Fircyk w zalotach - problematyka
Kontrast między miastem a wsią
Utwór „Fircyk w zalotach” wyraźnie zestawia wielkomiejski świat Warszawy z wiejskim dworem Arysta. Fircyk reprezentuje miejską elegancję, modę i blichtr, który wkracza na wieś wraz z koncertami, aktorami i luksusową zabawą. Wieś jest pokazana jako miejsce prostsze, bardziej tradycyjne, ale też trochę nudne i ograniczone w możliwościach rozrywki. Zabłocki ironizuje nad tym konfliktem: z jednej strony wyśmiewa przesadę miejskiego fircyka, z drugiej – pokazuje, jak łatwo wiejskie zasady i cnota mogą ustąpić przed przepychem i pozorem. W ten sposób odsłania zmianę obyczajów w Polsce końca XVIII wieku i pytanie o granice wpływu miasta na prowincję.
Krytyka konwenansów i moralności pozornej
„Fircyk w zalotach” to ostra satyra na udawaną cnotę i fałszywe konwenanse. Podstolina z początku odrzuca zaloty Fircyka, zasłaniając się żałobą i powagą wdowy, ale ostatecznie ulega jego zabiegom. Fircyk demaskuje jej prawdziwe pragnienia: potrzebę uwagi, rozrywki i luksusu. Podobnie Aryst, choć głosi piękne ideały moralne i cnotę, sam daje się wciągnąć w hazard i przegrywa majątek, a na dodatek okazuje się brutalny wobec służby. Sztuka obnaża powierzchowność ówczesnych zasad i pokazuje, że cnota często jest tylko maską, którą łatwo zrzucić wobec pokusy.
Motyw pieniądza i luksusu jako narzędzia uwodzenia
Zabłocki pokazuje, jak pieniądze i wystawność mogą zdominować relacje międzyludzkie. Fircyk nie zdobywa Podstoliny dzięki szczerości czy czułości, ale dzięki sprytowi i rozrzutności: organizuje bal, koncert, maskaradę i obsypuje ją luksusem. W jego filozofii miłość to transakcja i gra na emocjach, a kobiety ulegają nie uczuciom, ale temu, co robi na nich wrażenie. Autor krytycznie portretuje społeczeństwo, w którym majątek i przepych stają się skuteczniejszym środkiem perswazji niż moralność czy wartości duchowe.
Obraz relacji społecznych i służby
„Fircyk w zalotach” ukazuje nie tylko romans i intrygę, ale także relacje między warstwami społecznymi. Aryst jest brutalnym i wymagającym panem, który bije i wyzywa służącego Pustaka. Fircyk traktuje swojego Świstaka bardziej jak sprytnego pomocnika, ale też wykorzystuje jego lojalność do realizacji swoich celów. Służący komentują wydarzenia z dystansem i ironią – to oni dostrzegają absurdy i hipokryzję swoich panów. W ten sposób sztuka daje satyryczny obraz społeczeństwa stanowego, gdzie władza, pieniądze i hierarchia społeczna kształtują wzajemne relacje, ale też pozwalają dostrzec ich komiczny i niesprawiedliwy charakter.
