Reguła (zasada) praworządności mówi, iż poszczególne instytucje administracji publicznej funkcjonują na podstawie i zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa! Praworządność to nic innego jak przestrzeganie norm prawnych w obrębie jego stanowienia (tworzenia) oraz stosowania. Zasada ta jest adresowana tylko do instytucji sprawujących władzę. Działanie w oparciu o prawo, jest równoznaczne: zasadnemu, zgodnemu z prawem a także stosowaniu przepisów prawa. Instytucja podczas stosowania prawa koniecznie musi w zgodzie z prawem procesowym jak również prawem materialnym określić swoją zdolność do podejmowania konkretnych czynności prawnych (czyli najprościej rzecz ujmując w jakich sprawach może podejmować decyzje a w których nie może). Organy administracji publicznej obowiązane są na każdym etapie prowadzonego postępowania, przedstawiać zasadność danego działania zarówno na podstawie jak również w granicach określonych przepisami prawa m. in.:. wydanie decyzji administracyjnej wraz z jej uzasadnieniem.
Uzasadnienie prawne: polega na wskazaniu konkretnej normy prawnej, która była podstawą wydania przez organ administracji publicznej określonej decyzji w danej sprawie. Każda decyzja powinna być krótko uzasadniona, jeżeli chodzi o zastosowanie jej postanowień, oraz zawierać komentarz do przepisu uzasadniającego, który wyjaśniałby sposób wykładni prawa, dokonanej przez organ wydający decyzję.
Jeden z elementów fundamentu państwa prawa stanowi reguła praworządności! Żeby dany kraj uznać za praworządny organy administracji publicznej (zarówno rządowej jak i samorządowej) muszą przestrzegać obowiązujących przepisów. Wraz z esencją państwa prawa łączy się również reguła pewności przepisów obowiązującego prawa, na którą składają się: jawność oraz stabilność a także jasność prawa, jak również reguła mówiąca o ochronie wszelkich praw, które zostały w słuszny sposób nabyte, czyli uzyskanego kiedyś wcześniej prawa nie można zabrać albo w nieodpowiedni sposób zmienić.
Reguła praworządności posiada dwie fazy funkcjonowania:
Pierwszy z nich zakłada ustalenie samodzielnie przez odpowiednią instytucję administracji państwowej zdolności do określonych czynności prawnych (czy może zajmować się daną sprawą) a także użycie przepisów z zakresu prawa materialnego jak również procesowego w czasie rozpoznawania a także wydawaniu rozstrzygnięcia danej sprawy.
Natomiast druga z faz to proces, polegający na zastosowaniu przepisów prawa:
1) Ustalenie która z norm jest obowiązująca w znaczeniu, które w dostatecznym stopniu jest określone na potrzeby wydania danego rozstrzygnięcia.
2) Potraktowanie jako udowodniony zaistniały fakt dzięki konkretnym materiałom, w oparciu o uznaną powszechnie teorię dowodu, a także sformułowanie danego faktu w odpowiedni sposób, czyli językiem zastosowanego przepisu.
3) Ustalenie jakie postanowienia są wiążące oraz jakie konsekwencje prawne pociągają za sobą w związku z faktem, który został potraktowany jako fakt udowodniony, w oparciu o określoną normę prawną.
Działanie w oparciu o przepisy prawne jest to działanie uzasadnione dzięki obowiązującym powszechnie normom (lub jednej normie) prawnej - natomiast właściwa wykładnia prawa skutkuje ustaleniem właściwych następstw w danym przypadku.
