Zasady funkcjonowania państwa demokratycznego
Najpopularniejszą we współczesnej Europie forma ustroju państwowego, jest demokracja. Opiera się ona na trzech zasadniczych filarach: suwerenności narodu, pluralizmie oraz trójpodziale władzy na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Główną zasadą, panującą w omawianym ustroju jest tolerancja. Oznacza to poszanowanie dla odmiennych poglądów politycznych, innej religii, wreszcie zaś orientacji seksualnej. Jednocześnie jednak, nie ma akceptacji dla idei i przekonań o wyraźnym wydźwięku antyhumanistycznym i zbrodniczym. Ważnymi wartościami są natomiast wolność, równość wobec obowiązującego prawa oraz porządek społeczny. Wszystkie te zasady, zapisane są w najwyższym akcie państwowym - Konstytucji.
W państwie demokratycznym, można wyróżnić kilka form sprawowania władzy. Do najpopularniejszych systemów należą:
- System parlamentarny (głowa państwa powołuje premiera, który jest odpowiedzialny bezpośrednio przed parlamentem, sama jest natomiast odpowiedzialna politycznie, z wyjątkiem sytuacji, kiedy w sposób świadomy naruszy prawa konstytucyjne, wtedy odpowiada prawnie; w Polsce prezydent, na wniosek Zgromadzenia Narodowego, może być postawiony przed Trybunałem Stanu)
- System prezydencki ( dominuje prezydent, który wraz z parlamentem reprezentuje własny naród, a także jest głową państwa i całej jego administracji; jest głównodowodzącym sił zbrojnych, reprezentuje swój kraj w kontaktach międzynarodowych; za swoje czyny nie jest odpowiedzialny przed parlamentem, może jednak ponosić odpowiedzialność prawną (np. USA)
- System mieszany (jest połączeniem systemu parlamentarnego, z systemem prezydenckim (prezydent posiada, przysługujące mu tylko kompetencje, ale niektóre jego rozporządzenia wymagają zgody rządu i ministrów, czyli kontrasygnaty; jednocześnie zarówno premier, jak i jego ministrowie, są odpowiedzialni przed parlamentem, mogą otrzymać lub nie uzyskać votum zaufania, - Francja)
- System parlamentarno - komitetowy - (najwyższą władzę sprawuje parlament, on wybiera rząd, który ma formę komitetu i jest przed nim bezpośrednio odpowiedzialny; głowie państwa nie przysługuje prawo do rozwiązania parlamentu przed zakończeniem jego kadencji
Obecnie możemy mówić, o dwóch modelach państwa demokratycznego:
- Socjalnym (gospodarka, społeczeństwo i państwo są powiązane ze sobą bardzo ścisłymi więzami ; państwo ma prawo interweniować w politykę gospodarczą i społeczną; Jak wyjaśnia K. A. Wojtaszczyk, zmiany te "mają gwarantować prawidłowość procesów produkcji, zmiany strukturalne i konkurencyjność towarów i usług na rynkach międzynarodowych." (K. A. Wojtaszczyk, Wiedza o społeczeństwie, Warszawa 1996) Pracownicy wszystkich przedsiębiorstw, są chronieni prawami socjalnymi, mogą zrzeszać się w związkach zawodowych)
- Państwo liberalne, jest najstarszą formą państwa demokratycznego; obowiązuje w nim zasada trójpodziału władzy; stanowi ono gwarancje dla własności i gospodarki rynkowej
Państwo totalitarne
Jednym z zagrożeń dla państwa demokratycznego, jest państwo totalitarne. Jest ono obecne, we wszystkich przejawach życia społecznego. Władza skupia się w rękach jednej partii lub jednego ruchu politycznego, a jej trójpodział jest odrzucony. Obywateli poddaje się masowej indoktrynacji. Jakakolwiek działalność opozycyjna, jest surowo karana. Stosunki międzynarodowe państwa totalitarnego, są budowane w oparciu o stałe i szybkie poszerzanie swoich wpływów. Do najpopularniejszych modeli państw totalitarnych, należał ustrój III Rzeszy i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Państwo autorytarne
Władza w tym państwie, skupia się w rękach jednej osoby. Władza prawodawcza skupia się w rękach najwyższych organów przedstawicielskich, które jednocześnie pełnią funkcję kontrolną. Głównym ich zadaniem jest podporządkowanie sobie społeczeństwa i szerzenie jednej, uważanej za najlepszą, ideologii komunistycznej. Działalność społeczna i polityczna obywateli jest w zarodku tłumiona, a wszystkich przeciwników i opozycjonistów czekają prześladowania lub długoletnie więzienie. Obywatele uczestniczą w życiu politycznym swojego kraju, jedynie biorąc udział w wyborach, które odbywają się w oparciu o przyjęcie lub odrzucenie, z góry ustalonych list kandydatów. Gospodarka jest ściśle połączona z państwem i ma charakter planowy.
