Kto naprawdę złamał kod Enigmy?

Spis treści:

• Enigma – jak działała niemiecka maszyna szyfrująca?
• Kto złamał kod Enigmy?
• Enigma a losy II wojny światowej 
• Czym zajmuje się kryptologia?

Enigma – jak działała niemiecka maszyna szyfrująca? 

W zasadzie już po wynalezieniu pisma ludzie poszukiwali sposobu, by zaszyfrować przekazywane wiadomości. Pierwsze utajone treści odkryto już na pismach egipskich. Pomimo upływu czasu i rozwoju technologicznego, procedura zatajania wiadomości rozwijała się powoli i wciąż trwała długo.  Każda minuta zwłoki podczas wojny mogła wpłynąć na wygraną, dlatego nieustannie trwały prace nad zautomatyzowaniem tego procesu. Udało się to już w XV wieku, gdy powstała pierwsza maszyna szyfrująca.  

Po latach udoskonaleń i badań, w 1918 roku, niemiecki inżynier Artur Scherbius wprowadził na rynek zupełnie nowy model, który nazwał Enigma. Jak działała niemiecka maszyna szyfrująca? Enigma była masywnym i dużym sprzętem. Ze względu na swój rozmiar i kształt przypominała maszynę do pisania. Składała się z klawiatury, zestawu wirujących bębnów, zwanych rotatorami oraz panelu świetlnego. Gdy operator wciskał klawisz na klawiaturze, jeden z rotatorów obracał się o jeden stopień, a na panelu świetlnym jednocześnie zapalała się litera, która była zaszyfrowaną wersją wprowadzonego symbolu. Klucz szyfrowania zmieniał się codziennie, co sprawiało, że złamanie kodu było niezwykle trudne. 

Przeczytaj również: Kryptografia kwantowa. Jak działają szyfry nie do złamania?

Każdy rotator miał 26 pozycji, odpowiadających literom alfabetu i mógł być ustawiony w dowolnej konfiguracji. Połączenie trzech rotatorów dawało miliony możliwych kombinacji szyfrowania. Dodatkowo Enigma posiadała tzw. tablicę podłączeń, która pozwalała na dodatkowe mieszanie liter, zwiększając poziom skomplikowania szyfru. 

Kto złamał kod Enigmy? 

W okresie przedwojennym fakt, że Niemcy korzystają z jakiegoś sposobu szyfrowania wiadomości, został dość szybko zaobserwowany przez obce wywiady. Prób złamania kodu podjęli się Anglicy i Francuzi, jednak z marnym skutkiem. W styczniu 1929 roku polscy studenci, znający język niemiecki i zdobywający najlepsze oceny z matematyki, otrzymali szansę uczestnictwa w niezwykłym kursie kryptologicznym organizowanym przez Wojsko Polskie. Do szkolenia zaproszeni zostali jedynie uczniowie Uniwersytetu Poznańskiego. Miasto przez długi czas podlegało germanizacji, dzięki czemu język niemiecki został przyswojony przez mieszkańców doskonale, a umiejętność ta była niezbędna do złamania kodu Enigmy.  

Spośród najlepszych kursantów wytypowano dwóch – Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego. We wrześniu 1930 roku dołączył do nich Marian Rejewski, również absolwent Uniwersytetu Poznańskiego. Cała trójka otrzymała propozycję przystąpienia do projektu, którego celem było złamanie kodu Enigmy. Ciężka praca i geniusz młodych kryptologów pozwoliły na stworzenie kilkunastu duplikatów maszyny, a także opracowanie rewolucyjnych metod rozwiązywania szyfrów. W 1933 roku polscy matematycy byli w stanie odczytać większość niemieckich depesz. Niemcy jednak nie próżnowali. W 1938 roku, po wprowadzeniu jednego z ulepszeń, cyklometr Rejewskiego, który do tej pory był używany do łamania kodu, nie nadawał się do dalszego stosowania. Polscy geniusze matematyczni świetnie poradzili sobie jednak z rozwojem Enigmy i skonstruowali „bombę Rejewskiego” i „płachty Zygalskiego”. Więcej szczegółów dotyczących pracy młodych kryptologów można znaleźć w Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu, które otworzono w celu upamiętnienia tych wydarzeń. Zasługi złamania kodów tajemniczej maszyny szyfrującej zdecydowanie należą do Zygalskiego, Różyckiego i Rejewskiego, choć do 1999 roku próbowali przypisać je sobie Brytyjczycy.  

Enigma a losy II wojny światowej 

Nie sposób przecenić roli, jaką odegrała Enigma w kontekście II wojny światowej. Niemiecka maszyna szyfrująca była kluczem do przewagi strategicznej Trzeciej Rzeszy w początkowych latach konfliktu. Dzięki niej Niemcy byli w stanie przekazywać tajne wiadomości, które były niemal niemożliwe do zrozumienia przez opozycję. Złamanie kodu Enigmy przez polskich matematyków, a później kontynuowanie prac i ulepszenie systemu odszyfrowywania przez zespół kryptologów w Bletchley Park w Wielkiej Brytanii, stało się jednym z najważniejszych osiągnięć wojennych aliantów. Według niektórych danych to wydarzenie mogło wpłynąć na skrócenie wojny o nawet 3 lata.  

Enigma jest aktualnie postrzegana nie tylko jako maszyna szyfrująca, ale również symbol walki pomiędzy dwiema stronami konfliktu. Z jednej strony była to niemiecka precyzja i innowacyjność, z drugiej zaś determinacja i geniusz polskich matematyków, dążących do pokonania wroga za wszelką cenę.  

Przeczytaj również: Pantera i Tygrys – największe „drapieżniki” II wojny światowej

Czym zajmuje się kryptologia? 

Kryptologia jest zagadnieniem łączącym w sobie dwie nauki: kryptoanalizę i kryptografię. To dziedzina wiedzy skupiająca się przede wszystkim na przekazywaniu zaszyfrowanych wiadomości. Kryptologia odgrywa kluczową rolę w dziedzinie bezpieczeństwa informacji, zwłaszcza w kontekście komunikacji elektronicznej, bankowości elektronicznej, systemów płatności, a także w wielu innych obszarach, gdzie bezpieczeństwo i prywatność danych są kluczowe.  

Fani kryptografii i historii poznańskich geniuszy matematycznych zdecydowanie powinny odwiedzić Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu. Miejsce powstało w 2012 roku i od tamtej pory stale przyciąga tłumy. Odwiedzający za pomocą multimedialnych i interaktywnych ekspozycji mają okazję zagłębić się w historię złamania kodu Enigmy i zrozumieć, jak to wydarzenie wpłynęło na cały, współczesny, cyfrowy świat. 

Prace, które prowadzili Zygalski, Różycki i Rejewski, niezwykle pomogły w rozwoju informatyki i matematyki. Dokonali niemożliwego i udowodnili swój prawdziwy geniusz. Historia Enigmy to także doskonałe przypomnienie, że nawet najlepiej chronione informacje można wykraść. Jest to szczególnie ważna informacja w erze cyfryzacji, w której dane stają się nowym "złotem".  

Oprac. Redakcja

Źródła: csenigma.pl, warhist.pl, bitcoin.pl, muzhp.pl, bryk.pl 

Odpowiedzi do zadań z podręczników do historii znajdziesz tutaj:

Rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń do historii 

Historia – rozwiązania zadań z podręcznika

Rozwiązania zadań z podręcznika do historii