Spis treści:
Jak powstaje burza?
Burzę zwiastuje pojawienie się chmury burzowej, która jest naładowana elektrycznie. W jej górnej części są umiejscowione ładunki dodatnie, w środkowej i dolnej – ujemne. Różnica potencjałów elektrycznych między chmurą burzową oraz powierzchnią Ziemi bardzo szybko rośnie i przybiera niebagatelne wartości. Może wynosić nawet 20–30 mln woltów! Wtedy napięcie jest tak wysokie, że dochodzi do wyładowania. W Ziemię uderza piorun. Towarzyszą mu złowrogi grzmot oraz zjawiskowa błyskawica.
Piorun to nie tylko potężne zjawisko, ale i niewyobrażalna ilość energii. Wyzwala on od 500 MJ do 1 GJ. Naukowcy mówią również o mega błyskawicach (ang. „superbolt”), które mogą mieć moc nawet tysiąc razy większą niż przeciętne pioruny. To wartość, która pozwoliłaby zapewnić standardowemu gospodarstwu domowemu energię na cały rok.
Przeczytaj również: Nagła ulewa po suszy to błyskawiczna powódź. Ten eksperyment nie pozostawia wątpliwości
Rodzaje piorunów
Pioruny można dzielić według różnych kryteriów. Jednym z podziałów jest rozróżnienie ich ze względu na początek i koniec. Wtedy mówi się o piorunach wewnątrzchmurowych, które powstają w obrębie jednej chmury, oraz międzychmurowych – wyróżniających się uderzeniem między dwiema jednostkami burzowymi. Istnieją także wyładowania typu chmura–ziemia. W rzadkich przypadkach zdarza się, że biegną one nawet w drugą stronę.
Popularne jest także dzielenie piorunów ze względu na ich specyficzne kształty. Można mówić o piorunach liniowych, które są najczęstsze. To świetlne linie o długości nawet kilkudziesięciu kilometrów. Dokładnie po tych prostych przemieszczają się ładunki elektryczne. Pioruny łańcuszkowe, zwane też paciorkowymi, to rzadkie zjawisko, które polega na wyładowaniu w formie przerywanej linii powstającej po piorunie liniowym.
Jakie są inne rodzaje piorunów? Znany jest również piorun kulisty, czyli zdumiewające wyładowanie elektryczne. Powstaje on niezwykle rzadko i przybiera postać świecącej kuli. Może przelecieć przez budynek, utrzymać się w środku samochodu, a nawet stopić szybę. Ci, którzy mieli okazję podziwiać to zjawisko, wspominają także towarzyszące mu syczące dźwięki.
Co oznacza kolor pioruna?
Co oznacza barwa pioruna i jakiego koloru jest błyskawica? To zagadki, które nurtują wiele osób.
Kolor wyładowań elektrycznych zależy w dużym stopniu od mieszanki gazów, w której zachodzi to niezwykłe zjawisko. Tak samo jest w przypadku zorzy polarnej: jej odcień jest zależny od tego, w jakich proporcjach wkład dają atomy tlenu i azotu.
Warto również zwrócić uwagę na to, że oko ludzkie nie jest nieomylne i może błędnie odczytywać barwy wyładowań. Dokładne określenie kolorystyki należałoby badać za pomocą odpowiedniego sprzętu, a nie tylko oka człowieka.
Przeczytaj również: Wir wodny. Jak powstaje to śmiertelnie niebezpieczne zjawisko?
Jakiego koloru jest błyskawica?
Błyskawica może przybierać barwę jasnoniebieską, białą, zieloną, a nawet czerwoną. Tym, od czego zależy kolor pioruna poza rodzajem gazów, jest również ośrodek, przez który promień światła przechodzi od błyskawicy do oka osoby obserwującej. Dlatego w tym przypadku tak trafne jest popularne powiedzenie: „punkt widzenia zależy od punktu siedzenia”.
Jeśli na przykład obserwujesz piorun przez zasłonę deszczu, to kolor błyskawicy zbliży się w stronę niebieskiego lub zielonego, bo krople wody pochłoną czerwone promienie. Czerwone pioruny można natomiast dostrzec przede wszystkim w momencie „suchej burzy”. Wtedy też promienie światła o czerwonym odcieniu dominują nad żółtymi i niebieskimi.
Błękitne błyskawice mogą informować o wysokim stężeniu ozonu. Szczególnie niebezpieczne są pioruny o białej barwie. Mogą wskazywać, że powietrze jest bardzo suche i w efekcie burza może doprowadzić do pożaru.
Kolor pioruna zależy także od jego kształtu. Wspominany wcześniej piorun łańcuszkowy często przybiera barwę żółtą lub czerwoną. Piorun kulisty daje światło o czerwonej, pomarańczowej, pomarańczowo–żółtej lub zielonej barwie.
Burza, pioruny, błyskawice i ich obserwacje mogą dostarczyć sporo wrażeń i materiału do nauki. Wielu fotografów niejednokrotnie próbowało uchwycić wyładowania i na tej podstawie wysnuwać ciekawe wnioski.
Jeśli kusi cię burzowy klimat i chcesz dowiedzieć się o nim więcej, śledź prognozę pogody i szykuj aparat na kolejną burzę. Pamiętaj, by obserwacje tego pięknego, ale i groźnego zjawiska atmosferycznego przeprowadzać w bezpiecznym miejscu, najlepiej w zaciszu własnego domu.
Odpowiedzi do zadań z podręczników z geografii znajdziesz tutaj:
Geografia. Klasa 5. Zeszyt ćwiczeń - rozwiązania i odpowiedzi
Geografia. Klasa 6. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi
Geografia. Klasa 7. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi
