Spis treści:
- Kim był Jan Matejko – patron roku 2023
- Jan Matejko: biografia artysty
- Jan Matejko – nieznane fakty z życia
- Rok 2023 – rokiem Jana Matejki
Kim był Jan Matejko – patron roku 2023
Zaliczany do najważniejszych polskich malarzy Jan Alojzy Matejko (1838–1893) specjalizował się w obrazach historycznych. Szczególną sławą cieszą się jego dzieła o tematyce batalistycznej, w tym legendarna „Bitwa po Grunwaldem”. W bogatym dorobku Matejki znajduje się ponad trzysta obrazów olejnych oraz kilkaset rysunków i szkiców.
Jako wielki patriota był mecenasem kultury i wspierał rozwój miasta Krakowa oraz ochronę jego zabytków. Nie tylko malował, ale i wychował kolejnych mistrzów pędzla – jego uczniami byli m.in. Jacek Malczewski oraz Stanisław Wyspiański.
Przeczytaj również: Malował, robił witraże, a nawet projektował meble. Wyspiański, jakiego nie znacie!
Jan Matejko: biografia artysty
Dlaczego ogłoszono akurat rok 2023 rokiem Jana Matejki? To właśnie teraz zbiegają się trzy ważne rocznice: 185 lat od narodzin malarza, 130 lat od jego śmierci oraz 125 lat od założenia muzeum biograficznego w Krakowie zwanego Domem Jana Matejki.
Wyświetl ten post na Instagramie
Wybitny malarz przyszedł na świat jako dziewiąte z jedenaściorga dzieci. Jego ojciec, z pochodzenia Czech, był również malarzem, a matka protestantką z zamożnej galicyjskiej rodziny.
Talent plastyczny zawiódł 13-letniego Jana do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Po odbyciu studiów w Monachium zajął się sprzedażą obrazów, aby podreperować swój skromny budżet. W wieku 24 lat namalował słynnego „Stańczyka”, a dwa lata później „Kazanie Skargi”. Jego sława jako malarza rosła szybko nie tylko w Polsce, ale i poza granicami kraju.
Obrazy „Rejtan – Upadek Polski” oraz „Unia lubelska” sprawiły, że nawet paryżanie wiedzieli, kim był Jan Matejko. Nieznanym faktem z życia malarza jest jego rozrzutność – swe największe dzieła rozdawał znajomym i słynnym osobistościom, w tym również papieżowi, nie dbając o przychody. Nie szczędził też pieniędzy na cele charytatywne.
Mimo że wpadł w tarapaty finansowe, ogromna popularność uratowała go od ruiny. Jako członek uczelni w Paryżu, Pradze i Berlinie oraz dyrektor Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie mógł pozwolić sobie na kupno dworku w Krzeszowicach, na potrzeby rodzinne. W 1892 r., na rok przed śmiercią, artysta dokończył „Poczet królów i książąt polskich” zawierający szkice 44 rodzimych władców.
Matejko zmarł w wieku 55 lat z powodu perforacji wrzodu żołądka. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim, a w jego pogrzebie wzięły udział tłumy krakowian.
Przeczytaj również: „Umarł król, niech żyje król”. Gdzie i jak chowano królów?
Jan Matejko – nieznane fakty z życia
Dzieciństwo wybitnego artysty było dalekie od sielanki. Jego matka zmarła, gdy miał 7 lat, a ojciec był oziębły i ignorował talent syna. Nie przepadali za nim też koledzy ze szkoły, zwłaszcza że poza malowaniem nie przejawiał żadnych innych zdolności.
Dorosłe życie również nie było łatwe dla Jana Matejki. Patron 2023 roku cierpiał na poważną wadę wzroku, która uniemożliwiła mu udział w powstaniu styczniowym. Malował, przykładając do lewego oka szkiełko. Długo nie miał szczęścia w miłości – jego ukochana, Teodora Giebałtowska, pozostawał nieczuła na awanse ubogiego malarza. Dopiero większe zarobki umożliwiły Matejce wymarzony ożenek. Suknię ślubną panny młodej zaprojektował sam i to z wielkim powodzeniem. Niestety Giebałtowska okazała się kłótliwą i zaborczą despotką, a 18 lat po ślubie znalazła się w szpitalu psychiatrycznym. Co ciekawe, większość kobiet na obrazach Matejki ma właśnie jej twarz.
Słynny malarz brał czynny udział w pracach komisji konserwatorskiej w Krakowie. Nie znosił występować przed ludźmi, ale nie szczędził wizji i środków finansowych. W latach 1889–1891 z pomocą swoich uczniów stworzył genialną polichromię ścienną dla Kościoła Mariackiego.
Jako ciekawostkę warto dodać, że krytycy zarzucali Matejce liczne nieścisłości historyczne. Faktycznie, w jego obrazach można odnaleźć postacie nienależące do danego miejsca i czasu. To działanie było jednak zamierzone, gdyż malarz próbował w swoich dziełach przemycać idee polityczne, w które wierzył.
Przeczytaj również: Dlaczego kopiec Kraka jest pusty w środku?
Rok 2023 – rokiem Jana Matejki
Na wniosek Muzeum Narodowego w Krakowie Senat RP ustanowił Jana Matejkę patronem roku 2023 – jednym z trzech, obok Wisławy Szymborskiej oraz Mikołaja Kopernika. W uzasadnieniu decyzji napisano, że malarz „konsekwentnie realizował misję artysty i prezentował postawę obywatelskiej służby narodowi”.
Ustawa wyznaczająca rok 2023 rokiem Jana Matejki wskazuje również, że twórczość artysty wspierała dążenia Polaków do odzyskania niepodległości.
W ramach obchodów tego szczególnego roku Muzeum Narodowe w Krakowie planuje dwie tematyczne ekspozycje oraz przekrojową wystawę „Genius loci. Miejsce – ludzie – zbiory”. W ramach tej ostatniej odwiedzający będą mogli zobaczyć unikalne dzieła Jana Matejki. Biografię malarza przybliżą także pamiątki.
Wyświetl ten post na Instagramie
Rozwiąż nasze quizy:
Wiesz, kto to powiedział? QUIZ ze słynnych cytatów
QUIZ prawda czy fałsz? Niby proste pytania, ale się zastanawiasz
Absztyfikant, rekuza czy monidło? Środowy quiz językowy
