Skąd pochodzą wigilijne zwyczaje? Tego mogłeś nie wiedzieć

Co oznacza słowo wigilia? Jaką literą piszemy ten wyraz? Skąd wzięły się wigilijne zwyczaje? I co wydarzyło się w Wigilię na froncie I wojny światowej w 1914 roku? O tym i o innych ciekawostkach dotyczących Wigilii przeczytacie w artykule.

Z tego artykułu dowiesz się:

Jaka jest etymologia słowa "wigilia"?
Jaką literą piszemy wyraz "wigilia"?
Skąd pochodzą wigilijne tradycje?
Ciekawostki na temat Wigilii

Wigilia – etymologia

Wigilia to z łaciny „czuwanie” lub „straż”. W tradycji chrześcijańskiej oznacza rozpoczęcie obchodzenia danego święta w wieczór poprzedzający tę uroczystość. Wiąże się to z kalendarzem żydowskim, w którym początek doby zaczyna się o zachodzie słońca.

Według słownika języka polskiego PWN, wigilia to „dzień poprzedzający inny dzień, zwłaszcza jakieś święto” lub „tradycyjna wieczerza w przeddzień święta Bożego Narodzenia”. Zatem wigilią, którą najczęściej mamy na myśli jest ta, obchodzona 24 grudnia lub sama uroczysta kolacja, jednak wigilią można nazwać również np. dzień przed Wielkanocą, naszymi urodzinami czy innym ważnym dniem.

Święty Mikołaj pochodzi z ciepłych krajów? Oto TOP 17 ciekawostek o Mikołaju

Wigilia — małą czy wielką literą?

To, czy słowo „wigilia” zapiszemy małą czy wielką literą, zależy od kontekstu. Jeśli mamy na myśli samą wieczerzę lub dzień poprzedzający jakieś święto czy wydarzenie np. wigilię ślubu, to zapiszemy ten wyraz małą literą. Jednak gdy mówimy o 24 grudnia (dniu przed Bożym Narodzeniem) lub o tzw. Wigilii Paschalnej (nocy przed Niedzielą Wielkanocną) zapiszemy to słowo wielką literą.

Wigilia — skąd pochodzi tradycja?

Obrzędy wigilijne kształtowały się w ciągu wielu lat, a tradycja jej świętowania łączy w sobie zwyczaje chrześcijańskie z pogańskimi. Źródeł jej powstania upatruje się w świętach zimowych starożytnych Rzymian m.in. Saturnaliów (ku czci boga rolnictwa), Larentaliów (święta zmarłych) i święta Sol Invictus (Niezwyciężonego Słońca), kiedy organizowano różnego rodzaju uczty, zabawy i obdarowano się podarkami, a wszystkie te uroczystości trwały tydzień. W chrześcijańskim Cesarstwie Rzymskim obchodzenia tych pogańskich świąt zakazano, jednak ludzie nadal je wyprawiali. Wówczas teologowie przenieśli świętowanie narodzin Jezusa na ten właśnie okres, by obchody dotyczyły także radości z narodzin Chrystusa.

Część obrzędów i przesądów dotyczących Wigilii, które zachowały się u nas do dzisiaj, pochodzi również od dawnych Słowian, którzy podobnie, jak starożytni Rzymianie, w tym okresie roku obchodzili święta agrarne, dotyczące zmarłych i tzw. Szczodre Gody, które były związane z przesileniem zimowym.

113780800_m — Dla kogo zostawiamy puste nakrycie przy wigilijnym stole? /123RF/PICSEL

Wigilia — ciekawostki

Wśród ciekawostek wigilijnych najwięcej jest tych, które wiążą się z tradycjami i przesądami oraz ich pochodzeniem. Oto niektóre z nich:

Zgodnie z tradycjami Kielecczyzny, jeśli 24 grudnia wypada w niedzielę, to świętowanie musi być przesunięte na sobotę, ponieważ w niedzielę nie może obowiązywać post.
Według wcześniejszej tradycji puste nakrycie przy stole wigilijnym zostawia się nie dla niespodziewanego gościa, ale dla duchów zmarłych z rodziny. Wiąże się to z pogańskim świętem zmarłych, które obchodzone było tym okresie. Z tą uroczystością wiąże się też zwyczaj palenia świecy podczas wieczerzy. Poganie wierzyli, że dusze zmarłych mogą ogrzać się przy ogniu.
W starożytnym Rzymie pierwszy dzień nowego roku nazywano „kalendami” i właśnie stąd pochodzi nazwa „kolędy”, których nie może zabraknąć w wigilijną noc.
Kiedyś wierzono, że jeśli spojrzy się przez dziurkę od klucza na izbę, w której odbywa się wieczerza, można zobaczyć zmarłego, siedzącego przy stole z rodziną.
Panuje przesąd, że jeśli 24 grudnia jako pierwszy do domu wejdzie młody mężczyzna, to nowy rok będzie szczęśliwy.
Zwyczaj dzielenia się opłatkiem obowiązuje też w niektórych miejscach Słowacji, Litwy, Białorusi, Ukrainy, Czech i Włoch.
W dawnych czasach mówiło się, że zranienia podczas świąt zwiastują choroby.
Kiedyś wierzono, że jaka jest Wigilia, taki będzie cały rok, dlatego unikano m.in. kłótni i starano się być wobec siebie życzliwymi.
Chlebem dzielono się kiedyś również ze zwierzętami, a gospodynie dłońmi brudnymi od ciasta nacierały rośliny, by te lepiej rosły. Od tego pochodzi też wierzenie, że w Wigilię zwierzęta mówią ludzkim głosem.
Tradycja związana z choinką wiąże się z wierzeniami Słowian, ponieważ drzewa otaczali oni szczególną czcią.
Siano pozostawiane w izbie (tak, jak dziś pod obrusem) w tradycji pogańskiej miało być ofiarą dla bogów, za którą mieli się oni ludziom odpłacić urodzajnymi plonami.
Podczas I wojny światowej na froncie zachodnim w mieście Iper w trakcie Wigilii i dni świątecznych doszło do bożonarodzeniowego rozejmu oddziałów alianckich i niemieckich. Zaczęto ozdabiać okopy, śpiewać kolędy, prezentowano sobie jedzenie i wspólnie chowano zabitych na ziemi niczyjej.