Lodowe tsunami - jak powstają torosy?

Odwilż po mroźnej zimie i silny wiatr to idealne warunki do powstania torosów, czyli lodowego tsunami. Popękana pokrywa lodowa przemieszcza się w głąb lądu i tworzy zwały lodu. To fascynujące zjawisko obserwowano także na Morzu Bałtyckim. Jak powstaje lodowe tsunami i czy może być niebezpieczne?

Spis treści:

Lodowe tsunami, czyli torosy – co to jest?
Dlaczego powstają torosy?
Lodowe tsunami w Kuźnicy na Półwyspie Helskim
Torosy a nowy ląd w Zatoce Puckiej
Szczeliny lodowe – zjawisko odwrotne do torosów

Lodowe tsunami, czyli torosy – co to jest?

Na czym polega lodowe tsunami, czyli torosy? Co to jest i czy stanowi zagrożenie?

Torosy są zjawiskiem atmosferycznym na wodzie, polegające na nagromadzeniu i spiętrzeniu kry lodowej. Może ona osiągać grubość nawet do kilkunastu metrów.

Torosy mają postać nieregularnych zwałów lodu. Powstają wskutek ściskania pokrywy lodowej i jej pękania pod wpływem prądu morskiego lub wiatru. Krawędzie kry nasuwają się jedne na drugie, tworząc charakterystyczne zwały lodowe. Takie zjawisko zaobserwowano między innymi w okolicach Półwyspu Helskiego, na jeziorze Bajkał, a także na wschodnim wybrzeżu Kanady i Stanów Zjednoczonych oraz w amerykańskim stanie Wisconsin.

Jedna z mieszkanek tego regionu, która zaobserwowała zjawisko, mówi: „Stałam na brzegu jeziora, a napierający lód popychał mnie w głąb brzegu. Jego zwały robiły się coraz wyższe”. Amerykanka była zszokowana, że pokrywa lodowa pokonała tak dużą odległość od brzegu. Umożliwiły to niezwykle silne porywy wiatru.

Przeczytaj również: Lodowe jaja. Rzadkie zjawisko, które zachwyca

Dlaczego powstają torosy?

Torosy mogą powstawać poprzez stłoczenie i spiętrzenie się lodu ruchomego w postaci płatów i odłamków pól lodowych tworzących się na ich brzegach. Przeciętna wielkość torosu wynosi zwykle 5-6 m.

Zjawisko najczęściej można obserwować po mroźnych zimach, gdy dochodzi do szybkiego wzrostu temperatury. Takie warunki zaistniały właśnie w Polsce w lutym 2021 roku, gdy obserwowano lodowe tsunami w Kuźnicy na Półwyspie Helskim.

Dlaczego tak się dzieje? Torosy powstają najczęściej podczas odwilży. Krze znacznie łatwiej przemieszczać się po lodzie niż po ziemi. Stała pokrywa lodowa pęka, tworząc tzw. pak lodowy. Jest jednak na tyle sztywna, że pod naporem warstw lodu nie rozpada na mniejsze kawałki, tylko się spiętrza. Wystarczy, aby pojawiły się silniejsze podmuchy wiatru. Lodowe tsunami ma wówczas idealne warunki.

Lodowe tsunami w Kuźnicy na Półwyspie Helskim

W 2021 roku w Kuźnicy na Półwyspie Helskim nad Morzem Bałtyckim zaobserwowano lodowe tsunami – kawałki lodu zdawały się wchodzić na morski brzeg. Na poniższym nagraniu widać grubą lodową krę, która jest wypychana przez silny wiatr na ląd. Czy torosy na Półwyspie Helskim były groźne?

Tutaj nie było mowy o niebezpieczeństwie. Najbardziej znane przypadki na świecie wskazują jednak, że niekiedy lodowe tsunami może mieć niszczycielską siłę. Znane są zdarzenia, w których torosy sięgały nawet kilku metrów i stanowiły realne zagrożenie dla budynków usytuowanych blisko brzegu.

Do niebezpiecznej sytuacji doszło w 2019 roku na jeziorze Erie, które leży na granicy między Kanadą a USA. Na skutek silnego wiatru setki gospodarstw domowych zostało odciętych od prądu, a duże bryły lodu zostały wepchnięte na brzeg.

Torosy obserwowano również w Minnesocie. Tam w 2013 roku doprowadziły do zniszczenia wielu domów oraz infrastruktury. Przemieszczające się bryły lodu wdzierały się do mieszkań przez okna i zmiatały z powierzchni ziemi drewniane budynki.

Torosy a nowy ląd w Zatoce Puckiej

Co ciekawe, na Zatoce Puckiej pojawił się nowy ląd. Piaszczysty wał zaobserwowano w okolicy Jastarni. Nazwano go Ryfem Fok, gdyż jest podobny do leżącego w pobliżu Ryfu Mew, czyli wału piaskowego na mieliźnie łączącej Rewę z Kuźnicą. Jaki ma to związek z torosami?

Przyjmuje się, że nowy ląd powstał w wyniku prac pogłębiarskich – piasek zrzucony w strefie brzegowej przemieścił się w sposób naturalny, tworząc piaszczysty wał. Istnieje jednak teoria, że to właśnie torosy lodowe z Zatoki Puckiej stworzyły barierę, na której zatrzymał się piasek.

Szczeliny lodowe – zjawisko odwrotne do torosów

Szczeliny powstają w lodowej tafli i mogą ciągnąć się kilometrami. Pojawiają się na przykład w pokrywie lodowej Morza Czukockiego i Wschodniosyberyjskiego. Niektórzy naukowcy zauważają, że każdego roku intensywność szczelinowania rośnie. Podkreślają, że coś, co kiedyś było anomalią, obecnie staje się normą. Czapa lodowa jest coraz bardziej podatna na szczelinowanie i kruszenie. Możliwe, że ma to związek z globalnym ociepleniem, jednak na ten temat funkcjonuje sporo sprzecznych ze sobą teorii.

Nie ulega wątpliwości, że zarówno torosy, jak i szczeliny lodowe są spektakularnymi zjawiskami. Wyglądają pięknie, ale nie może zapominać, jak duże niebezpieczeństwo mogą ze sobą nieść.

Przeczytaj również: Lodowe trzęsienie ziemi – czym jest i komu zagraża?