Spis treści:

Co to jest murmuracja?

Choć samo słowo „murmuracja” brzmi dość tajemniczo, to jednak opisywane przez nie zjawisko prawdopodobnie każdy choć raz widział na własne oczy. Murmuracja to wirowanie ptaków. Występuje, kiedy mniejsze grupy zwierząt łączą się w locie w jedno wielkie stado, liczące zazwyczaj od stu do tysiąca osobników.

Takiej grupy nie sposób nie zauważyć – ptaki tworzą ruchome obrazy. Są ze sobą idealnie zsynchronizowane, kołują i skręcają w tym samym tempie, zupełnie jakby były ze sobą połączone. Co więcej – setki skrzydeł wydają jednocześnie charakterystyczny szum, który przyciąga uwagę i każe choć na chwilę spojrzeć na niebo. To właśnie od tego dźwięku pochodzi zresztą nazwa tego zjawiska („to murmur” to w języku angielskim „mruczeć, szemrzeć, mamrotać”).

Kiedy ptaki wirują? Zjawisko murmuracji najczęściej można zaobserwować późną jesienią, zimą lub wczesną wiosną, zaraz przed zapadnięciem zmroku. Po zmierzchu ptaki kierują się w stronę ziemi, by przenocować w większej grupie i ogrzewać się nawzajem.

Przeczytaj również: To najbardziej tajemnicze zwierzęta naszej planety. Mają trzy serca i niebieską krew

Jakie ptaki wirują?

Gatunkiem tworzącym podniebne formacje są szpaki. Potrafią one wirować w ogromnych stadach, dochodzących nawet do kilkudziesięciu tysięcy osobników. Ptaki nie zderzają się ze sobą ani z ziemią, nawet podczas najbardziej gwałtownych zmian kierunku lotu. Niestety, szpakom coraz trudniej jest znaleźć przestrzeń życiową, co prowadzi do zmniejszania się populacji tych tańczących ptaków.

Co ciekawe, zjawisko murmuracji dotyczy nie tylko ptasich stad. Podobnie zachowują się także ławice ryb, roje owadów, stada zwierząt lądowych, a nawet… bakterie.


Dlaczego ptaki wirują?

Naukowcy już od kilkudziesięciu lat próbują rozwiązać zagadkę wirowania ptaków. Co ciekawe, przyczyną układania się stad w fantazyjne kształty wcale nie są korzyści aerodynamiczne, jak dzieje się to w przypadku formacji migrujących gęsi, układających się w literę V.

Uczeni z Towarzystwa Biologicznego Uniwersytetu Gloucestershire w Anglii wzięli szpaki pod lupę. Dzięki ankietom wypełnianym przez obserwatorów stad rozsianych po całej Wielkiej Brytanii udało się zauważyć, że murmuracje występują równomiernie na badanym terenie – zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich. Jeden podniebny taniec szpaków może trwać nawet ponad godzinę.

Dlaczego ptaki latają w grupach? Organizacja BirdWatch Ireland wyjaśnia, że w chłodniejszych miesiącach ptaki mają do zaspokojenia dwie podstawowe potrzeby – znalezienie spokojnego miejsca do odpoczynku oraz zdobycie pożywienia. Kiedy temperatura spada, dostęp do kalorycznego jedzenia jest znacznie utrudniony. Tym ważniejsze staje się wtedy oszczędzanie energii. Ptaki starannie wybierają więc ciepłe i osłonięte od wiatru miejsca, by spokojnie przenocować bez potrzeby wydatkowania energii na ogrzanie się.

Istnieją teorie, że ptaki tworzą murmuracje ze względów bezpieczeństwa. Wirujące stado jest w stanie skutecznie zmylić drapieżniki. Możliwe, że taka formacja jest też zaproszeniem innych ptaków do wspólnych poszukiwań bezpiecznego noclegu.

Projekt bez tytułu (3)
Murmuracje tworzą m.in. szpaki /123RF/PICSEL


Przeczytaj również: Najdziwniejsze grzyby świata. Wygląd niektórych może przerazić

Murmuracja a sztuczna inteligencja

Powstały modele matematyczne i symulacje komputerowe, które naśladują zbiorowy ruch wielu samobieżnych jednostek. Okazało się, że zbiorowe zachowania zwierząt wynikają wprost z zasad przestrzeganych przez pojedyncze sztuki. W stadach szpaków, ławicy ryb czy kolonii bakterii nie ma więc przewodnika ani lidera – przemieszczają się bez planu.

W nadziei na odkrycie tajemnicy rządzącej zachowaniem szpaków uczeni sięgnęli także po algorytmy sztucznej inteligencji. Stworzono wirtualny model stada. Algorytm sterował osobnikami tak, aby odległości pomiędzy nimi były mniej więcej stałe i jednakowe.

Wyniki były jasne. To właśnie takie, a nie inne ułożenie pojedynczych przedstawicieli stada powoduje powstawanie zawirowań. Wirowanie z kolei pomaga pokonywać podmuchy wiatru i fale. Murmuracja jest przy tym dużo silniejsza niż grupa rozproszona, a pojedyncze osobniki mniej się męczą. Zatem mimo że zwierzęta w takim stadzie nie mają lidera, to ich zachowaniem kieruje po prostu… matematyka.

Inżynierowie, matematycy i biolodzy zgłębiają ptasie zwyczaje nie tylko z zawodowej ciekawości. Możliwe, że właśnie wiedza o tym, jakie ptaki wirują i jak to się dzieje, przybliży ich do skonstruowania autonomicznych pojazdów, poruszających się obok siebie bez ryzyka kolizji.

 

Rozwiąż nasze quizy:

Czy popełniasz te typowe błędy ortograficzne? Rozwiąż QUIZ z języka polskiego

QUIZ ze znajomości Polski. Wiesz, gdzie to jest?

Test z wiedzy ogólnej. Uczeń podstawówki nie ma z nim problemu, a ty?