunkiem osoby zamożne, posiadające pieniądze i dobra materialne. Cesarz Etiopii Hajle Sellasje wspierał osoby w rozwoju finansowym, które były mu poddane i wierne. Nie miał nic przeciwko korupcji i wszelkim odstępstwo od prawnych paragrafów.
Następnie poznajemy urzędnika, który jest nazywany kukułką cesarza. Urzędnik ukłonami przypominał cesarzowi jak zegar kukułką, o wybiciu kolejnych godzin. Kolejno rozpoczyna się godzina ministrów, którzy relacjonowali przebieg swojej pracy. Urzędnik opisuje cesarza, jako dobrodusznego władcę, gdyż zakazał obcinania rąk i nóg za występki. Kolejno wykupili drukarnie i zaczęli wydawać gazetę, władca zniósł niewolnictwo czy otworzył pierwszy bank. Zdaniem urzędnika, nie do końca poprawnym posunięciem cesarza Etiopii Hajle Sellasje, była decyzja o wysyłaniu zdolnych młodych ludzi na studia za granice kraju.
Młodzi ludzie po ukończeniu studiów, wracali do swojego rodzinnego kraju z nową ideą i chęcią zmiany swego rodzinnego, kochanego kraju, w którym panowała bieda i skrajne ubóstwo. Kolejno rozpoczyna się godzina sądu. „O dwunastej w południe, jako szatny sądu imperialnego, nakładałem na ramiona osobliwego pana czarną, sięgającą ziemi togę, w której monarcha rozpoczynał trwające do pierwszej godzinę sądu najwyższego i ostatecznego, który w naszym języku nazywa się czelot. Pan nasz lubił tę godzinę sprawiedliwości… […]”. Następnie cesarz Etiopii Hajle Sellasje szedł na wystawny obiad do pałacu jubileuszowego, jego okazałej i luksusowej rezydencji, w towarzystwie najważniejszej rodziny oraz zaproszonych gości.
Idzie, idzie...
W 1960 roku cesarz Etiopii Hajle Sellasje wybrał się do Brazylii. Donosiciel Makonen – minister przemysłu i handlu zmartwił się aktywnością Germame, którego teczka w archiwum donosiciela stawała się coraz większa i [potężniejsza. Mężczyzna pochodził z zamożnej rodziny, cesarz Etiopii wysłał go na studia za granicę do Stanów Zjednoczonych. Gdy wrócił ze Stanów Zjednoczonych, Germame pragnął stworzyć spisek przeciwko władcy. Mężczyzna pragnął usunąć despotycznego i bezwzględnego cesarza Etiopii Hajle Sellasje.
Wybuchły zamieszki, niemniej jednak cesarz Etiopii żył w przekonaniu, iż oddani mu ludzie, są przeciwko zamieszkom, które objęły kraj. Wszyscy, którzy byli przeciwko zastanej sytuacji, zostali skazani na śmierć, natomiast ich ciała wieszano przed pałacem. Władca Etiopii, kiedy przejeżdżał przez miasto, był pozdrawiany przez jego zwolenników i oddanych wyznawców. Kolejno cesarz Etiopii Hajle Selasje zarządził zmiany na dworze. Zaczął wymieniać urzędników. Cesarz nie interesuje się skrajną sytuacją mieszkańców, niemniej jednak, nastroje w kraju są niepokojące.
W Etiopii zaczęła się klarować nowa warstwa społeczna ludzi wykształconych. Osoby te zdobyły swoje wykształcenie za granicą. Studenci pragnęli zmian w kraju, przede wszystkim usunięcia głodu, biedy i skrajnej nędzy. Pragnęli, aby kraj wyszedł ze skrajnego zacofania, a zaczął się rozwijać. Spór pomiędzy uniwersytetem i pałacem na czele z cesarzem trwał wiele długich i ciężkich lat. Niemniej jednak ostatecznie doprowadziło to do brutalnych zamieszek w kraju. W zamieszkach wziął udział młody człowiek, który był synem urzędnika. Tym samym zgotował swoim rodzicom wiele problemów.
Naród etiopski był wyczerpany, a przede wszystkim zmęczony skrajną nędzą, biedą i ubóstwem. Cesarz Etiopii grał dalej rolę idealnego władcy, nie chciał zauważać panującej sytuacji w kraju. Organizował absurdalne i wystawne uczty dla ludzi potrzebujących, władca Etiopii miał swoją indywidualną wizję. „Ludzi myślących” było coraz więcej, wszyscy pragnęli zmiany. Kolejno 1968 roku w Godżam wybuchła rewolucja i powstanie przeciwko panującej władzy. Studenci zaczęli masowo protestować. „No więc rok po owym powstaniu w Godżam, które ukazując zaciekłą i bezwzględną twarz ludu poruszyło pałacem i napędziło lęku wyższym dostojnikom – ale nie tylko im […] spotkało mnie osobliwe nieszczęście, gdyż syn mój, Hailu, w tych przygnębiających latach student uniwersytetu, zaczął myśleć. Tak jest, zaczął myśleć…”. W 1969 roku wśród manifestujących młodych i wykształconych ludzi zginął przywódca, który nawoływał do zmiany. Jego pochówek był okazją dla wielu osób, do ukazania swoich nastrojów. „Nazajutrz przeżyłem jakże okrutny dzień, bo Hailu i wszyscy jego koledzy poszli na pogrzeb, a taki tłum zgromadził się przy trumnie, że zrobiła się z tego nowa manifestacja.
Cesarz Etiopii postanowił z tego powodu zamknąć uczelnię, a na ulicę Addis Abeby wyjechały wozy pancerne”. […] „zginęło ponad dwudziestu studentów, a nie policzę, ilu było rannych i aresztowanych. Pan nasz polecił zamknąć na rok uczelnię, czym uratował życie wielu młodych ludzi, bo gdy studiowali, wiecowali, na pałac następowali, znowu monarcha musiałby odpowiadać pałowaniem, strzelaniem, krwi przelewaniem”.
Rozpad
Ostatnią częścią Cesarza Ryszarda Kapuścińskiego jest Rozpad. Na dworze nadal dominował nastrój pozytywny, nikt nie przeczuwał, że w najbliższym czasie zostanie odwołany panujący cesarz Etiopii.
Kolejno jest poruszany temat wszechogarniającego głodu. „Wielkie niezadowolenie, a nawet potępienie, oburzenie panowało w pałacu z powodu onej nielojalności rządów europejskich, które zezwoliły, aby pan Dimbleby i jego spółka poczynili tyle wrzawy na temat śmierci głodowej”. Następnie na dwór przyjeżdża wspomniany powyżej dziennikarz, który skrupulatnie udokumentował politykę zarządzania krajem przez cesarza Etiopii Hajle Sellasje. Dziennikarz przedstawił aktualną sytuację Etiopii. Niestety film pokazywał tragiczną pozycję kraju. Bieda, nędza, ubóstwo, śmierć głodowa wielu ludzi. Tragedia ludzka, która dzieje się na oczach cesarza, który żyje w dostatku, bogactwie i luksusie. Śmierć głodową w Etiopii poniosło ponad dwieście tysięcy ludzi. Sytuacją panującą w Etiopii zainteresowała się Europa.
Wybuchł potężny skandal na skalę międzynarodową. Skrajną sytuacją afrykańskiego kraju zainteresowali się dziennikarze, świat jest regularnie informowany o sytuacji Etiopii. Wkroczyły także akcje humanitarne, w celu ratowania ludzkiego życia, które niestety nie było szanowane przez cesarza Etiopii. Władca Etiopii robił to, co mógł, by zatrzymać dziennikarzy. Na zorganizowanej konferencji, władze kraju, w tym minister informacji, tłumaczył, iż wszechobejmujący głód i śmierć głodowa wielu tysięcy ludzi to sprawa naturalne. Głód i nieurodzaj to skutki suszy i klęsk różnego rodzaju. Studenci, czyli tak zwani ludzie myślący, regularnie informowali prasę, media i dziennikarzy o sytuacji klęski głodowej w kraju. Tym samym, problem głodu w Europie, stał się problemem światowym. Dwór i cesarz byli zawiedzeni postawą innych krajów, zarzucali im brak lojalności. Cesarz nie zgadzał się z opinią publiczną, uważał, że arena międzynarodowa jest przeciwko niemu. Zaznaczając, że do tej pory miał dobre stosunki z przywódcami innych krajów. Do Etiopii w końcu przywieziono pokarm dla ludzi. Niemniej jednak transport z żywnością w sposób niewytłumaczalny ginął, tym samym sprawa również trafiła na arenę międzynarodową. Cesarz Etiopii Hajle Sellasje był przeciwnikiem pomocy humanitarnej dla Etiopii. Tym samym manipulował informacją publiczną. W 1947 roku cesarz Etiopii został odsunięty od sprawowania władzy. „We wrześniu 1974 roku cesarz Etiopii Hajle Sellasje został obalony przez grupę młodych oficerów, działających pod nazwą Derg. Monarcha miał wówczas osiemdziesiąt dwa lata i panował od czterdziestu czterech”.
Ostatnie miesiące życia Hajle Sellasje spędził w więzieniu domowym w otoczeniu wojskowych. Do ostatnich dni życia wierzył, że jest cesarzem Etiopii. Rok później zmarł.
