Upały nie odpuszczają. Rekordowe temperatury w lipcu 2023

Ekstremalne upały występują nie tylko w odległych zakątkach świata – termometry pokazują rekordowo wysokie temperatury również w Europie. Nie tylko latem, ale i zimą odczyty są niepokojąco wysokie. W styczniu 2023 w szwajcarskim mieście Altdorf jeden z satelitów odnotował temperaturę 19,2°C. Jakie są prognozy na przyszłość? Czy upały i pożary staną się normalnością?

Spis treści:

Ekstremalne upały – skąd się biorą?
Gazy cieplarniane w atmosferze
Jakie działania człowieka przyczyniają się do największych emisji?
Rekordy ciepła na świecie i w Polsce
Pożary – skutki ekstremalnych upałów

Ekstremalne upały – skąd się biorą?

Według Netherlands Royal Meteorological Institute upał to okres co najmniej 5 dni z temperaturą minimum 25^oC, w tym 3 z temperaturą minimum 30^oC. Jak zdefiniować to, z czym mamy do czynienia w ostatnich latach, gdy temperatury przekraczają (niemal dwukrotnie!) 25^oC? Określeń jest całe mnóstwo: żar, spiekota, ukrop.

Skąd biorą się ekstremalne upały, które od kilku lat występują coraz częściej? Mają związek z globalnym ociepleniem. Gazy cieplarniane w atmosferze, występujące w takich ilościach jak obecnie, są bezpośrednią przyczyną zmian klimatycznych. Naukowcy z międzynarodowej inicjatywy World Weather Attribution komunikują wprost: gdyby nie zmiany klimatyczne, nie doświadczalibyśmy takich temperatur.

Przeczytaj również: Jak sobie radzą z upałami w najgorętszych krajach? Te triki naprawdę działają

Gazy cieplarniane w atmosferze

Według Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) antropogeniczne (czyli związane z działalnością człowieka) emisje gazów cieplarnianych ogrzały świat już o 1,1°C względem czasów przedprzemysłowych. To niezwykle blisko, ustalonego w ramach Porozumienia Paryskiego, bezpiecznego progu ocieplenia, który wynosi 1,5°C.

Projekt bez nazwy (10) — Antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych ogrzały świat o 1,1°C/CanvaPro

Roczne antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych (czyli dwutlenku węgla, metanu i tlenku azotu) mogą wydawać się niewielkie. Obecnie w ciągu roku ludzka działalność powoduje wprowadzanie do atmosfery około 20 razy mniej dwutlenku węgla niż źródła naturalne. Jednak w przeciwieństwie do emisji z ekosystemów lądowych, oceanów czy wulkanów, to, co wprowadza do atmosfery człowiek, nie jest równoważone żadnymi procesami, w których usuwane są gazy cieplarniane z powietrza. Procesy naturalne robią to bowiem tylko częściowo.

Jakie działania człowieka przyczyniają się do największych emisji?

Spalanie paliw kopalnych, czyli wydobywanych z głębi ziemi surowców zawierających węgiel, które w wyniku spalania uwalniają energię.
Zmiany użytkowania terenu – wycinanie lasów, karczowanie zarośli, osuszanie bagien na potrzeby między innymi rolnictwa.
Transport – samochody osobowe, ciężarówki, transport lotniczy oraz morski wydzielają do atmosfery ogromne ilości dwutlenku węgla.
Hodowla zwierząt – zastępowanie lasów pastwiskami i polami uprawnymi na produkcję paszy, użycie prądu i paliw w gospodarstwach, przetwarzanie i przechowywanie produktów.

Projekt bez nazwy (11) — Hodowla zwierząt to jeden z najważniejszych czynników wpływających na emisję gazów cieplarnianych/CanvaPro

Czy jest jeszcze szansa zatrzymać globalne ocieplenie? Odpowiedź brzmi tak, choć z dnia na dzień ta szansa maleje. Każdy, nawet minimalny, wzrost ocieplenia powoduje dalszą eskalację zagrożeń.

Rekordy ciepła na świecie i w Polsce

Rekord najwyższej średniej globalnej temperatury został pobity 3 lipca 2023 roku, a następnie kolejnego dnia. W poniedziałek, 3 lipca odnotowano średnio 17^oC, natomiast we wtorek, 4 lipca – 17,18^oC. Informacje o tym przekazali naukowcy z amerykańskiej agencji National Centers for Environmental Prediction. Aby obliczyć globalną średnią temperaturę, naukowcy prowadzą systematyczne pomiary temperatury powierzchni w punktach na całym świecie – dlatego rekord ten nie jest na pierwszy rzut oka „rekordowy”. Nie dotyczy bowiem najwyższej odczytanej kiedykolwiek na termometrze wartości. Ten należy natomiast do amerykańskiej Doliny Śmierci (Kalifornia), w której w 1913 roku odnotowano 56,7°C. Lato 2023 roku nie jest o wiele chłodniejsze – w tym samym miejscu 16 lipca 2023 odnotowano ponad 53^oC.

Jak wyglądają rekordy ciepła w Polsce? Tutaj też nie ma powodów do radości. 1 stycznia 2023 roku stacja meteorologiczna w Warszawie wskazała aż 18,9^oC – to nowy rekord dodatniej temperatury zimą. Poprzedni, ustanowiony 6 stycznia 1999 roku w miejscowości Pszenno, wynosił 18,6^oC. Z kolei rekord ciepła odnotowany w Polsce zanotowano 29 lipca 1921 roku – wynosił 40,2°C w cieniu.

Przeczytaj również: Ekspert: w Polsce odczuwamy już negatywne skutki zmian klimatu

Pożary – skutki ekstremalnych upałów

Fale upałów skutkują nie tylko bardzo złym samopoczuciem u ludzi. Ich konsekwencje są tragiczne także dla całego ekosystemu i gospodarki. Przynoszą suszę i ogromne, niezwykle trudne do zatrzymania pożary. Trwające w lipcu w Kanadzie pożary zajęły ponad 8 mln hektarów — to obszar odpowiadający 1/4 powierzchni Polski oraz większy niż powierzchnia Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Jak podał Europejski System Informacji o Pożarach Lasów, pożary, rozprzestrzeniające się na greckich i włoskich wyspach, a także w Portugalii czy Chorwacji strawiły już 177 hektarów. Pożary powodują konieczność wysiedlania mieszkańców objętych nimi terenów, są również tragiczne dla całego przemysłu turystycznego. BBC poinformowała, że greckie Rodos i Korfu musiało opuścić około 20 tysięcy osób – w tym turyści.

Projekt bez nazwy (12) — Pożary w miejscach atrakcyjnych turystycznie to problem dla wielu krajów/CanvaPro

Do niedawna czerwiec 2023 roku był uznany za najcieplejszy miesiąc w historii światowych pomiarów. Szybko zdetronizował go jednak lipiec 2023 roku – wywołując rekordowe upały, a w konsekwencji fale pożarów w Europie i na świecie. Czy trzeba się przyzwyczaić do takiego świata? Niekoniecznie. Warunkiem spowolnienia zmian klimatycznych jest natychmiastowe zatrzymanie globalnego ocieplenia.

Oprac. Redakcja